Morgunblaðið - 29.09.2002, Blaðsíða 11

sóknarfæri Samskips liggja því í útlöndum.
Samskip hefur horft á landflutninga í ríkari
mæli og Eimskip kannski meira horft á flutn-
inga í lofti gegnum eignarhald sitt á Flug-
leiðum. Þeir hafa verið að auka áhrif sín í sjáv-
arútvegi en Samskip hafa ekki gert það í eins
ríkum mæli. Gott dæmi um samstarf þessara
fyrirtækja og annarra þeim tengdra er í gegn-
um SÍF og ég er ekki frá því að þar séu mögu-
leikar til aukins samstarfs. Olíufélagið hefur
líka tekið upp starfsemi við Olís í gegnum olíu-
dreifingu. Ég tel að menn eigi að leita leiða í
samstarfi við fyrirtæki eftir því sem hægt er án
þess að hamla samkeppni. Það að nefna einhver
tiltekin fyrirtæki er ég ekki tilbúinn að gera og
þetta samstarf verður fyrst og fremst að byggj-
ast á því að báðir aðilar hafi hag af og það sé
gert undir eðlilegum kringumstæðum, í eðlileg-
um tilgangi og með þá hugsun að leiðarljósi að
það skili eigendum arði.
Harðar aðgerðir hins opinbera í tengslum við
eftirlit með fyrirtækjum hafa verið mjög áber-
andi að undanförnu. Húsleitir hafa verið gerðar
hjá stórum fyrirtækjum að beiðni samkeppn-
isyfirvalda, ríkislögreglustjóra og skattrann-
sóknaryfirvalda. Hver telur þú að skýringin sé?
Er eftirlitið að verða harðara eða er í auknum
mæli tilefni til aðgerða af þessu tagi?
Ætli það sé ekki sambland af hvoru tveggja.
Við erum að ganga í gegnum unga markaðs-
væðingu fyrirtækja, hraðan uppgang margra
þeirra, átök hafa verið milli fyrirtækja og svo
hefur markaðurinn verið að breytast líkt og ég
lýsti áðan. Hlutverk hins opinbera er ekki leng-
ur að hafa bein áhrif á rekstur heldur veita fyr-
irtækjunum aðhald í gegnum lög og reglur og
þetta eftirlitskerfi sem byggt hefur verið upp.
Ég er ekki í vafa um að þessi eftirlitsstarfemi
hefur verið að eflast og hún þarf að gera það.
Svo er spurning hversu langt menn ganga til
að afla sér upplýsinga um starfsemi fyrirtækja.
Það verður að vera mat þessara aðila hverju
sinni. Það verður líka að hafa í huga að menn
mega ekki skaða starfsemi fyrirtækja. Hið op-
inbera þarf að ganga fram af mikilli varfærni,
sem ég vona og trúi að hafi verið gert.
Sú þróun virðist einnig verða æ meira áber-
andi að oft sé ekki mikið handbært fé annað en
lánsfé á bak við stór viðskipti í atvinnulífinu. Nú
hefur þú átt sæti í stjórn Fjármálaeftirlitsins,
finnst þér þetta að einhverju leyti varhugaverð
þróun?
Ég held að menn verði að gæta mjög að sér í
þessum efnum, þ.e. hvernig einstaka viðskipti
eru fjármögnuð. Þá verða þeir líka að gá að sér
sem lána fé og horfa til þess hvaða tryggingar
þeir hafa að baki þeim lánum sem menn eru
með. Þetta er að hluta til vandamál sem við bú-
um við á þessum litla markaði. Kaup hjá einum
aðila, sem fjármögnuð eru af lánastofnun, geta
oft verið þannig að andlag tryggingarinnar sé
að einhverju leyti háð afkomu þess sem verið
er að fjárfesta í. Ef verðmæti fyrirtækisins
sem fjárfest hefur verið í minnkar getur and-
lag tryggingarinnar einnig minnkað. Menn
verða að fara varlega í þessum efnum. Þetta
helgast nokkuð mikið af þessum litla og
þrönga markaði sem við búum á. Þess vegna
er alþjóðavæðing atvinnulífsins mjög mik-
ilvæg.
Þú munt áfram gegna störfum sem formaður
álviðræðunefndar. Það hafa verið harðar deilur
í þjóðfélaginu, ekki síst um virkjunarmál og þau
áhrif sem þau hafa á náttúruna. Nú ert þú sjálf-
ur mikill náttúruunnandi, þekktur hestamaður,
hvernig hefur þér tekist að samræma þetta
tvennt í þínum huga; annars vegar þörfina fyrir
að virkja og hins vegar umhyggju fyrir nátt-
úrunni? Hefurðu áhyggjur af því að þetta sé far-
ið að valda of miklum deilum?
Ég hef alltaf verið svolítið náttúrubarn í mér
og verið í nánum tengslum við náttúruna allt frá
því að ég fæddist. Ég fæddist í litlu þorpi og hef
síðan verið í sveit í gegnum árin og þannig í
miklum tengslum við náttúru landsins. Ég tel
mig þess vegna bera tiltölulega gott skynbragð
á þessa hluti. Ég geng mikið um hálendið, hef
farið um alla Vestfirðina, hef farið um hverja
einustu vík og hvern einasta krók og kima sem
hægt er að skoða á Ströndum. Í sumar labbaði
ég úr Sveinstindi í Þórsmörk niður að Skaftá.
