Morgunblaðið - 10.01.2004, Blaðsíða 32

LISTIR
32 LAUGARDAGUR 10. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
T
íminn er afstætt við-
fangsefni. Einu sinni var
fortíðin nútíð – nútíðin
framtíð. Seinna verður
nútíðin fortíð – framtíðin
nútíð. Meginþema sýningarinnar er
nútíminn í augum framtíðarinnar.
Hvað niðjar okkar munu grafa upp
til minja um dvöl okkar á jörðinni,“
segir Rósa Gísladóttir myndlistar-
kona í tilefni af opnun sýningar
hennar, „Kyrralífsmyndir frá plast-
öld“, í Ásmundarsal, Listasafni ASÍ,
við Freyjugötu kl. 14 í dag. Alls
verða þrjár sýningar opnaðar í
Listasafninu á sama tíma. Hinar
sýningarnar tvær eru „Annarra
manna staðaldur“ eftir Margréti M.
Norðdahl og portrettmyndir úr gifsi
eftir Kristin Pétursson úr eigu
Listasafns ASÍ í Arinstofu.
Plastumbúðir á víð og dreif
„Kyrralífsmyndir frá plastöld“
samanstendur af þrívíðum gifsaf-
steypum af plastumbúðum úr
neyslusamfélagi nútímans. „Ég fékk
hugmyndina á meðan ég stundaði
MA-nám við Manchester Metropo-
litan University í Manchester á ár-
unum 2000 til 2002. Norður-
Englendingar eru ótrúlega lítið
meðvitaðir um umhverfi sitt þó
ástandið hafi vissulega skánað á
meðan ég bjó ásamt fjölskyldu minni
í fjögur ár rétt sunnan við Man-
chester. Plastumbúðir og hvers kon-
ar umbúðir liggja eins og hráviði út
um alla borgina. Ef hvessir þarf
maður sífellt að vera að bægja frá
sér rusli. Hérna er umgengnin mun
betri. Ein af ástæðunum fyrir því
hversu ástandið er ömurlegt er hvað
ruslafötur eru sjaldséðar á götum
úti og á almenningsstöðum, t.d. er
mér enn í fersku minni hvað ég var
lengi að leita að ruslatunnu til að
fleygja í bananahýði á lestarstöð í
Manchester. Þú setur bréfarusl og
umbúðir í vasann og fleygir því við
tækifæri í ruslafötu – bananahýði
viltu losa þig við strax,“ segir Rósa
og ygglir sig dálítið. „En á þessum
ruslafötuskorti er skýring eins og
öllu öðru. Yfirvöld eru hrædd um að
hryðjuverkamenn eins og írski lýð-
veldisherinn komi sprengjum fyrir í
ruslafötunum.“
Nútíð með augum framtíðar
Rósa segir að sýningin sé í raun
sprottin upp úr MA-verkefni sínu í
„Art as Environment“ (Umhverfis-
list). Þar sé því velt upp hvaða aug-
um framtíðin komi til með að líta nú-
tíðina. „Ég skoðaði tímabil eins og
járnöld og koparöld í tengslum við
verkefnið og velti því upp á hvaða
tímum nútímamaðurinn lifði. Plastið
hélt innreið sína á millistríðsárunum
eftir að óendurnýjanlegar náttúru-
afurðir eins og fílabein og skjald-
bökuskeljar tók að þrjóta og nú er
svo komið að varla er hægt að
ímynda sér nútímasamfélag án
plastafurða,“ segir Rósa og veltir
þeirri spurningu upp hvaða menjar
um nútímann kynslóðir framtíðar-
innar eigi eftir að grafa upp úr jörðu.
