Morgunblaðið - 29.09.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
LÖG/LAYERS er yfirskrift mál-
verkasýningar sem Sigtryggur
Bjarni Baldvinsson heldur í Aust-
ursal Gerðarsafns og lýkur í dag.
Þar sýnir hann olíumálverk sem
unnin eru á síðastliðnum fjórum ár-
um og endurspegla ákveðið ferli í
myndlist hans.
Sýningunni lýsir Sigtryggur sem
nokkurs konar tækifæri til að
staldra við og setja það í samhengi
sem hann hefur verið að gera und-
anfarin fjögur ár. „Sýningin er sett
saman með stærð salarins í huga og
sýni ég þar stakar myndir, brot úr
myndröðum og sýningum sem ég
hef haldið. Í verkunum vinn ég
mjög á mörkum hlutbundinnar og
óhlutbundinnar málaralistar og
hefur sú vinna að því er virðist
þróast hjá mér í tvær andstæðar
áttir. Annars vegar eru verk mín af-
strakt á að líta, en hins vegar eru
þau natúralískari í raun, það er
sannari fyrirmyndinni.“
Elsta málverkið á sýningunni er
frá árinu 1999 og nefnist Stór rönd-
óttur merlandi sjór. „Þetta er ein af
þremur myndum á sýningunni úr
stærri röð verka þar sem unnið er
með sjávarfleti og afleidda hluti. Ég
vann ofangreint verk eftir ljósmynd
af merlandi sjávarfleti í sólskini, og
reyndi að finna leið til þess að koma
viðfangsefninu skipulega á strig-
ann. Í tilrauninni til að tjá þessa sýn
notaði ég ýmis óhlutbundin meðul,
s.s. rendur og doppur. Það er nefni-
lega útilokað að gera mynd af sjó
en maður getur gert gott málverk
sem er byggt á þeim tilraunum,“
segir Sigtryggur og bendir á verk-
ið, sem skilar áhrifum viðfangsefn-
isins á áhrifaríkan hátt.
Á sýningunni í Gerðarsafni er
einnig að finna þrjú verk af sýningu
sem Sigtryggur hélt í Hallgríms-
kirkju og nefndist „Í minningu
Rothko og leitarinnar að hinu
ósegjanlega“, en í verkunum eru
spurningar um trúarleg viðmið í
listum kannaðar. Nokkrar myndir
kennir Sigtryggur við „bróderí“, en
þar hefur vísun hans í hið „express-
jóníska krass“ 20. aldar málverks-
ins orðið að nokkurs konar bróderíi
í forgrunni myndflatarins. „Ég
vitna talsvert í listasöguna í mínum
verkum, sérstaklega bandaríska af-
strakt expressjónismann. Þar finnst
mér málverkið að mörgu leyti hafa
náð hátindi. Það er hins vegar nán-
ast útilokað fyrir samtímamálara
að gangast inn á þeirra að-
ferðafræði, þó svo að sjónræna nið-
urstaðan sé einhver sú magnaðasta
sem listasagan hefur gefið okkur
hefur heimurinn breyst og afstaðan
til málverksins sömuleiðis. Vís-
anirnar í verkum mínum eru virð-
ingarvottur en ekki háð á hefðina
en sú afstaða sem ég tek fyrst og
fremst í verkunum er að fara eins
langt með hið sjónræna gildi og
hægt er,“ segir Sigtryggur.
Nýjustu verkin á sýningunni eru
úr röðinni Treemix-remix sem lista-
maðurinn sýndi í Englaborg við
Flókagötu, sem er jafnframt heimili
hans. „Þessi verk endurspegla það
sem ég er að fást við núna. Við-
fangsefnið er trjálaufið sem kemur
fram á vorin, nokkurs konar líf-
sprenging sem ég reyni að fanga.
Þar nota ég tölvuforritið Photoshop
til að skissa. Forritið vinnur eig-
inlega í lögum, og er það eins og
hannað fyrir mig, því mín málverk
eru unnin í lögum. Þessi skissuað-
ferð opnaði mér marga möguleika
til að þreifa mig áfram með mótífið
sem upphaflega er fangað á ljós-
mynd. Niðurstaðan er mjög sönn
upprunalega mótífinu en áhrifin
eru mjög afstrakt. Þetta eru þær
slóðir sem ég ætla að dvelja dálítið
við á næstunni,“ segir Sigtryggur
Bjarni að lokum.
