Fréttablaðið - 25.01.2004, Blaðsíða 10

Spjallrásir á Netinu voru einhverntíma ágætis uppspretta þjóðfé-
lagsumræðna þar sem menn tókust
mátulega hressilega á. Þessir þræð-
ir hafa verið hálf slappir undanfarið
og sjaldséðar tilraunir manna til að
hefja gáfulegar og málefnalegar
samræður kafna jafnan í flóðbylgju
innihaldslauss bulls. Það er eins og
þessir þræðir séu orðnir helsta at-
hvarf illa skrifandi og nafnlausra
nöldurseggja sem komast ekki að í
símatímum Útvarps Sögu.
Blaðamannafélag Íslands heldur
úti spjallsvæði og gerir kröfu um að
fólk skrifi þar undir nafni. Einhverj-
ir gerðu sér vonir um að blaðamenn
myndu lyfta netumræðunni á æðra
plan á þessum rafræna leikvelli sín-
um en það fer lítið fyrir snilldartökt-
unum. Kannski vegna þess að þeir
sem hafa af því atvinnu að afla
frétta og koma þeim til neytenda
hafa annað við tíma sinn að gera en
að æfa sig í hundalógík á Netinu?
Það er lýsandi fyrir ástandið að
heitasta umræðan á spjallvef
Press.is snýst um það hverjir megi
kalla sig blaðamenn. Þessi stétt hef-
ur í gegnum tíðina verið frekar illa
þokkuð og alþjóðlegar kannanir
benda til þess að fjölmiðlafólk sé
stressaðasta starfstétt í heimi og lík-
leg til að deyja fyrir aldur fram af
völdum magasárs, drykkju og reyk-
inga. Ekki beint eftirsóknavert hlut-
skipti en nú vilja allt í einu allir kom-
ast í þennan hóp. Ef til vill vegna
þess að með tilkomu Netsins urðum
við hvort eð er öll blaðamenn.
Hrafnkell Daníelsson blandar
sér í umræðuna þó hann vilji ekkert
endilega fá að titla sig blaðamann
enda heldur hann úti hinum mátt-
lausa frétta- og spjallvef www.al-
varan.com og er því hvorki meira né
minna en ritstjóri og fréttaritari.
„Það má eiginlega í framhaldi af
því, segja með góðri samvisku að
blaðamaðurinn sé dauður í þeirri
merkingu orðsins, því allir sem eru í
því að skrifa fréttir í blöð, á netið
eða fyrir útvarp eða sjónvarp, eru
ekkert annað en fréttaritarar.“
Fréttaritarinn og ritstjórinn
Hrafnkell er þó svolítið volgur fyrir
úrelta titlinum og ætti því að sækja
um aðild að Blaðamannafélagi Ís-
lands á Netinu. Hann virðist einung-
is þurfa að hafa haft atvinnu af fjöl-
miðlun síðustu 12 mánuði. Þá kemst
hann í hóp Jónasar Kristjánssonar
ritstjóra, Styrmis Gunnarssonar rit-
stjóra, Marðar Árnasonar alþingis-
manns, Eiríks Hjálmarssonar, að-
stoðarmanns borgarstjóra, Thelmu
Tómasson, kynningarfulltrúa Lata-
bæjar, Heimis Más Péturssonar,
fjölmiðlafulltrúa Flugmálastjórnar,
Björns Inga Hrafnssonar, aðstoðar-
manns utanríkisráðherra, Árna
Johnsen, fyrrverandi alþingis-
manns, Ingva Hrafns Jónssonar,
meints álitsgjafa, og síðast en ekki
síst Sigga Hlö og Valla Sport.
Er þetta nokkuð flókið? Erum
við ekki öll blaðamenn, sumir bara
góðir og aðrir lélegir eða að vinna
við eitthvað allt annað en að segja
fréttir? ■
Smáa letrið
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
■ telur íslenska blaðamenn vera fleiri
en þeir sem skráðir eru í þjóðkirkjuna.
