Morgunblaðið - 29.09.2002, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2002 29
vandræðalegum uppákomum í samtölum við
gesti úr vesturhlutanum. Vandræðin byrji fyrst
þegar þeir spyrji hvaðan hún sé og hún svarar að
hún sé frá Berlín án þess að tiltaka hvort hún
komi frá austur- eða vesturhlutanum. Ýmist
hætti þeir alveg að spyrja eða haldi ákaflega var-
færnislega áfram. Hún segist hins vegar líta á
sig sem Berlínarbúa og hugsi hvorki um austur
né vestur.
Það er hins vegar staðreynd að múrinn er enn
í höfði fólks. Nóg er að hafa verið í Vestur-Berlín
á meðan hún var umgirt múr í skamman tíma til
að fá þessa tilfinningu, að ekki sé talað um að
hafa alist þar upp og búið við múrinn alla sína
tíð, hvort sem það var í austri eða vestri.
Múrinn í höfði fólks kemur meira að segja
fram í lestri dagblaða. Christian Böhme, sem
fjallar um stjórnmál í dagblaðinu Der Tages-
spiegel, segir að skiptingin milli austurs og vest-
urs sé greinileg. Der Tagesspiegel var eitt af
Vestur-Berlínarblöðunum og er enn aðallega
keypt í vesturhlutanum. Á hinn bóginn er dag-
blaðið Berliner Zeitung helsta blaðið í austur-
hlutanum og nær vart að ryðja sér til rúms í
vesturhlutanum. Á blöðunum er þó ekki mikill
munur á því hvernig fréttirnar eru skrifaðar,
þótt hið síðarnefnda sé ef til vill örlítið lengra til
vinstri. Í Berliner Zeitung má þó sjá meiri
áherslu á málefni austurhlutans en í Der Tages-
spiegel, þótt Böhme segi að blaðið sé að reyna að
auka vægi austurhlutans í fréttaflutningi.
Ástandið í austurhluta Þýskalands er þó ekki
nema eitt af þeim vandamálum, sem stjórn Ger-
hards Schröders kanslara þarf að glíma við
næstu fjögur árin. Á hægri vængnum spá menn
stjórninni ekki langra lífdaga. Edmund Stoiber
gefur stjórninni eitt ár og kveðst reiðubúinn til
að taka við. Á kosningavöku kristilegu flokkanna
ríkti nokkur gleði, meira að segja eftir að ljóst
varð að þeim hefði ekki tekist að ná þeim þrem-
ur markmiðum, sem Stoiber setti sér – að verða
stærsti þingflokkurinn, ná meira en 40% at-
kvæða og fella stjórnina. Það hlakkaði í athafna-
manni frá Köln, sem lýsti því fjálglega með
kampavínsglas í hendi hvernig stjórnarandstað-
an hygðist gera stjórninni lífið leitt á næsta kjör-
tímabili. Hann minnti á það að þótt stjórnar-
flokkunum hefði tekist að knýja fram nauman
meirihluta á sambandsþinginu í kosningunum
hefðu kristilegu flokkarnir tögl og hagldir í sam-
bandsráðinu, en svo nefnist efri deild þýska
þingsins. Hún er skipuð í samræmi við það hver
fer með völdin í hinum einstöku sambandslönd-
um og þarf að afgreiða flest þau frumvörp, sem
máli skipta. Nokkuð ljóst þykir að kristilegu
flokkarnir muni halda þar völdum í það minnsta
til loka næsta árs þótt kosið verði í Hessen,
Neðra-Saxlandi, Bremen og Bæjaralandi á
næsta ári. Athafnamaðurinn gaf Schröder og
Fischer sex mánuði.
Valdastaða
kristilegu
flokkanna
tvíeggjað sverð
Kristilegu flokkarnir
hafa þegar sagt að
þeir muni stöðva fyr-
irætlanir, sem leiðtog-
ar sósíaldemókrata í
tveimur sam-
bandslöndum hafa
sett fram um skattahækkanir, í sam-
bandsráðinu. Þykir sú afstaða gefa tóninn.