Sýningunni Lög/Layers lýkur í
dag og er Listasafn Kópavogs –
Gerðarsafn opið milli kl. 11 og 17.
Hið sjónræna
verkefni
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Sigtryggur Bjarni Baldvinsson leggur áherslu á hið sjónræna gildi.
JÓNAS Bragi á orðið langan
feril að baki í glerlist sinni. Eftir
nám við skúlptúrdeild MHÍ hélt
hann til Englands þar sem hann
var við nám í Surrey og við
listaháskólann í Edinborg. Hann
var fljótt lofandi glerlistamaður, til
dæmis keypti listaháskólinn í Ed-
inborg dýran tækjabúnað sérstak-
lega vegna náms hans við skólann.
Hann hefur haldið fjölda samsýn-
inga og einkasýninga og verk hans
eru í eigu ekki færri en ellefu
þjóðhöfðingja að ónefndum Sir
Elton John.
Eins og sjá má í Gerðarsafni
býður gler upp á ótal nálgunar-
aðferðir og úrlausnir. Jónas sýnir
36 verk af ýmsum toga og fyllir
sali neðri hæðar. Heiti sýningar-
innar, Brim, gefur yrkisefnið til
kynna, hann sækir í náttúru hafs-
ins en hafið og náttúran hafa verið
viðfangssefni Jónasar í gegnum
árin. Heildaryfirbragð sýningar-
innar kallar fram mynd frosinna
augnablika, brimlöður er fryst í
tærri mynd, ávöl form öldunnar
eru endurtekin á mismunandi hátt.
Mjúk ljóðræn form kallast á við
glerið sem er ísi líkast. Verkin
bera svo til öll nöfn sem tengjast
öldum og brimi. Þó nokkur gegn-
heil glerverk eru á marmaraplöt-
um á stöplum, efnismeðferðin gef-
ur til kynna þéttan ís, litur þeirra
er bæði hvítleitur og í sumum blár.
Sama hugmyndin er notuð í ýms-
um myndum, til dæmis eru verk
númer 9, 19 og 24 afsteypa af
sama mótinu en unnið úr því á
mismunandi hátt. Mynd öldunnar
sem rís, myndar boga, fellur er
kölluð fram. Sjávarlöðrið er svo
fyrirmynd glerþynna í römmum í
gluggum og á veggjum, bæði
glærra og blárra, ein þeirra stend-
ur ein og sér á stöpli. Þessi verk
hafa mjög skemmtilega áferð,
minna svo mikið á tæran ís að
mann langar að brjóta mola af og
stinga í munninn! Gaman væri að
sjá þau í öðrum römmum en þeim
þykku og breiðu, dökku römmum
sem þarna eru notaðir. Nokkur
verk skera sig frá hinum með
grænni litanotkun sem vísar til
náttúrunnar á landi. Stærsta verk-
ið á sýningunni er borð með
ramma og fótum úr svartmáluðum
massífum viði. Borðplatan er djúp
og í henni er glerverk sem minnir
strax á brotinn hafís á mynd þýska
málarans Caspar David Friedrich
frá 1821, Skipsflak Vonarinnar. Yf-
ir þessum jakakenndu glerplötum
er glær glerplata og verkið í heild
ber nafnið Jökull. Eins og um-
gjörðin um glerþynnurnar er um-
gjörð borðsins þunglamaleg og
íþyngir dálítið glerverkinu ofan í
plötunni.
Stundum er ekki alveg ljóst
hvernig skoða á verk sem eru á
mörkum listrænnar hönnunar og
nútímalistar. Mér finnst við hæfi
að líta á verk Jónasar sem list-
ræna hönnun og er því mati ekki
ætlað að rýra gildi þeirra, heldur
þvert á móti forða þeim frá því að
vera metin á röngum forsendum.
Markmið nútímalistar og listrænn-
ar hönnunar eru auðvitað ekki þau
sömu. Notagildi listrænnar hönn-
unar er fyrst og fremst fagur-
fræðilegt en nútímalist sækist m.a.
eftir því að vera lifandi og virkt afl
í samfélaginu, koma fram með nýj-
ar hugmyndir, ögra, velta vöngum,
vekja til umhugsunar um lífið og
tilveruna í heild. Listræn hönnun
gerir þetta aðeins að mjög tak-
mörkuðu leyti, ætlunarverk henn-
ar er einfaldlega annað, vangavelt-
ur hennar snúast frekar um
efnismeðferðina sjálfa, form og liti,
um nálgunina við efniviðinn. Í
þessu samhengi er sýning Jónasar
vel heppnuð og skemmtileg sýn-
ing, gler er fallegur miðill og Jón-
asi tekst vel að sýna fjölbreytileika
þess. Í verkum hans má að auki
sjá enn eina birtingarmynd ís-
lenskrar náttúru.