10 25. janúar 2004 SUNNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ýmsir vildu Lilju kveðið hafa
Hér verð ég enn innan sviga að
lýsa undrun minni á þeim sjónar-
miðum, sem gægjast fram í grein-
um ýmissa vinstrisinnaðra and-
stæðinga Davíðs, að hann eigi
það sérstaklega Jóni Baldvini
Hannibalssyni, þáverandi utan-
ríkisráðherra, að þakka, að Ís-
land varð aðili að EES. Ég var á
þessum tíma formaður utanríkis-
málanefndar alþingis og fylgdist
náið með framvindu mála og
hafði stundum á orði, að mál
tengd samningsgerðinni næðust
fram á þingi, þrátt fyrir fram-
göngu Jóns Baldvins við af-
greiðslu þeirra - að sjálfsögðu
voru það við sjálfstæðismenn,
sem lögðum til þann atkvæða-
fjölda á þingi, sem dugði til að
koma þessum samningi í höfn.
Eftir á vilja ýmsir þá Lilju kveðið
hafa, meðal annars sagði Ingi-
björg Sólrún einhvern tíma, að
hún hefði haft sömu afstöðu til
EES-samningsins og ég - hún sat
þó hjá, þegar ég og aðrir greiddu
atkvæði með samningnum!
BJÖRN BJARNASON AF VEFNUM BJORN.IS
Lækjartorg drífur að fólk
Rokrassgatið Lækjartorg er
miklu nær því að geta staðið und-
ir nafni sem torg, þrátt fyrir að
vera ekki annað en hellulögð stétt
í skugga tveggja hárra húsa. Þá
sjaldan reynt er að brydda upp á
einhverju áhugaverðu á Lækjar-
torgi drífur að fólk. Skiptir þar
engu þótt svo virðist sem Esjunni
hafi verið plantað niður gagngert
með það í huga að skapa vind-
strekking á torginu.
STEFÁN PÁLSSON SKRIFAR Á MURINN.IS
Vítisenglar á Íslandi hinu góða?
Athygli vekur að umfjöllun fjöl-
miðla hefur lítið beinst að því
hvers vegna alþjóðleg glæpa-
samtök eru farin að sýna Ís-
landi áhuga. Ef litið er til þróun-
ar undanfarinna ára virðist
ástæðan liggja í augum uppi:
Nektardansstaðir hafa skapað
skilyrði fyrir starfsemi þeirra.
Skipulögð glæpastarfsemi snýst
um viðskipti með ólögleg fíkni-
efni, vopnasölu, vændi, smygl og
mansal. Ísland er eftirsóknar-
verður staður fyrir alþjóðleg
glæpasamtök til að koma sér
upp bækistöð vegna legu lands-
ins á milli tveggja heimsálfa.
Það gefur þó auga leið að það er
erfitt fyrir glæpasamtök að at-
hafna sig ef þau hafa ekki að-
gang að löglegri starfsemi til að
hylma yfir þá ólöglegu, sem ger-
ir þeim m.a. kleift að stunda
peningaþvætti og afmá þannig
slóð sína. Nektardansstaðir
þjóna þessum tilgangi víðsvegar
um heim með beinum eða óbein-
um hætti.
MAGNEA MARINÓSDÓTTIR SKRIFAR Á KREML.IS
Menn á Mars
Geimáætlun Bush felur í sér end-
urkomu mannsins á tunglið og
vonandi mannaðar ferðir til Mars.
Flestir geta fundið eitthvað til að
setja út á í áætluninni. Sárafáir
virðast hins vegar fagna áætlun-
inni sem skrefi í átt til búsetu á
öðrum hnöttum.
BERGLIND HALLGRÍMSDÓTTIR SKRIFAR Á DEIGLAN.COM
■ Af Netinu
Að vera eða ekki vera – blaðamaður
Sögu 90 ára sjálfstæðis
kaupskipasiglinga lokið
Ekkert íslenskt kaupskip siglir nú undir íslenskum fána. Síðasta kaupskipinu sem sigldi undir
íslenskum fána var flaggað út á dögunum. Sífellt færri Íslendingar eru í áhöfnum kaupskipa sem
sigla til og frá landinu og óttast menn að mikilvæg siglingaþekking glatist innan fárra ára.