Staða kristilegu flokkanna í sambandsráðinu
gæti hins vegar reynst tvíeggjað sverð. Þess er
skemmst að minnast hvernig Bill Clinton, fyrr-
verandi Bandaríkjaforseti, nýtti sér þvergirð-
ingshátt meirihluta repúblikana á þingi sér til
framdráttar á sínum tíma. Það gæti orðið kristi-
legu flokkunum dýrkeypt ef þeirra pólitík mun
byggjast á því einu að leggjast þversum í veg
fyrir allt, sem stjórnin hyggst gera.
Það er hins vegar engan veginn ljóst til hvaða
aðgerða stjórnin mun grípa og einnig deila
fréttaskýrendur um það hvaða umboð kosninga-
úrslitin gefi henni. Þótt stjórnin hafi aðeins
nauman meirihluta þykir ljóst að almenningur
hafi talsverðar væntingar og geri ráð fyrir því að
stjórnin grípi þegar til aðgerða. Í vikuritinu Die
Zeit, sem kom út á fimmtudag, segir að stjórnin
hafi ekki burði til þess að lækna hinn þýska geð-
klofa af eigin rammleik. Hinum þýska geðklofa
er lýst þannig að þjóðin kalli hástöfum á breyt-
ingar, en verjist óttaslegin allri skerðingu á per-
sónulegum högum.
Hið þýska efnahagskerfi er staðnað eins og
sést á því að hagvöxtur í Þýskalandi er með því
minnsta, sem gerist í Evrópu. Þjóðverjar bera
sig saman við nágrannalöndin og spyrja sig
hvernig á því standi að þar eigi menn auðveldara
með að standast neikvæð áhrif samdráttar í hinu
alþjóðlega efnahagslífi en heima fyrir. Vísað er
til þess að vinnumarkaðurinn sé í spennitreyju,
skólakerfið er sagt í molum og heilbrigðiskerfið
þarfnist yfirhalningar. Atvinnuleysi var eitt af
meginmálum kosningabaráttunnar, en þegar
horft er til lengri tíma er ljóst að við Þjóðverjum
blasir að verulega mun fækka fólki á vinnumark-
aði á næstu áratugum og til þess að halda í horf-
inu þurfi minnst hálf milljón manna að flytjast til
landsins á ári, nema barneignir færist skyndi-
lega í vöxt á nýjan leik.
Stjórnin þarf einnig að huga að utanríkismál-
unum í skyndi. Donald Rumsfeld, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, og Condoleezza Rice,
þjóðaröryggisráðgjafi Bandaríkjaforseta, segja
bæði að þau ummæli, sem fallið hafi í kosninga-
baráttunni hafi eitrað samskipti Þýskalands og
Bandaríkjanna. Gerhard Schröder sagði meðan
á kosningabaráttunni stóð að Þjóðverjar styddu
ekki stríð gegn Írökum og mætti þá einu gilda
hvort Bandaríkjamenn létu einir til skarar
skríða eða það yrði gert með fulltingi Sameinuðu
þjóðanna. Einna þyngst á vogarskálunum hvað
sambandið við Bandaríkjamenn snerti voru þó
meint ummæli fráfarandi dómsmálaráðherra,
Hertu Däubler-Gmelin, sem var sögð hafa líkt
George Bush Bandaríkjaforseta við Adolf Hitler.
Sáttatónn í
Washington?
Andstæðingar
Schröders sökuðu
hann um lýðskrum og
sögðu stefnu hans
gagnvart Írak ekki ákvarðast af þjóðarhag held-
ur viljanum til valda. Bæði Schröder og Fischer
hafa sagt að stefnan muni ekki breytast eftir
kosningar. Hins vegar var Fischer greinilega
létt í gær, föstudag, þegar greina mátti sáttatón
í Washington. Ari Fleischer, talsmaður Banda-
ríkjaforseta, sagði þá að Bandaríkjastjórn
mundi áfram eiga gott samstarf við Þjóðverja og
vinna úr öllum ágreiningi. „Bandaríkjamenn
hafa skilning á þeim ákvörðunum, sem teknar
eru í lýðræðisríki, og virða þær,“ sagði
Fleischer.