Ég var lengst af þeirrar skoðunar, þar sem ég
er fæddur í Skaftafellssýslu, og hafði þá trú sem
iðnaðarráðherra, að aldrei mætti nokkurn tím-
ann nokkurn skapaðan hlut hreyfa við Skaftá.
Eftir að hafa labbað þarna í sumar hefur afstaða
mín breyst nokkuð. Væri ekki skynsamlegra,
náttúrunnar vegna, að reyna með einhverjum
hætti að koma í veg fyrir þennan aurburð sem
fer yfir þessa fallegu náttúru sem Skaft-
ártungan er og allur farvegur Skaftár? Hvert
hlaup veldur stórkostlegum náttúruspjöllum
hverju sinni. Þurfum við ekki að stöðva þetta?
Gæti nýting árinnar ekki orðið til að stöðva
þetta með einhverjum hætti. Ég er ekki fastur í
einhverjum kreddum heldur horfi á þetta prakt-
ískum augum. Til hvers er þessi náttúra? Hún
er til þess að hver einasti Íslendingur geti feng-
ið að njóta hennar. Hún er ekki fyrir einhverja
fáa útvalda. Einhverja þá sem af sérvisku sinni
einni saman eru fastir í viðjum vanans og telja
að engu megi breyta. Ég setti á sínum tíma á
laggirnar vinnu við rammaáætlun um nýtingu
vatnsafls og jarðvarma undir kjörorðinu maður,
nýting, náttúra. Deilurnar um Eyjabakka, sem
ég stóð í – og ég held að margir hafi talið að ég
væri einhver mesti náttúruníðingur landsins
eftir það allt saman – var hlutur sem ég hafði
beina sannfæringu fyrir. Þetta hafði tiltölulega
lítil áhrif á náttúruna og hefði getað orðið henni
til mikilla bóta. Við búum í landi þar sem við
verðum að lifa á náttúruauðlindum. Við verðum
að sætta okkur við tiltekna nýtingu á þessum
auðlindum. Við eigum að ganga skynsamlega
fram í þeim efnum, gefa náttúrunni tækifæri,
gefa manninum tækifæri og gefa nýtingunni
líka tækifæri. Hvað varðar áhrifin af þeim að-
gerðum sem nú er verið að fara í við Kára-
hnjúka, þar sem öll lagaskilyrði hafa verið upp-
fyllt um framgöngu málsins hvað snýr að
virkjun þar, þá verða þeir sem vilja vernda –
rétt eins og við sem viljum nýta – að sætta sig
við niðurstöðuna. Ég hef lagt mig fram um að
fara og skoða alla þessa staði áður en ég felldi
dóma um hvort virkja mætti eða ekki.
Það vakti mikla athygli fyrir þremur árum
þegar þú ákvaðst óvænt að hverfa úr stóli iðn-
aðar- og viðskiptaráðherra til að taka við banka-
stjórastöðu í Seðlabanka Íslands. Hvað veldur
því að þú ert þetta stuttu síðar reiðubúinn að
fara úr þessu eftirsótta embætti? Stóð seðla-
baki átökum
Morgunblaðið/Kristinn
’ Það að einhverjar fyrirtækjablokkir ætlisér að þjóna fámennum hópi einstaklinga
eða fyrirtækja mun ekki geta gengið og mun
leiða til ófarnaðar því markaðurinn og við-
skiptavinirnir eru harður húsbóndi. ‘
Ríkið á að hætta algjörlega afskiptum af atvinnulífinu með því að markaðsvæða ríkisfyrirtækin, segir Finnur Ingólfsson.
skömmtum og nokkuð margir koma þar að.
Bankinn sameinast Íslandsbanka og það koma
nokkuð öflugir kjölfestufjárfestar og það verða
átök, líkt og þú minntist á fyrr. Hvað gerist síð-
an? Þessir aðilar fara aftur út og fara annað en
aðrir koma inn. Mér finnst þetta allt ganga fyrir
sig með eðlilegum hætti. Í kringum hvert fyr-
irtæki geta alltaf verið átök um eignarhald og
ágætt í sjálfu sér að svo sé. Það segir nokkuð
um hversu vel fyrirtækið er rekið, menn hafa
áhuga á að eignast það vegna þess að það skilar
arði. Við verðum hins vegar að passa okkur á að
það sé ekki vegna þess að menn séu að seilast
þar til valda. Á þessu verða menn að gera grein-
armun.
Ef þú horfir á S-hópinn og hans sóknarfæri
sérðu þá fyrir þér að hann muni sækja á ný mið,
t.d. á sviði sjávarútvegs, eða taka jafnvel upp
beint eða óbeint samband við önnur fyrirtæki á
markaðnum? Fyrirtækin Baugur og Norðurljós
hafa verið nefnd í því sambandi.
Lítum á þessi fyrirtæki sem þú nefndir. VÍS
er í tryggingastarfsemi, það er í raun fjármála-
fyrirtæki og gæti tekið upp samstarf við hvaða
aðila sem er á þessum fjármálamarkaði þar sem
menn sæju sér hag í því að vinna saman og leita
leiða til að auka hagkvæmni í rekstri. Flutn-
ingafyrirtæki eins og Samskip er fyrirtæki sem
er á hörðum samkeppnismarkaði. Það yrði ef-
laust ekki leyft af samkeppnisyfirvöldum að
Eimskip og Samskip færu að starfa saman og
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2002 11