KAUPSKIPAFLOTINN „Það má segja að
90 ára sögu sjálfstæðis í siglingum
kaupskipa til og frá landinu sé lok-
ið, í bili að minnsta kosti. Í dag sigl-
ir ekkert kaupskip undir íslenskum
fána og það er áhyggjuefni, bæði
vegna atvinnu
þeirra sem í hlut
eiga og ekki síð-
ur út frá öryggis-
hagsmunum Ís-
lendinga. Þá glat-
ast einnig smátt
og smátt mikil-
væg siglinga-
þekking,“ segir
Guðjón Petersen,
framkvæmda-
stjóri Félags ís-
lenskra skip-
stjórnarmanna.
Hvorki Sam-
skip, Eimskip né
Atlantsskip eru
nú með kaupskip sín undir íslensk-
um fána og í mörgum tilvikum eru
erlendar áhafnir á kaupskipunum,
að hluta til eða öllu leyti.
Sjálfstæði í siglingum
Íslendingar tóku kaupskipaút-
gerðina í sínar hendur að einhverju
marki árið 1914 með stofnun Eim-
skipafélagsins og kaupum félagsins
á Gullfossi og Goðafossi. Reyndar
voru skipin þá undir dönskum fána.
Íslendingar fengu sinn eigin fána 1.
desember árið 1918 þegar Sam-
bandslögin tóku gildi. Þá fóru ís-
lensku kaupskipin undir íslenskan
fána og hafa verið þar til nú.
„Fullt sjálfstæði kaupskipasigl-
inga hljótum við svo að miða við
fullveldisárið 1944. Það er þá sem
við tökum yfir siglingarnar. Og
þetta þótti eitt mesta og mikilvæg-
asta skrefið í sjálfstæðisbaráttunni,
að ná siglingum til og frá landinu úr
höndum útlendinga. Við fengum þá
yfirráðin, meðal annars yfir útgáfu
skírteina þeirra sem sigldu á skip-
unum og fleira,“ segir Guðjón Pet-
ersen.
Láglaunamenn á kaupskipin
Guðjón segir að allt fram á ní-
unda áratug síðustu aldar hafi yfir-
ráð kaupskipaflotans verið í hönd-
um Íslendinga. Upp úr 1980 fór hins
vegar að halla undan, skipafélögin
fóru að flagga út eins og það er kall-
að, skrá skipin undir erlendum
fána. Smátt og smátt hurfu svo öll
kaupskipin, en það síðasta fór í vik-
unni. Þá var olíuskipinu Keili, sem
er í eigu Olíudreifingar, flaggað út
og siglir það nú undir færeyskum
fána. Jafnframt var um það bil
helmingi 11 manna áhafnar sagt
upp og erlendir sjómenn ráðnir í
staðinn. Þeir fá greidd laun sam-
kvæmt samningum Alþjóðaflutn-
ingaverkamannasambandsins en
grunnlaun eru samkvæmt upplýs-
ingum blaðsins 400 til 500 dollarar
á mánuði, nálægt 30 þúsund krón-
um. Til samanburðar eru laun sjó-
manna á kaupskipum sem taka laun
samkvæmt íslenskum kjarasamn-
ingum þrisvar til fjórum sinnum
hærri. Sparnaður útgerðanna verð-
ur því töluverður.
Öryggishagsmunum ógnað
„Þetta er þó ekki eingöngu
spurning um atvinnuhagsmuni okk-
ar fólks heldur líka um öryggis-
hagsmuni Íslands,“ segir Guðjón.
Hann segir að yf-
irráð yfir siglingum
með afurðir á mark-
að, nauðsynjar til
landsins og milli
staða innanlands sé
forsenda viðskipta-
legs sjálfstæðis
þjóðarinnar. Þessi
yfirráð felist bæði í
nægilegum kaup-
skipastóli undir ís-
lenskum fána og ís-
lenskum mannauði,
með þá siglinga-
þekkingu sem þarf
til að reka og stjórna
kaupskipum.
