Morgunblaðið - 08.11.2003, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
S
eðlabanki Íslands sendi nú í vik-
unni frá sér haustútgáfu Pen-
ingamála, þar sem gerð er grein
fyrir mati bankans á þróun í
þjóðhags- og verðlagsmálum
næstu misserin. Samkvæmt mati bankans er
framundan hér á landi nýtt hagvaxtarskeið
sem getur, ef rétt er á málum haldið, haft í
för með sér verulega lífskjarabót fyrir lands-
menn alla. Þetta mat Seðlabankans er í sam-
ræmi við fyrri spár bankans sjálfs og ann-
arra opinberra aðila en helsta breytingin er
fólgin í því að nú telur bankinn að hagvaxt-
aráhrif, sem rekja má til virkjana- og stór-
iðjuframkvæmda, komi seinna fram en gert
var ráð fyrir í fyrri spám. Engu að síður er
útlitið næstu árin afar jákvætt miðað við þær
forsendur sem bankinn leggur til grundvall-
ar, auk þess sem þar er ekki gert ráð fyrir
jákvæðum áhrifum framkvæmda í tengslum
við stækkun Norðuráls sem jafnvel gætu
hafist strax á næsta ári.
Áhyggjur af þenslu
Helsta áhyggjuefnið á næstu árum er að
að mati Seðlabankans að ofþensla verði í
efnahagslífinu á þeim tíma þegar stór-
iðjuframkvæmdirnar standa sem hæst með
þeim afleiðingum að verðbólga fari úr bönd-
unum. Bendir bankinn á að við þeirri hættu
verði að bregðast með tvenns konar aðgerð-
um, annars vegar varkárri stefnu í peninga-
málum og hins vegar auknu aðhaldi í rík-
isbúskapnum. Framkvæmd peninga-
málastefnunnar er í höndum bankans sjálfs,
fyrst og fremst með ákvörðun stýrivaxta, en
ábyrgðin í ríkisfjármálum liggur auðvitað
hjá ríkisstjórn og Alþingi.
Seðlabankinn boðar að til vaxtahækkana
kunni að koma innan skamms til að vinna
gegn fyrirsjáanlegri þenslu. Undanfarin ár
hefur bankinn fylgt afar varkárri stefnu í
þeim efnum og hefur mörgum þótt bankinn
bregðast of fljótt við uppsveiflu með vaxta-
hækkunum en of seint við samdrætti með
vaxtalækkunum. Vissulega ber bankanum
að gæta varkárni, enda er það í samræmi við
lögbundið hlutverk hans um að halda verð-
bólgu innan marka. Hins vegar verður stofn-
un á borð við Seðlabankann líka að gæta
þess að beita aðhaldsaðgerðum ekki af of
miklu afli enda getur of hátt vaxtastig reynst
útflutnings- og samkeppnisgreinum atvinnu-
lífsins þungt í skauti. Bankans bíður því sem
endranær það vandasama verkefni að finna
eðlilegan meðalveg í þessu sambandi.
Mikilvægi aðhalds
Varðandi stefnuna í ríkisfjármálum er að
finna þarfar ábendingar í skýrslu Seðla-
bankans. Þ
fjárlaga fyr
ferðar á Alþ
hald í ríkisf
er að líða og
aðhald skili
sér viðvöru
gjöld ríkisin
ráð fyrir. K
vegna reyn
haft tilhnei
issjóðs umt
varpið er la
anlega sam
er því þörf
sem fáum þ
ýmsum sto
óska eftir a
Þörf áminning um að
Eftir Birgi Ármannsson
’ Aðher einn
þess a
fyrir þ
skatta
isstjór
kjörtím
S
amfylkingin hefur ákveðið að heilbrigð-
ismál verði næsta pólitíska stórverkefni
flokksins þar sem ný og framsækin hugs-
un verður innleidd með faglegri vinnu.
Núverandi ríkisstjórn hefur forðast allar
nauðsynlegar breytingar á heilbrigðiskerfinu eins og
heitan eldinn og skortir allt frumkvæði og hugrekki
á því sviði.
Ísland eyðir mest allra þjóða
af opinberu fé í heilbrigðismál
Ísland ver næstmest allra OECD-þjóða af op-
inberu fé til heilbrigðismála á eftir Þýskalandi. Ís-
land er hins vegar ein yngsta þjóð Evrópu og sé tek-
ið tilliti til aldursdreifingar ver Ísland mest allra
OECD-þjóða af opinberu fé til heilbrigðismála. Ís-
land er því á toppnum í útgjöldum.
