Fréttablaðið - 17.02.2008, Blaðsíða 8

8 17. febrúar 2008 SUNNUDAGUR
FRÉTTASKÝRING – BAK VIÐ LÁS OG SLÁ 4. HLUTI
Atlantskaup ehf. Bæjarflöt 6,112 Reykjavík S: 533 3700
Upplýsingar á www.atlantskaup.is
STIGAR OG HANDRIÐ ÚR GLERI OG STÁLI
ÚTI SEM INNI
„Það er mikill uppbyggingartími fram undan,“
segir Margrét Frímannsdóttir, forstöðumaður
Litla-Hrauns og fyrrverandi þingkona, en til
stendur að hefja byggingu móttökuhúsnæðis
við fangelsið um leið og undirbúningsvinnu er
lokið. „Þau mál eru á lokastigi. Það á eftir að
klára samninga milli ríkisins og Árborgar um
byggingarland. Þegar þau mál eru komin á
hreint verður hafist handa við að koma húsinu
upp,“ segir Margrét.
Eins og greint var frá í Fréttablaðinu á föstu-
daginn reyndust rúmlega sjötíu prósent fanga á
Litla-Hrauni hafa neytt fíkniefna þegar könnun
á fíkniefnanotkun í fangelsum landsins var gerð
síðastliðið haust. Margrét telur nýtt móttökuhús-
næði við fangelsið skipta sköpum hvað varðar
forvarnastarf inn í fangelsinu. „Ég er ekki viss
um að fólk geri sér grein fyrir því hvað aðstaða
eins og sú sem byggja á upp við Litla-Hraun
skiptir miklu máli fyrir starfsemina í fangelsum.
Með henni verður hægt að taka á tilraunum
til fíkniefnasmygls inn í fangelsið með miklu
skilvirkari hætti en nú er.“ Sama segir Margrét að
gildi um sterasmygl en samkvæmt heimildum
Fréttablaðsins leikur grunur á að töluvert sé um
það á Litla-Hrauni að sterum sé smyglað inn í
fangelsið.
Mikil vinna hefur verið unnin af hálfu fangelsis-
málayfirvalda við að greina starfsemi fangelsa
hér á landi, hvaða þætti má efla og hvernig má
breyta verklagi til hins betra. Hugmyndafræðin
að baki nýjum fangelsisbyggingum snýr meðal
annars að því að auka sveigjanleika starfsem-
innar, með tilliti til þess að skipta verkefnum
milli einstakra deilda. Mikilvægt þykir að eiga
þess kost að skilja að deildir í fangelsum þar
sem mismunandi öryggisstig gildir, að því er
fram kemur í samantekt Fangelsismálastofnunar
um framtíðaruppbyggingu fangelsa. Þá er gert
ráð fyrir að í nýju fangelsi, sem ekki er endan-
lega ljóst hvar mun rísa, verði góð aðstaða til
afeitrunar fyrir fíkla og fyrir meðferðir.
Margrét segir þessa
stefnu geta verið leiðar-
ljós við uppbyggingu
fangelsisins á Litla-Hrauni
sem þó verði áfram litið
á sem öryggisfangelsi
öðru fremur. „Í framtíð-
inni stendur til að byggja
við húsnæðið og fjölga
klefum. Það er í raun
alltaf leitast við að gera
öll fangelsi að fyrirmynd-
arfangelsum og það er
eitthvað sem er hægt að
gera á Litla-Hrauni,“ segir
Margrét.
Fangelsismálastofnun
hefur í bréfum til heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins bent á að nokkur fjöldi fanga eigi
við „geðræn vandamál“ að stríða, eða sex til
átta á þeim tíma sem bréfin voru skrifuð, og
þurfi á sérhæfðri hjálp að
halda. Stefnt er að því að
byggja upp aðstöðu í nýju
fangelsi fyrir fanga með
geðræn vandamál, samtals
sex rými með sérútbúinni
aðstöðu.
