Tíminn - 18.07.1974, Page 9

8
TÍMINN
Fimmtudagur 18. júli 1974. Fimmtudagur 18. jdli 1974._________________________________________TÍMINN
Gönguferöir eru mikiö stundaöar I Þórsmerkurferöum, og hér eru nokkrir göngugarpar á leiö úr Húsa-
dal I Langadal.
(Jtsýni er stórfenglegt í Þórsmörk, en þarna blasir viö Réttarfell.
Karl Sæmundsson skálavöröur I skála Feröafélagsins f Langadal, ásamt dótturdóttur sinni.
Skáli Feröafélags islands I Langadal eins og hann litur út nú eftir stækkunina sem lokiö var viö i vor. Til vinstri er söluskáli
þar sem selt er flest sem feröalanga vanhagar um.
Aðstaða fyrir ferðafólk
GB-Rvik. — Feröafélag Islands
fór I fjölmenna ferð i Þörsmörk
helgina 5.-7. júli, um 100 manns
var i förinni. Ferðalangar fengu
mjög gott veður i Þórsmörk, og
hlupu upp um fjöll og dali i
eintómri ánægju yfir að vera úti i
náttúrunni. En í allt mun hafa
verið hátt i þúsund manns i Þórs-
mörk þessa helgi, auk hóps
Feröafélagsins voru þarna ýmsir
starfshópar og svo fjölskyldur
með börn sin. Skáli Ferðafélags
Islands i Langadal, er hinn vist-
legasti, en nýlokið er nú við
stækkun hans og rúmar hann 50-
60 manns I kojur, en svefnpoka-
pláss er mikið og sagði Karl
Guðmundsson skálavörður
okkur, að flest heföi veriö tvö
hundruð manns i skálanum i einu.
Þar eru tvö eldhús og innrétting
öllhin skemmtilegasta. Nýbúið er
aö leggja vatnsleiðslur i skálann,
áður þurfti aö bera allt vatn til
hans. Férðafélagið er nú aö
leggja siðustu hönd á frágang nýs
skála, þar sem er fullkominn
snyrtiaðstaða fyrir ferðamenn og
þar á meðal steypiböð, en
vatnið er hitað með kósangasi.
Steypiböðin eru að visu ekki
komin i notkun enn, en verða
tilbúin fyrir Verzlunarmanna-
helgina.
öll aðstaða hefur stórbatnaö
fyrir feröafólk i Langadal og er
þar t.d. litill söluskáli, sem selur
allt þaö sem venjulegast gleymist
heima, eða flest það sem feröa-
langinn vanhagar um. Karl
Sæmundsson sagði, að umgengni
væri mjög til fyrirmyndar i
Langadal og Húsadal, en á þess-
um tveim stöðum er mest um að
fólk tjaldi, ef það ekki býr i skála
Ferðafélagsins. Sagði Karl, að
þar færi ekkert á milli mála að
unga fólkið, sem sumir kalla
„skrilinn’ væru þeir sem bezta
framkomu og umgengni sýndu,
jafnvel þó þau hefðu vin um hönd,
þá hefði hann aldrei lent I vand-
ræöum með unglingana, frekar
væri það fullorðið fólk sem
skapar vandræði. Um siðustu
Verzlunarmannahelgi voru fleiri
hundruð manns i Mörkinni, en
lögreglan hafði ekkert að gera,
tók aðeins einn fulloröinn mann I
sina vörzlu. Karl sagði að þetta
væri án efa árangur þeirrar her-
feröar um umhverfismál sem
geisað hefur um landiö þvert og
endilangt. Hann sagðist hafa
gengið um Langadalinn eftir að
um tvö hundruð unglingarhef u
verið þár i tjöldum eina helgi i
sumar, og sagðist hvorki hafa
fundiö sigarettustubb né eldspýtu
á öllu svæðinu. Þetta er sjötta
sumar Karls, sem hann vinnur i
Þórsmörk, en með honum i ár er
tengdasonur hans, Karl Dyrving,
en þeir eru þarna með fjölskyldur
sinar. Fyrstur skálavarða i Þórs-
mörk, var skáldið Jóhannes úr
Kötlum, en hann var þar i átta
sumur. Jóhannes kom þeim
skemmtilega sið á að halda
kvöldvökur, og er honum enn vel
við haldið, en að meðaltali eru
haldnar 2 kvöldvökur i viku, þá er
sungiö, sagðar sögur, lesiö upp og
fleira.