Heildarútgjöld einstaklinga og hins opinbera til
heilbrigðismála sem hlutfall af landsframleiðslu eru
hæst á Íslandi af öllum Evrópuþjóðunum að teknu
tilliti til aldursdreifingar þjóðanna. Opinber heil-
brigðisútgjöld á hvern einstakling hækkuðu að raun-
gildi um 61% frá árinu 1980 til 1998.
Kerfið er á rangri braut
Í ljósi þessara staðreynda hefur Samfylkingin tekið
þá tímamótaákvörðun að viðurkenna að fjárskortur sé
ekki endilega aðalvandamálið í heilbrigðiskerfinu. Það
vantar ekki aukið fé í heilbrigðismálin heldur breytta
stefnu. Íslendingar þurfa framtíðarlausn í heilbrigð-
ismálum þjóðarinnar. Það blasir við að núgildandi
kerfi með tímabundnum plástrum gengur engan veg-
inn upp.
Staðan í heilbrigðismálunum er því mjög sérstök og
ólík menntamálunum þar sem vantar beinlínis meira
fé. Það má líkja heilbrigðiskerfinu við landbún-
aðarkerfið þar sem fátækt ríkir hjá bændum þrátt fyr-
ir að við búum við eitt mesta styrkjakerfi í heimi. Kerf-
ið er einfaldlega á rangri braut.
Þrátt fyrir mikið fé í heilbrigðiskerfinu eru þar þó
alvarlegar brotalamir. Málefni geðsjúkra, meira segja
geðsjúkra barna og afbrotamanna, eru í uppnámi ár
eftir ár vegna fjárskorts, allt að 10 mánaða biðtími er
eftir heyrnartækjum í kerfinu og allt að eins árs bið-
tími er eftir hjúkrunarrými. Þrátt fyrir mikið fjár-
magn er ljóst að fjárskortur er sums staðar vandamál.
Meginvandi heilbrigðiskerfisins er þó að kerfið virkar
ekki og dreifingu fjármagnsins er ábótavant.
Fjölbreyttari rekstrarform
Það eru fjölmargir hlutir sem þarf að skoða þegar
kemur að endurbótum. Það þarf að skilgreina ít-
arlega hvert hlutverk og þjónustustig einstakra heil-
brigðisstofnana eigi að vera. Samfylkingin vill beita
sér fyrir nýjum leiðum og fjölbreyttari rekstr-
arformum, eins og einkaframkvæmd og þjónustu-
samningum. Það er ekki einkavæðing. Samfylkingin
er ekki að tala fyrir einkavæðingu í heilbrigðiskerf-
inu þar sem forgangur hinna efnuðu er tryggður.
Það er hins vegar stefna margra sjálfstæðismanna,
m.a. ungra sjálfstæðismanna. Þessari stefnu hafnar
Samfylkingin alfarið.
Ríkið á að vera kaupandi heilbrigðisþjónustunnar
en þarf ekki í öllum tilvikum að vera seljandi eða
framleiðandi hennar. Í Svíþjóð hefur verið farin leið
einkareksturs í mun meiri mæli en hérlendis. Þar er
hins vegar tryggt að á bæði ríkisreknum og einka-
reknum sjúkrastofnunum geta sjúklingar ekki keyp
sér betri aðgang að þjónustu en aðrir hafa. Þar er
markmiðið um jafnan aðgang enn tryggt.
Kerfi fastra fjárlaga fyrir heilbrigðisstofnanir þar
endurskoðunar við þar sem það tekur m.a. ekki
nægjanlega tillit til breyttra kostnaðarhlutfalla og
breyttrar eftirspurnar. Fjármagnið þarf að fylgja
sjúklingum í meiri mæli í samræmi við kostn-
aðargreiningu þarfa og þjónustu. DRG-kostn-
aðargreining (Diagnosis Related Groups), sem er
notuð í heilbrigðisþjónustu í mörgum löndum, stytti
biðlista og hvetur til sparnaðar, hagkvæmni og skil-
virkni án þess að bitna á aðgangi sjúklinga að þjón-
ustunni. Landsspítalinn stefnir á að ljúka DRG-
kostnaðargreiningu á næsta ári en þá er eftir að
breyta skipulagi fjármagnsins en það er hlutverk
stjórnmálamanna.