Margrét segir starfsfólk
Litla-Hrauns og annarra
fangelsa sjá fram á bjartari
tíma í framtíðinni nái hug-
myndir um uppbyggingu
í fangelsismálum fram að
ganga. „Hér eru allir fullir
bjartsýni enda ekki ástæða
til annars. Eins og gefur að
skilja getur það verið erfitt
að vinna í fangelsum. Með gagnkvæmri virð-
ingu starfsfólks og fanga næst góður árangur
og með það að leiðarljósi á okkur eftir að
ganga vel,“ segir Margrét.
Uppbyggingin getur skipt sköpum
„Fyrirmyndarfangelsi er fangelsi
þar sem fyllsta öryggis er gætt
bæði gagnvart þjóðfélaginu sjálfu
en einnig hvað varðar starfsfólk
og fanga,“ segir Páll Winkel, for-
stjóri Fangelsismálastofnunar.
Páll segir jafnframt mikilvægt
að fangar hafi möguleika á að
hljóta þjálfun í starfi, námi og
almennri lífsleikni.
„Þeir eiga að vera færir um að
elda mat sinn, þvo þvotta og þrífa.
Það á að gefa þeim kost á að ná
tökum á þeim vandamálum sem
fyrir hendi eru, til dæmis fíkni-
efnavandamálum, heilbrigðis-
vandamálum og félagslegum örð-
ugleikum. Það á að gefa þeim kost
á að hafa samskipti við sína nán-
ustu þannig að lok afplánunar
verði auðveldari. Fyrirmyndar-
fangelsi er því fangelsi þar sem
varnaðaráhrif refsinga ná fram að
ganga og markviss betrun á sér
stað,“ segir hann.
Ofbeldismenn á Kvíabryggju
Gagnrýnt hefur verið að fangar
sem gerst hafa sekir um ofbeldis-
glæpi séu vistaðir á Kvíabryggju,
sem hingað til hefur talist fyrir-
myndarfangelsi Fangelsismála-
stofnunar. Páll bendir á að stór
hluti íslenskra fanga hafi gerst
sekur um ofbeldi. Mennirnir séu
hins vegar ólíkir innbyrðis og
margir þeirra því vel hæfir til að
vistast í opnu fangelsi, að minnsta
kosti hluta afplánunartímans eins
og á Kvíabryggju.
„Við reynum eftir megni að
meta aðstæður hvers og eins
þegar vistunarstaður er valinn.
Allir eru væntanlega sammála
um það að markmiðið sé að fang-
ar komi helst betri menn út. Til
þess eru opin fangelsi og áfanga-
heimili mikilvæg þar sem menn
aðlagast samfélaginu smám
saman og hafa ákveðið frelsi en
sæta jafnframt mjög ströngum
skilyrðum. Mikilvægt er að
mögulegt sé að umbuna föngum
sem sýnt hafa mjög góða hegðan
í fangelsi.“
Ungir afbrotamenn og afplánun
Spurningum um hvort ekki sé
þörf á að útbúa sérvistunar-
úrræði fyrir menn sem nýlega
hafa náð sakhæfisaldri svarar
Páll því til að
oft gæti mis-
skilnings þegar
fullyrt sé að
eldri fangar séu
ávallt forhert-
ari en þeir sem
yngri eru.
„Margir eldri
fangar hafa lítt
eða ekki afplán-
að dóma áður,
eru að vinna vel í sínum málum
og af þeirri ástæðu þarf alls ekki
að vera slæmt að vista yngri og
erfiðari fanga með þeim. Margir
hinna eldri eiga börn sjálfir og
eru að reyna hafa sem best sam-
skipti við þau,“ segir Páll. Hann
segir einnig stóran hluta ástæð-
unnar fyrir því að sérfangelsi
fyrir yngri afbrotamenn séu ekki
heppileg sé hve íslenskt sam félag
er lítið. Það geri það að verkum
að oft þekki ungir fangar hver
annan til margra ára og hafi oft
stundað afbrot saman. Þeir geti
því myndað sterkan hóp og því sé
skynsamlegra að reyna að
aðskilja þá en að hafa þá í sama
fangelsi eða sömu deild.