„Ég er þarna að spá í svolítið svipað
og í verki mínu „Steingervingar
framtíðarinnar“ á sýningunni
„Strandlengjan 2000“. Þar gerði ég
afsteypur af skel, kuðungi og kross-
fiski í þeim tilgangi að vekja athygli
á sjónum og mengun í sjónum og því
hvaða vitneskja um lífið á jörðinni í
nútímanum myndi felast í steingerv-
ingum framtíðarinnar. Við vitum
heldur ekki hvaða breytingum lífið á
jörðinni á eftir að taka þar til menjar
um jarðvist okkar í nútímanum
verða grafnar upp af komandi kyn-
slóðum. Verða þá skeljar enn til og
hafið á sínum stað?“
Náttúran allt um kring
Hefur þú alltaf haft svona mikinn
áhuga á umhverfisvernd? Rósa hik-
ar aðeins. „Ég held að ég hafi í raun-
inni ekkert meiri áhuga á náttúrunni
en Íslendingar almennt. Við búum í
svo miklu nábýli við náttúruna að við
komumst eiginlega ekki hjá því að
láta hana okkur varða. Þótt maður
búi í 101 Reykjavík er náttúran ein-
hvern veginn allt um kring. Hins
vegar getur maður þurft að keyra í 2
til 3 tíma út úr miðborg Manchester
til að komast í snertingu við náttúr-
una. Fullt af fólki í dæmigerðum
múrsteinsraðhúsum í miðborginni
fer sjaldan eða aldrei út fyrir borg-
armörkin til að njóta náttúrunnar,“
útskýrir Rósa. „Náttúran verður
aldrei sama aflið í lífi þessa fólks og
dæmigerðra Íslendinga.“
Ekki leitað langt yfir skammt
Rósa er spurð að því hvernig hún
vinni verkin. „Ég helli gifsinu ein-
faldlega ofan í plastílátin. Eina
vandamálið er að fjarlægja ílátin án
þess að skemma gifsið. Plast og gifs
vinna mjög vel saman, plastið skilur
eftir sig svo fallega áferð í gifsinu,“
segir Rósa og viðurkennir að upp-
haflega hafi hún verið að velta fyrir
sér að vinna verkin úr öðru efni en
gifsi. „Ég velti því talsvert fyrir mér
hvort að ég gæti ekki gert afsteyp-
urnar úr endingarbetra efni. Endir-
inn varð sá að ég valdi gifsið bæði af
því að áferðin er svo falleg og end-
ingin góð ef ekki kemst raki að hlut-
unum. Aftur á móti er harla ólíklegt
að afsteypurnar mínar verði nokk-
urn tíma að steingervingum,“ segir
hún kankvís, „enda markmiðið ekki
að búa til raunverulega steingerv-
inga heldur aðeins að minna á stein-
gervinga.“
Rósa segist ekki hafa leitað langt
yfir skammt eftir plastílátum. „Við
hjónin eigum þrjár dætur og þægi-
legasti skyndibitinn er jógúrt. Utan
af því koma þessar fínu plast-
umbúðir eins og svo mörgu öðru
matarkyns inni á heimilinu. Ég býst
við að svona 60–70% af öllu rusli á
heimilum séu einhvers konar um-
búðir,“ segir Rósa og brosir þegar
hún er spurð að því hvort að henni sé
mjög illa við plast. „Ég á í svona ást-
ar-haturssambandi við plast. Um
leið og ég verð að viðurkenna að
gerviefni hafa alltaf farið í taugarnar
á mér á ég erfitt með að ímynda mér
plastlaust samfélag. Maður getur
heldur ekki litið framhjá því að auð-
vitað er betra að nota plast heldur
en efni eins og fílabein og slíkt. Við
megum heldur ekki gleyma því að
margar plastumbúðir eru afar eigu-
legar enda liggur gjarnan að baki
þeirra mikil vinna frábærra iðn-
hönnuða.“
Rósa upplýsir að eitt af mark-
miðum sýningarinnar „Kyrralífs-
myndir frá plastöld“ sé að gefa fólki
tilfinningu fyrir magni og marg-
breytileika plastíláta. „Sýningar-
gestir geta í rauninni ímyndað sér að
þeir séu á einhvers konar framtíð-
arsafni að skoða steingervinga af
hversdagslegum hlutum á okkar
tíma,“ segir hún og víkur tali sínu að
þremur kyrralífsmyndum á sýning-
unni. „Eins og þú sérð hef ég komið
fyrir kyrralífsmyndum (uppstill-
ingum) með nokkrum gifsafsteypum
á þremur stökum hillum inni í saln-
um. Ég hef lengi haft áhuga á kyrra-
lífsmyndum og raunar snerist hluti
MA-verkefnis míns um að skoða
slíkar uppstillingar í nútímalegu og
sögulegu samhengi. Staðreyndin er
nefnilega sú að þótt menn eins og
franski dadaistinn Marcel Duchamp
hafi talið sig vera að hrista upp í
listaheiminum með því að setja sam-
an jafn ólíka hluti og venjulegan koll
og reiðhjól geta verk þeirra auðveld-
lega talist til kyrralífsmynda. Af ís-
lenskum listamönnum get ég nefnt
að vel er hægt að telja konfektmola-
verk Sigurðar Guðmundssonar til
kyrralífsmynda. Innsetningar er oft
hægt að telja til kyrralífsmynda og
áfram mætti telja. Ólíkt því sem
margir halda eru kyrralífsmyndir
nefnilega mjög spennandi viðfangs-
efni.“
Þrjár listsýningar verða opnaðar í dag í Ásmundarsal í Listasafni ASÍ við Freyjugötu
ago@mbl.is
Nútíminn í augum framtíðarinnar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Rósa Gísladóttir við þrívíðar gifsafsteypur sínar af plastumbúðum úr neyslusamfélagi nútímans.
Þrjár listsýningar verða
opnaðar í Listasafni
ASÍ við Freyjugötu í
dag. Anna G. Ólafs-
dóttir ræddi við Rósu
Gísladóttur um „Kyrra-
lífsmyndir á plastöld“
og Margréti M. Norð-
dahl um „Annarra
manna staðaldur“.
„ANNARRA manna staðaldur,“ er
yfirskrift sýningar Margrétar M.