Einnig þarf að skoða síhækkandi lyfjaverð til heil
brigðisstofnana m.a. með hliðsjón af reglum um
merkingar og skráningu. Það að hafa ,,útskrifaða“
sjúklinga eins og eldri borgara á hátæknisjúkra-
húsum er fráleitt. Það mætti hugsa sér að viðkom-
andi bæjarfélag þyrfti að standa straum af kostnaði
við legu sjúklinga á sjúkrahúsum eftir að meðferð
þeirra lýkur þar. Við það myndast hvati hjá bæj-
arfélögum til að byggja hjúkrunarheimili þar sem
hvert rúm er margfalt ódýrara en rúm á sjúkra-
húsum.
Forsendurnar fjórar
Samfylkingin hefur lýst sig reiðubúna að taka þát
í því að endurbæta heilbrigðiskerfið með opnum
huga. En það er mikilvægt, og má alls ekki taka úr
samhengi við þessa nýju hugsun Samfylkingarinnar
að markmið jafnaðarstefnunnar standa óhögguð.
Samfylkingin hefur sett sér eftirfarandi fjórar for-
sendur fyrir breytingum í heilbrigðiskerfinu:
Aðgengi allra landsmanna að heilbrigðisþjónust-
unni verður að vera algerlega óháð efnahag. Þjón-
usta við sjúklinga verður að batna. Kostnaður sjúk-
linga má ekki aukast og kostnaður hins opinbera
ekki heldur. Til að hægt sé að reyna nýjar leiðir í
rekstri heilbrigðiskerfisins þurfa þessar fjórar for-
sendur að vera uppfylltar að mati Samfylking-
arinnar.
Það hefur átakanlega skort pólitíska forystu í hei
brigðismálum hérlendis, sérstaklega hjá núverandi
ríkisstjórn. Samfylkingin er reiðubúin að taka þá for
ystu.
Nýja hugsun í
heilbrigðismálin
Eftir Ágúst Ólaf Ágústsson
’ Íslendingar þurfa framtíð-arlausn í heilbrigðismálum
þjóðarinnar. Það blasir við að
núgildandi kerfi með tíma-
bundnum plástrum gengur
engan veginn upp. ‘
Höfundur er alþingismaður Samfylkingarinnar.
LANDSFUNDUR VINSTRI
GRÆNNA
Landsfundur vinstri grænna,sem hófst í Hveragerði í gær,sýnir, að flokkurinn sem slík-
ur hefur eflzt mjög á síðustu tveim-
ur árum. Þegar þessi landsfundur er
borinn saman við síðasta landsfund
flokksins er ljóst, að þetta er mun
sterkari fundur, áberandi meiri
breidd er í flokknum og umtalsverð-
ur hópur af ungu fólki. Ef einungis
er horft til landsfundarfulltrúa fer
ekki á milli mála, að Vinstri grænir
hafa náð að byggja upp öflugt
flokksstarf á síðustu árum.
Steingrímur J. Sigfússon flutti yf-
irgripsmikla setningarræðu, þar
sem hann fjallaði um flest þeirra
mála, sem á döfinni hafa verið á
undanförnum misserum. Hins vegar
verður ekki sagt að fram hafi komið
í ræðu flokksformannsins skýr póli-
tísk lína eða vísbending um, hvert
hann vilji að flokkurinn stefni á
næstu árum. Kannski hefur það ekki
verið ætlunin. Vel má vera, að
Steingrímur J. Sigfússon líti svo á,
að hann eigi ekki að vera leiðbein-
andi landsfundarins í þeim efnum
heldur eigi landsfundarfulltrúar að
veita honum leiðsögn. Í flestum til-
vikum er þó talið, að það sé eitt
helzta verkefni formanns í stjórn-
málaflokki að veita slíka forystu.
Hugsanlega er vandi Vinstri
grænna sá, að þeim hafi ekki tekizt
að skilagreina sjálfa sig nægilega
skýrt. Þeir eru vinstri flokkur, sá
flokkur, sem er lengst til vinstri í
litrófi stjórnmála okkar, en hvers
konar vinstri flokkur? Hversu langt
vilja þeir ganga? Í nafni flokksins
felst, að þeir telja sig umhverfis-
verndarsinna en hver er sannfær-
ingin á bak við það, þegar formað-
urinn telur, að baráttan gegn
stóriðju hafi ekki „verið auðvelt
veganesti í kosningabaráttunni“?
Formaður Vinstri grænna átti í
erfiðleikum með að útskýra niður-
stöðu kosninganna fyrir landsfund-
arfulltrúum. Fyrir nokkrum miss-
erum var fylgi flokksins mikið í
skoðanakönnunum en Vinstri græn-
ir höfðu ekki úthald til að halda því
fylgi í kosningum. Fyrir nokkrum
misserum stóðu þeir nánast jafn-
fætis Samfylkingunni í skoðana-
könnunum. Hvers vegna glutruðu
þeir niður þeirri stöðu?