í Þórsmörk hefur
stórbatnað
Þetta er hið nýja hús sem nýlokið er við, en þar er fullkomin snyrtiaðstaöa fyrir ferðafólk.
Gangið hina leiðina stendur á skilti sem er staðsett á leið upp á Valahnjúk, en hver nennir
aðsnúaviðog fara „hina leiðina?”

lllllllllllllllll
ii. ■■ \\ < m r 11
........... iiiik.i ..............................
Ingólfur Davíðsson:
FOGUR ERTU
BALDURSBRÁ!
„Og eitt er gras svo hvitt að
jafnað er til baldursbrár. Það er
allra grasa hvitast”. Svo er
ritað i Snorra-Eddu. Baldur var
fegurstur allra ása, og falleg er
baldursbráin sannarlega.
Einstök, alblómguð baldursbrá
eða stórar hvitar breiður af
henni, eru hið mesta skraut.
Það ber mest á hvita litnum, en
gular eru þó körfurnar i miðj-
ur.ni. Hið hvita i jaðrinum eru
flöt kvenblóm, sterkur litur
þeirra dregur skordýr aö. Hið
gula i miðjunni eru litil pipulaga
blóm tvlkynjuð, þ.e. hafa bæði
fræfla og fræfur og sjá aðallega
um fjölgunina. Reynið að telja
blómin i einni baldursbrár-
körfu! En hvi er þessi jurt
kennd við brá? Jú, brár okkar
eru oft á hreyfingu, og brár
baldursbráarinnar hreyfast
einnig! Hvítu, flötu jaðarblómin
eru brárnar og þær siga niður á
kvöldin og i dimmviöri, en
lyftast aftur á morgnana, þegar
sólin skin. Með aldrinum hanga
þær jafnan. Ungar körfur
baldursbrár eru flatar, en
smám saman verður hið gula,
þ.e. blómstæðið, hvelft og likist
kúlu. Gizka sumir á að nafn
jurtarinnar hafi upprunalega
veriö „bollurbrá”, þ.e. hnatt-
brá, vegna lögunarinnar.
(Bollur, Bolla, balli o.s.frv.)
Baldursbrá vex viða bæði við
hús og bæi. Torfveggir og þök
voru sums staðar alvaxin
baldursbrá, og þannig voru lika
gammar (kofar) Lappanna i
Finnmörk. Baldursbrá vex lika
i varpengjum og fuglabjörgum,
einnig ofan við flæðarmálið i
fjörum. Hún er ákaflega fljót að
breiðastút, þar sem rótað er við
jarðveginum og er afar frjósöm.
Geta fræin skipt þúsundum.
Blöðin eru fagurgræn og fin-
gerð, skipt i örmjóa flipa eða
beðla. Eru hinir grænu „blað-
brúskar” og blöð einkar snotur.
Baldursbrá er mjög breytileg
að stærð eftir skilyrðum. t
ræktarjörð getur hún orðið 30-70
sm há. Stöngull er oft uppréttur
og greinóttur, en blaðsprotar
sumir flatir eða uppsveigðir.
Sumir stofnar að mestu flatir.
Körfurnar eru stórar, ein eöa
fleiri á stöngli, geta orðiö
margar. Nú i júlibyrjun er
hvarvetna hvitt af baldursbrá.
Aldin hennar eru móleit, aflöng,
þverrákótt að utanverðu.
Berast með umferð, varningi
t.d. grasfræi, og með vindi, og
e.t.v. eta fuglar þau lika og
dreifa þeim. Ýmis afbrigði eru
til af baldursbrá og bera sum
þeirra lítiö af fræjum og eru
garðskrautjurtir. Hinir útlendu
stofnar baldursbráar, sem oft
berast með fræi, einkum gras-
fræi, eru flestir hávaxnir og
beinvaxnir 50-90 sm á hæð með
fjölda blómkarfa. Þessar
útlendu jurtir lifa sjaldan meira
en eitt sumar, en hinar islenzku
eru oftast fjölærar, lægri og
þéttvaxnari. Baldursbrár með
flata stöngla og flatar körfur,
hafa alltaf fundizt bæði hér og
erlendis. Sérlega mikið virtist
bera á þessu óeðli á timabilinu
um 1950 og fram um 1960, og það
á ýmsum stöðum, t.d. i Reykja-
vik og Hafnarfirði, Kópavogi,
Akranesi, Laugarvatni og isa-
fjarðarkaupstað. Mikið var af
flötum baldursbrám i Orfirisey
árum saman.