MYNDLIST
Gerðarsafn
Til 29. september. Safnið er opið alla
daga nema mánudaga frá kl. 11 til 17.
GLERLIST
JÓNAS BRAGI JÓNASSON
Að frysta augnablikið
Ragna Sigurðardóttir
Frá sýningu Jónasar Braga.
meistar inn. is
HÖNNUN LIST
HINN nýi 150 sæta salur Tónlist-
arskólans í Garðabæ hefur sennilega
verið frágenginn í meira en ár, en þó
rekur undirritaðan ekki minni til að
hafa hlýtt þar á opinberan tónlist-
arflutning fyrr en á þessum tónleik-
um. Útlitið var bjart og viðkunnan-
legt og minnti á smækkaða útgáfu af
Salnum í nágrannabænum fyrir
norðan. Aftur á móti kom heyrðin –
jafnvel miðað við takmarkaða stærð
– fyrir sem óþarflega þurr, og skrif-
ast hún líklega á of lága lofthæð. Þó
virtist nokkru skárra að sitja aftast í
sal en framar.
Sigurgeir Agnarsson fer senn að
teljast meðal bezt menntuðu knéf-
iðluleikara landsins af yngri kynslóð,
enda með meistaragráðu frá NEC í
Boston upp á vasann – auk fram-
haldsnáms við Schumann tónlistar-
háskólann í Düsseldorf og þátttöku í
fjölda meistaranámskeiða, tónlist-
arhátíða og alþjóðahljómsveita. Með
honum lék Hannelott Weigelt-Pross
dósent í fyrrgreindri námsstofnun í
Düsseldorf. Dagkráin var vel upp
byggð og tjaldaði fyrst nýklassík, þá
nútímaverki, síðan snemmrómantík
og loks framsækinni síðrómantík.
Efst á skrá var Suite Italienne sem
Ígor Stravinskíj samdi upp úr Pulc-
inellu (1920), söngvaballettútfærslu
sinni á tónlist hins skammlífa ítalska
18. aldar snillings Pergolesis.
Bandaríski fiðluleikarinn Samuel
Dushkin kvað hafa vakið áhuga
Rússans á samleik fiðlu og píanó og
mun útgáfan frá 1932 því væntan-
lega eldri en píanó/selló-útsetningin.
Um það kom þó ekkert fram af tón-
leikaskrá frekar en um önnur verk
kvöldsins. Sigurgeir lék hér blað-
laust eftir minni og var útfærsla
þeirra Hannelott drifmikil og snörp
þegar frá upphafi í seiðandi tylli-
dagsgöngulagi Introduzione-þáttar-
ins. Píanóleikurinn hljómaði að vísu
heldur snöggklipptur og hefði hér
sem síðar e.t.v. mátt bæta ögn fyrir
ómþurrð umhverfisins með meiri
pedalnotkun, sem var almennt mjög
sparleg. Serenatan (II.) var fáguð og
tvígripin syngjandi falleg, Arían bar
sagnadansakenndan frásögublæ,
Tarantellan sópaði tápmikil gólf og
hinn orkufreki Minuetto e Finale
(V.) var leikinn af miklu öryggi, eins
og heyrðist vel og skilmerkilega í
grjótharðri en skýrri akústíkinni.
Solitaire fyrir selló án undirleiks
eftir Hafliða Hallgrímsson var samið
1970 handa fyrrverandi kennara Sig-
urgeirs, Gunnari Kvaran. Undirrit-
aður heyrði síðast Sigurgeir flytja
þetta athygliverða verk í öllu hljóm-
meiri sal Tónlistarskóla Hafnar-
fjarðar og mátti kalla að færzt hefði
úr eyra í ökkla, því fæstir tónar náðu
hér að lifa lengur en sekúndubrot.