Í ræðu Steingríms J. Sigfússonar
í Hveragerði í gær var ekki að finna
vísbendingar um nýjar áherzlur í
einhverjum þeirra mála, sem eru á
döfinni. Flokkurinn er andvígur því,
að einkarekstur komi til sögunnar í
heilbrigðiskerfinu en hefur í sjálfu
sér ekki fram að færa nýjar hug-
myndir í þeim málaflokkum. Að vísu
er lögð áherzla á forvarnir en það er
í samræmi við þær meginhugmyndir
sem nú eru uppi í heilbrigðiskerf-
inu.
Einhvern tíma hefði mátt búast
við því, að vinstri menn skæru upp
herör gegn því, að nokkrar stórar
viðskiptasamsteypur legðu undir sig
meginhluta atvinnulífsins. Þau
vandamál voru ekki ofarlega á blaði
í ræðu formanns Vinstri grænna,
þótt að þeim væri vikið.
Í umfjöllun sinni um utanríkis- og
öryggismál sagði Steingrímur J.
Sigfússon, að viðbrögð íslenzkra
ráðamanna við hugmyndum Banda-
ríkjamanna um breytingar á
Keflavíkurflugvelli væru „niður-
lægjandi“, þeir hefðu „knékropið“
fyrir Bandaríkjamönnum og „grát-
beðið“ þá um að fara ekki. Hver er
raunveruleikinn? Hann er sá, að ís-
lenzka ríkisstjórnin hefur nánast
sagt við Bandaríkjamenn: Ef starf-
semi varnarliðsins á Keflavíkurflug-
velli tekur ekki mið af öryggishags-
munum Íslendinga verður varnar-
stöðinni lokað. Er þessi skýra og
einfalda yfirlýsing „niðurlægjandi“
fyrir Íslendinga?!
Þótt Steingrími J. Sigfússyni hafi
ekki tekizt – eða hann ekki viljað –
vísa Vinstri grænum veginn í setn-
ingarræðu sinni í gær geta flokks-
menn hins vegar verið ánægðir með
þennan myndarlega landsfund, sem
sýnir að þrátt fyrir vonbrigði í kosn-
ingum og skort á skýrari pólitískri
stefnumörkun hefur þeim tekizt að
leggja grunn að stjórnmálaflokki,
sem á að geta verið öflugur pólitísk-
ur málsvari ákveðinna skoðanahópa
í þjóðfélagi okkar. Og það er mik-
ilvægt fyrir lýðræðið.
LANDSSÖFNUN SJÓNARHÓLS
Landssöfnun til styrktar Sjónar-hóli, fyrstu ráðgjafamiðstöðvar
á Íslandi fyrir aðstandendur barna
sem stríða við langvarandi veikindi,
fötlun, þroskahömlun eða önnur
þroskafrávik, nær hámarki í dag.
Sjónarhóll er samstarfsverkefni
helstu félaga og samtaka sem láta
sig hag barna með sérþarfir varða,
en þar munu ráðgjafar meðal ann-
ars geta veitt foreldrum upplýsing-
ar um þann stuðning sem þeir eiga
rétt á frá opinberum aðilum og veita
þeim aðstoð við að sækja hann. Í
ráðgjafamiðstöðinni verður einnig
staðið fyrir ýmsum námskeiðum og
unnið að kynningar- og fræðslu-
starfi.
Ætla má að stofnun Sjónarhóls
muni marka tímamót í þjónustu og
ráðgjöf við aðstandendur lang-
veikra, fatlaðra og þroskaheftra
barna. Borið hefur við að foreldrar
þessara barna hafi rekið sig á ýmsar
hindranir í samskiptum við opinber-
ar stofnanir og þeim reynst erfitt að
fá úrlausn sinna mála, jafnvel þótt
um lögbundna þjónustu sé að ræða.
Ráðgjafastöðin mun gegna mikil-
vægu hlutverki með því að veita að-
standendum leiðsögn um kerfið og
stuðning við að notfæra sér þau úr-
ræði sem fyrir hendi eru. Jafnframt
má binda vonir við að stofnun Sjón-
arhóls verði stjórnvöldum hvatning
til að tryggja enn betur hag þessara
barna og foreldra þeirra. Fötlun og
veikindi barna eru aðstandendum
nógu þungbær þótt þeir þurfi ekki
einnig að heyja baráttu við kerfið.