Sumariö 1952 mældi ég i
Reykjavik flata baldursbrá 65
sm háa, með 7 sm breiðan og 2
mm þykkan stöngul. Körfur
flatar, aflangar, jafnvel
bugðóttar, likt og ormur. Tvær
körfur sums staðar vaxnar
saman. Fáeinar litlar, eðlilegar
körfur voru neðan við flötu
körfurnar. Hinar flötu mjög
misstórar, t.d. fjórar stórar efst
á sumum eintökum, en á öðrum
skiptust á misstórar körfur, efst
á stönglinum. Sumir stönglar
lágu hálfflatir og blöð aðeins á
efra borði þeirra, en blaðra ein
að neðan. Svipaðar baldursbrár
fundust á Akranesi. Um miðjan
júli 1962 fundu börn i Kópavogi
nokkrar slikar. Mældist sú
stærsta 41 sm á hæð og breidd
hins flata stönguls 8 sm, en
þykktin aðeins 3 mm. Baldurs-
brá send vestan úr Isafjarðar-
kaupstað sumarið 1962 reyndist
70 sm há, með flata 7 sm breiða
stöngla og margar körfur,
flestar flatar.
Haustið 1957 fannst einkenni-
legur fagurfifill (bellis) i garði.
Upp úr körfu hans uxu nokkrir
stönglar, sem báru litlar körfur
i toppinn. Frá Húsavik barst
chrysanthemum sem svipaö var
ástatt um, og á Hofi I Vatnsdal
tóku njólablöð upp á þvi að vaxa
saman, svo aðeins endarnir
voru lausir!
Talsvert bar á flötum
stönglum á sólberjum og ribsi.
Allt kemur þetta fyrir öðru
hvoru, en hvernig stendur á þvi,
Einkennileg baldursbrá
örfirisey 12. júli 1957.
að óvenju mikið var um slikt
óeðli á fyrrnefndu timabili?
Getur geislavirkt ryk frá kjarn-
orkutilraunum stórveldanna
hafa haft einhver áhrif?
A stöku stað gætu og illgresis-
eyðingarlyf átt hlut að máli.
Elzta dæmið hérlendis, sem ég
veit um fárániega baldursbrá,
er frá Vallanesi i Héraði 1918. Sú
baldursbrá var meö margar
körfur samrunnar i eina stóra,
sporbaugótta, á enda mjög gilds
stönguls, sem virtist samvaxinn
úr mörgum leggjum. Snemma I
júni i sumar fannst i Reykjavik
fifill með flatan stöngul og tvær
samrunnar flatar körfur. Væri
fróðlegt að frétta af þvilikum
fyrirbrigðum.
Sjölaufasmári hefur fundizt,
býður nokkur betur?
Baldursbrá viö Arnarhól 7. júli.
Fá Tálknfirðingar
flugvöll í haust?
SJ-Reykjavik. 1 vor og I fyrra var
unnið að byrjunarframkvæmdum
við sjúkraflugvöll við Sellátur I
Tálknafirði, og er nú að heita má
lokiö við að ýta upp jarðvegi I
völlinn. Hlé er nú á fram-
kvæmdum vegna sumarleyfa, en
ef ámoksturstæki fæst frá Vega-
gerðinni verður völlurinn
væntanlega gerður flugfær I haust
að sögn Daviðs Daviðssonar odd-
vita. Ofaniburður fæst þarna i
grenndinni, sem ekki var gert ráð
fyrir.
Tálknfirðingar hafa einkum
haft not af flugvellinum i
Patreksfirði, en völlur heima
fyrir verður til mikilla úrbóta,
þvi að fyrir tvo firði og yfir eina
heiði, Mikladal, er að fara til flug-
vallarins við Sauðlauksdal I
Patreksfirði.
Tvöfalt þríhyrningskerfi
Þó að annað hemlakerfi Volvo bili skyndilega, er um
það bil 80% af hemlunargetu virk eftir sem áður.
Sérstakt viðvörunarljós í mælaborði segir til um
hemlabilun.