Nú þegar sé sá
kaupskipafloti ekki
til sem annað geti
flutningum til og frá
landinu verði sú
breyting í alþjóðamálum, t.d. vegna
ófriðar á fjarlægum slóðum, að
fánaríkin kalli þau kaupskip sem nú
annast flutningana til þjónustu við
sig eða bandamenn sína.
Blóðtakan afdrifarík
Þróun undanfarinna ára hefur
leitt til þess að æ færri leggja fyrir
sig skipstjórnarnám og nýliðun er
lítil sem engin í stétt skipstjórnar-
manna. Stéttin eldist því ört og er
meðalaldur skipstjórnarmanna nú
48 ár. Helmingur 99 starfandi skip-
stjórnarmanna er eldri en 50 ára, 52
manns. Þar af eru 8 sextugir eða
eldri.
Samkvæmt lauslegri athugun
Félags skipstjórnarmanna myndu
yfirráð Íslendinga yfir kaupskipa-
flota sínum krefjast um það bil 200
starfa skipstjórnarmanna á hverj-
um tíma og samtals 600 til 700
manna í áhöfn, miðað við núverandi
flutningaþörf og afkastagetu skip-
anna. Guðjón Petersen fullyrðir að
þessu gæti þjóðin ekki annað í dag.
„Þetta þýðir að nú þegar er sigl-
ingaþekkingu þessarar eyþjóðar,
sem á allt sitt undir sjálfstæði sínu
í þessari grein, að blæða hratt út.
Sú blóðtaka getur til lengri tíma lit-
ið valdið því að Íslendingar missi
yfirráð yfir landhelgisgæslu við
landið í hendur erlends valds vegna
þekkingarskorts, eins og var allt
fram til fyrri hluta síðustu aldar.“
Skattaívilnanir
En að mati Guðjóns er alls ekki
of seint að bregðast við. Grannrík-
in hafa brugðist við með því að
veita útgerðum kaupskipa skatta-
ívilnanir, hluti skatta áhafna kaup-
skipa og jafnvel allir skattar
þeirra renna beint til útgerðanna.
„Norðurlöndin og flest Evrópu-
lönd hafa til dæmis tekið upp svo-
kallaða alþjóðaskráningu til þess
að standast alþjóðasamkeppni.
Kaupskipin eru þá nokkurs konar
fríríki, þó þau sigli undir fána við-
komandi lands. Þetta er beinn
styrkur til útgerðanna og það er
ekkert sem hindrar að Íslendingar
taki upp sams konar fyrirkomulag.
Og ég er ekki frá því að stjórnvöld
séu að skoða slíka hluti hér í fullri
alvöru, menn vilji skapa hér skil-
yrði til að flagga skipunum inn á
ný. Það er vonandi betri tíð í vænd-
um í þessum efnum,“ sagði Guðjón
Petersen. ■
„Þetta þýðir
að nú þegar
er siglinga-
þekkingu
þessarar ey-
þjóðar, sem á
allt sitt undir
sjálfstæði
sínu í þessari
grein, að
blæða hratt
út.
EKKI BARA SPURNING UM ATVINNU
Guðjón Petersen, framkvæmdastjóri Félags íslenskra skipstjórnarmanna, segir sjálfstæði
í kaupskipasiglingum spurningu um annað og meira en atvinnu þeirra sjómanna sem
í hlut eiga.
Í ÞÁ GÖMLU GÓÐU
Á upphafsárum Eimskipafélagsins var framtíðin björt fyrir
skipstjórnarmenn. Trúlega hafa þessir ekki hugleitt að tæpri
öld síðar sigldi ekkert kaupskip undir íslenskum fána eða að
íslenskir skipstjórnarmenn á kaupskipum væru deyjandi stétt.
Fréttaviðtal
ÞRÖSTUR EMILSSON
■ ræðir við Guðjón Petersen, fram-
kvæmdastjóra Félags íslenskra skipstjórnar-
manna, um tímamót í sögu kaupskipasigl-
inga til og frá landinu.
ALDURSSKIPTING
SKIPSTJÓRNARMANNA
20 - 29 ára 5
30 - 39 ára 11
40 - 49 ára 31
50 - 59 ára 44
60+ 8
Samtals 99