Því hefur verið haldið fram að Schröder hafi
notfært sér ákveðna andúð gegn Bandaríkjun-
um, sem fyrir hendi sé í Þýskalandi, í kosninga-
baráttunni. Það kann að vera að íbúum í austur-
hluta Þýskalands, sem áratugum saman bjuggu
við linnulausan áróður gegn Bandaríkjunum,
gangi illa að taka Bandaríkjamenn í sátt. Það
væri hins vegar einföldun að tala um að í Þýska-
landi ríkti andúð á Bandaríkjunum. Víða ríkir
þakklæti til Bandaríkjanna fyrir þátt þeirra í
uppbyggingu Vestur-Þýskalands eftir heims-
styrjöldina síðari og minnast menn einnig
loftbrúarinnar, sem bandamenn mynduðu þegar
Jósef Stalín hugðist einangra Vestur-Berlín.
Bandarísk menning á greiðan aðgang að fólki í
Þýskalandi eins og víða annars staðar. Á hinn
bóginn hefur friðarhreyfingin verið sterk í
Þýskalandi og andúð á stríði á sér djúpar rætur.
Ummerki heimsstyrjaldarinnar má enn sjá víða,
ekki síst þegar komið er til austursins. Í Berlín
má enn sjá hvernig hús hafa verið sundurskotin,
sérstaklega í austurhlutanum þar sem minna
hefur verið gert til að fjarlægja verksummerkin.
Mikil mótmælaalda reið yfir Vestur-Þýskaland
þegar NATO hugðist koma þar fyrir skamm-
drægum Pershing-kjarnorkuflaugum og var
stefna Bandaríkjastjórnar harðlega fordæmd.
Þegar árásirnar voru gerðar á Bandaríkin 11.
september var samhugur Þjóðverja fölskvalaus.
Yfirlýsingar bæði sósíaldemókrata og græningja
um að sá samhugur og samstaða, sem þá mynd-
aðist, væri ekki ávísun til Bandaríkjastjórnar á
að hún mætti fara sínu fram í einu og öllu í heim-
inum eiga hins vegar hljómgrunn í Þýskalandi.
Um leið má heyra það viðhorf að Þjóðverjar hafi
stigið skref í átt til pólitísks sjálfstæðis með því
að marka sér skýra línu í trássi við Bandaríkja-
menn.
Á sínum tíma var sagt að Þýskaland væri
efnahagsrisi en pólitískur dvergur. Eftir samein-
ingu sáu menn fyrir sér að þeim tíma myndi nú
ljúka, en sú þróun hefur verið hæg. Þjóðverjar
myndu með auknum styrk taka meiri forustu á
alþjóðasviðinu. Á síðasta kjörtímabili steig
stjórn Schröders ákveðin skref, þar á meðal að
senda þýska hermenn til starfa utan landamæra
Þýskalands, sem Joschka Fischer bar ábyrgð á
og hefðu sennilega verið óhugsandi án þess að
allt þjóðfélagið færi á annan endann, ef græn-
ingjar hefðu ekki verið í stjórninni.
Nú má meira að segja heyra raddir í þá veru
að litið sé á Þjóðverja sem mótvægi við Banda-
ríkjamenn á alþjóðlegum vettvangi. Þegar for-
seti utanríkismálastofnunar Kína, Mei Zhao-
rong, flutti hér fyrirlestur í vikunni, nefndi hann
í umræðum Þýskaland hvað eftir annað sem
dæmi um mótvægi þegar hann fjallaði um stöðu
Bandaríkjamanna um þessar mundir. Þjóðverjar
eru reyndar langt frá því að hafa haslað sér völl
þannig að þeir komist nálægt Bandaríkjamönn-
um og það er heldur ekki stefna þeirra nema að
svo miklu leyti sem það myndi gerast í samhengi
við samruna Evrópu.
Morgunblaðið /RAX
Hinum þýska geð-
klofa er lýst þannig
að þjóðin kalli há-
stöfum á breyt-
ingar, en verjist
óttaslegin allri
skerðingu á per-
sónulegum högum.
Laugardagur 28. september
Í Skaftholtsrétt