Hvað úrslitum réði af þrennu mögu-
legu miðað við frábæra fyrri reynslu
– lakari ómvist, daufari spila-
mennska eða dofnandi endingargildi
verksins – er ekki gott að segja, en
fyrst talda atriðið hafði örugglega
mikil áhrif og sízt til hins betra.
Alltjent var eins og töfraljómi fyrra
skiptisins léti sig nú að mestu vanta.
Tilbrigðin sjö um Mozart-aríuna
„Bei Männern, welche Liebe fühlen“
WoO 46 (1801) þykja meðal betri
verka Beethovens fyrir selló frá
yngri árum og sýna frjálslegri og
rómantískari frávik frá hefðbundn-
ari tilbrigðatækni Salzburg-meistar-
ans en áður, enda átti Beethoven eft-
ir að fagna stórsigrum í því
vandmeðfarna formi.
Þeir félagar náðu vel að draga
fram sérkenni hins dagrennandi
miðskeiðs Beethovens með svip-
sterkri túlkun og músíkölskum and-
stæðum.
Hin síðrómantíska Sellósónata frá
1917 eftir fyrrum kennara Brittens,
Frank Bridge (1879-1941), er mikið
(um 25 mín.) og krefjandi verk og
heyrist sjaldan hér um slóðir, svo
vægt sé til orða tekið. Þættirnir tveir
skiptust í fjölda undirkafla með
ólíkri áferð og í ólíkum tempóum og
spönnuðu gífurlegt tilfinningasvið.
Tónlistin gat framan af stundum
minnt á Fauré með stakri skvettu af
Tjækovskíj. Í síðari þættinum brá
hins vegar fyrir módernískari tilþrif-
um í anda Debussys og yngri höf-
unda. Þrátt fyrir stundum nærri ólg-
andi heift (eða örvinglan?) virtust
áhrifin af íhugulli, jafnvel melan-
kólskri, þrá samt sterkust í heild og
engu líkara en að undir byggi dulin
vísbending um óendurgoldna ást.
Hér þurftu spilendur sannarlega
að taka á hinum stóra sínum, og
tókst þeim líka oftast bráðvel upp í
ýmist þróttmikilli eða dulúðugri
samstilltri túlkun sem vafalítið hefði
náð tilætluðu flæði við hagstæðari
hljómburð.
Ólgandi þrá í þurru húsi
TÓNLIST
Tónlistarskóli Garðabæjar
Stravinskíj:Suite Italienne. Hafliði Hall-
grímsson:Solitaire.Beethoven: Tilbrigði í
Es („Bei Männern...“). Bridge: Sónata í
d. Sigurgeir Agnarsson selló, Hannelott
Weigelt-Pross píanó. Þriðjudaginn 17.
september kl. 20.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
MADAM Butterfly eftir Puccini, ein
vinsælasta og mest flutta ópera
sögunnar, var frumsýnd í ríkisóper-
unni í Braunscweig á dögunum en
Ólafur Árni Bjarnason fer með
hlutverk elskhugans Pinkertons.
Sýningin fær lofsamlega umsögn
í leikdómi þýska dagblaðsins
Braunschwieger Zeitung og Ólafur
sömuleiðis, svo ekki sé fastar að
orði kveðið.
„Ólafur Bjarnason syngur hlut-
verk Pinkertons – og það með
hreinasta glans. Puccini skreytti
beinlínis hlut-
verk Pinkertons
þannig að það
byði sérstaklega
upp á tilfinn-
ingaþrungnar
tenóraríur og
þennan mögu-
leika nýtir
Bjarnason sér til
hins ýtrasta. Með
söng sínum, hlýj-
um, fallegum og öruggum, bæði í
ástardúettnum „Viena la sera“ og
eins í „Adio fiorto asil“ sýnir Íslend-
ingurinn gæðaframmistöðu sem
áhorfendur virtust þó ekki kunna
að meta sem skyldi, “ segir í dómi
þýska blaðsins.
Ekki er langt síðan Saskia Kuhl-
mann, sem stjórnar uppfærslunni í
Braunschweig, var hér á Íslandi því
hún setti upp Hollendinginn fljúg-
andi fyrir Listahátíð í vor.
Þá má geta þess að Ólafur þekkir
hlutverk Pinkertons vel en hann
söng það þegar verkið var frum-
flutt í Íslensku óperunni árið 1995.
Ólafur Árni Bjarnason í Braunschweig
Stendur sig með glans
Ólafur Árni
Bjarnason