„Hins vegar er í gildi sam-
komulag Fangelsismálastofnun-
ar og Barnaverndarstofu um
vistun fanga yngri en 18 ára,“
segir Páll og útskýrir að mat
Fangelsismálastofnunar sé að
grundvallaratriði sé að afbrota-
menn á aldursbilinu 15 til 18 ára
afpláni á meðferðarheimilum
þar sem fram fari sérhæfð með-
ferð. Það sé gert nema þegar
Barnaverndarstofa sjái sér ekki
fært að taka viðkomandi menn í
sína umsjá. Sem stendur sé þó
enginn fangi yngri en 19 ára í
afplánun í fangelsi.
MARGRÉT FRÍMANNSDÓTTIR Forstöðu-
maður Litla-Hrauns.
PÁLL WINKEL
Refsing og betrun vinni saman
Í framtíðaráformum fangelsismálayfirvalda er gert ráð fyrir miklum betrumbótum á fangelsum landsins. Nýtt móttökuhúsnæði
við Litla-Hraun mun gjörbreyta aðstæðum til leitar til hins betra, segir Margrét Frímannsdóttir, forstöðumaður á Litla-Hrauni.
Karen D. Kjartansdóttir og Magnús Halldórsson skoðuðu hvernig refsing og betrun geta unnið saman í fyrirmyndarfangelsum.
BÆTT VINNU OG ÍÞRÓTTA-
AÐSTAÐA Áhersla hefur verið
lögð á að hafa sem mest
framboð af störfum svo
fangar geti stundað vinnu
eða nám. Nú þegar geta þeir
fangar sem kjósa að vinna
unnið á trésmíðaverkstæði,
bílabónstöð, hellusteypu,
þvottahúsi, pappaöskju-
gerð, járnsmíðaverkstæði,
númeragerð og skóla. Yfir
sumartímann starfar einnig
fjöldi fanga við viðhald og
önnur störf utandyra og á
þeim tíma er vinnuframboð
viðunandi. Nauðsynlegt
þykir þó að fjölga störfum
í fangelsinu og finna léttari
verkefni svo allir geti átt
þess kost að vinna. Skortur
er á léttari störfum sem allir
geta unnið við. Byggja á nýtt
hús við núverandi vinnu-
aðstöðu og í risinu mætti
útbúa svæði sem nýttist til
tómstundastarfs fanga.
NÝ STJÓRNSTÖÐ Gamli turn-
inn sem flestir þekkja eftir að
hafa ekið framhjá Litla-Hrauni
hefur lítið sem ekkert verið
notaður síðustu ár. Mikil þörf
er á nýrri stjórnstöð.
BETRI VARNIR Unnið er að
útfærslu bættra varnargirðinga
í kringum fangelsið, meðal
annars með því markmiði að
draga úr smygli inn í fangelsið.
HEIMSÓKNARAÐSTAÐA
Í fyrirhugaðri heimsóknarbygg-
ingu verður sérstaklega litið til
þarfa fjölskyldna. Meðal annars
er gert ráð fyrir að 65 fermetra
íbúð í heimskóknarbyggingunni
þar sem fjölskyldur geta dvalið í
nokkra daga í senn ásamt ástvini
sínum í fangelsinu. Æskilegt þykir
að fjölskylduheimsóknir fari ekki
fram í öðrum fangelsisbyggingum
og séu í útjaðri svæðisins með
nýju húsnæði á tveimur hæðum
fyrir gestamóttöku. Á efri hæð
yrði heimsóknarálma, móttaka
og aðstaða til að gera leit á gest-
um og föngum. Gestir kæmu inn
í húsið að norðanverðu en fangar
að sunnanverðu. Með þessu
yrði öll aðkoma gesta og önnur
utanaðkomandi umferð alfarið
utan dvalarsvæðis fanga.
FYRIRMYNDARFANGAR Mikil-
vægt þykir að geta umbunað
föngum fyrir fyrirmyndarhegðun
og er stefnt á að útbúa sérstaka
nýbyggingu fyrir þá.
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA
Á VAKTINNI Hluti af betrumbótum fangelsisyfir-
valda á fangelsum landsins felst í bættu öryggi,
meðal annars því er lýtur að fíkniefnasmygli.