Norðdahl á málverkum, teikn-
ingum, hljóði og hlutum í Gryfj-
unni. Margrét segist skilgreina
staðaldur sem einstaklingsbundið
ástand eða stað sem verði til í
venjubundnum hversdagsleika eða
rútínu daglegs lífs, sbr. að stað-
aldri. Í íslenskri orðabók er orðið
„staðaldur“ sagt merkja varan-
leika, nú eingöngu í sambandinu að
staðaldri, stöðugt, í sífellu, án af-
láts, til lengdar.
Margrét segir að upphaflega
hugmyndin að því að fjalla um
hversdagsleika fólks hafi kviknað á
meðan hún var skiptinemi í Kuvat-
aideakatemia-myndlistarakademí-
unni í Helsinki árið 2001. „Af því
að finnskur hversdagsleiki var
ekki hluti af sjálfri mér eins og
hversdagsleikinn á Íslandi upplifði
ég hann mjög sterkt þennan tíma.
Ég bjó meðal annarra útlendinga í
eins konar verkamannahverfi og
fór fljótlega að fylgjast með hvers-
dagslegum athöfnum nágranna
minna og Finna almennt. Endirinn
varð sá að ég setti saman sérstaka
sýningu til að koma upplifun minni
á súrsætum veruleika Finna til
skila,“ segir Margrét og útskýrir
að sýningin hafi samanstaðið af
myndskyggnum, hljóðupptökum
og málverkum. „Ég sýndi slæds-
myndir af fólkinu í hverfinu í sín-
um daglega veruleika og spilaði
undir hljóðupptökur frá karókí-
stöðum. Finnar eru mjög hrifnir af
karókí og snúa gjarnan enskum
textum yfir á finnsku. Mörg þess-
ara laga eru tangólög því Finnar
eru miklir tangóunnendur.“
Margrét hélt áfram að vinna með
sama efni eftir að hún sneri aftur
heim til Íslands. „Ég hélt áfram að
þróa hugmyndina eftir að ég kom
heim og vann 10 daga á vinnustofu
á Seyðisfirði ásamt nokkrum öðr-
um. Hópurinn myndaði fljótt gott
samband við íbúana í bænum. Þeir
voru mér því ákaflega hjálplegir
þegar ég gekk á milli húsa og bað
fólk um að gefa mér einn hlut sem
það notaði að staðaldri. Síðan
steypti ég hlutunum saman í sýn-
ingu í lokin,“ segir Margrét og
bætir við að hún hafi enn bætt í
sarpinn á ferðum sínum til Barce-
lona og Parísar í sumar. „Ég fór
ekki bara til þessara borga til þess
að skoða hefðbundna ferða-
mannastaði heldur til að virða fyrir
mér hversdagslega hegðun íbú-
anna eins og fram kemur hérna á
sýningunni,“ segir hún og bendir á
myndverk og smálega hluti á sýn-
ingunni. Í tilefni sýningarinnar
„Annarra manna Staðaldur“ hefur
verið gefinn út geisladiskurinn
Folksounds/Þjóðhljóð sem inni-
heldur, eins og nafnið gefur til
kynna, hljóð fólksins eða hljóð frá
Staðaldri.
Margrét tók að lokum fram að
gestir mættu gjarnan taka þátt í
sýningunni með því að gefa einn
hlut sem það notaði að staðaldri til
sýningarinnar. Gestum er frjálst að
taka þátt í sýningunni með því að
taka myndir með myndavél á sýn-
ingunni, skipta um hljóð og spólu í
myndbandi.
Hugmyndin kvikn-
aði í Finnlandi
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„Upplifun mín á súrsætum veruleika Finna,“ segir Margrét M. Norðdahl.
Félagsvinurinn
– Rit Ung-
mennafélags
Öræfa er komið
út í tveimur
samstæðum
bókum.
Félagsvin-
urinn er blað
sem Ung-
mennafélag
Öræfa gaf út
handskrifað í 25 ár um miðbik síð-
ustu aldar.
Blaðið var ekki afhent til aflestrar
heldur einungis lesið upphátt á
skemmtunum félagsins. Höfundar
efnis voru ungmennafélagarnir sjálf-
ir; margir skrifuðu í blaðið þó sumir
ötulli við ritstörf en aðrir.
Efnið er af ýmsum toga: ferðasög-
ur, ljóð, almennur fróðleikur og frá-
sagnir úr daglega lífinu, gamansögur
og verðlaunaþrautir. Uppistaðan er
frumsamið efni en einnig er þýðingar
þar að finna. Bækurnar eru prýddar
myndum sem tengjast atvinnu- og
menningarlífi Öræfinga.
Útgefandi er Ungmennafélag
Öræfa. Bækurnar eru samtals 656
bls., prentaðar í Odda hf. Kápurnar
prýðir verk af Öræfajökli eftir Jón Þor-
leifsson.
Ungmenna-
félagsrit