Fréttablaðið - 17.02.2008, Blaðsíða 20

MENNING 4
Í október á hverju ári safn-ast útgefendur alls stað-ar að saman í Frankfurt í Þýskalandi í nágrenni við Mainz þar sem Jóhannes
Gutenberg, upphafsmaður
prentlistarinnar, raðaði stöf-
um sínum fyrst saman árið
1450. Bókamarkaðurinn
Frankfurter Buchmesse er sá
stærsti í heimi með fimm
hundruð ára sögu að baki.
Flesta fulltrúa á bókamess-
unni í Frankfurt haustið 2007
áttu forlög frá þýska málsvæð-
inu en það telur um 100 millj-
ónir manna. Þangað komu
3.358 forlög frá Þýskalandi,
146 frá Austurríki og 218 for-
lög frá Sviss. Bandaríkin og
Bretland sendu saman yfir
þúsund forlög á staðinn, Ítalía
279 og Spánn 383. Frá Íslandi
komu fulltrúar níu bókafor-
laga. Sami fjöldi fulltrúa kom
frá Víetnam, Liechtenstein,
Venesúela, Kasakstan, Georg-
íu og Eistlandi.
Titlar í boði á messunni voru
margir: 391.652 bókatitlar
voru kynntir í fyrra og 283.293
gestir sóttu 172.000 fermetra
stórt sýningarsvæðið heim.
Heiðursgestur bókasýning-
arinnar er land eða málsvæði.
Árið 2007 voru katalónskar
bókmenntir í sviðsljósinu og í
ár hinn 15. til 19. október verð-
ur Tyrkland heiðursgestur.
Árið 2009 er það Kína og Arg-
entína 2010. Og litla Ísland
árið 2011.
Sóknarfæri
Þorgerður Katrín Gunnars-
dóttir menntamálaráðherra
sagði við setningu bókmennta-
hátíðar í Norræna húsinu síð-
astliðið haust: „Hér er um að
ræða einstakt tækifæri fyrir
Ísland til að kynna sögu okkar
og sjálfsmynd, menningu og
bókmenntir fyrir árvökulum
augum umheimsins.“
Kynningarbásar gestaþjóða
draga að meðaltali að sér
fjörutíu þúsund gesti og eru
sérfræðingar sammála um
fjárhagslegt gildi þess að vera
gestaþjóð á hátíðinni. Hefur
þetta form verið gagnrýnt
undanfarin ár, hvort „Gesta-
þjóðarkonseptið“ sé dottið
niður á stig landkynningar
þeirra sem borga.
Í fyrra var gestaþjóðin eða
þemað bókmenntir Katalóníu,
sem var óvenjulegt og vakti
umræður á Spáni. Paulina Far-
iza Guttmann er vel kunnug
spænskum bókmenntum og
bókmenntamarkaði. Áður en
hún fór að gefa út bækur í Bar-
celona fyrir fimmtán árum
þýddi hún katalónskar bók-
menntir yfir á kastilísku.
Ég hitti Paulinu Farizu Gutt-
man, stjórnanda bókaforlags-
ins Alba í Barcelona, og spurði
hana um þátttöku Katalóníu á
bókahátíðinni árið 2007.
Rándýrt dæmi
Hvað kostaði katalónska
veislan í Frankfurt í fyrra?
„Opinber fjárhagsáætlun
hljóðaði upp á 12 milljón
evrur (krónur 1.201.920.000).
Hingað til hefur ekkert land
eytt jafn miklum peningum í
að kynna sig í Frankfurt. En
þar voru ekki bara bókmennt-
ir í boði, heldur líka danshóp-
ar, tónlistarmenn og mat-
reiðslumeistarar. Bæði
araba lönd og Rússland eyddu
fimm milljónum evra í sýn-
ingar sínar árin 2004 og 2003.
Kostnaður Litháa árið 2002
var ein og hálf milljón evra
og var þátttaka þeirra talin
skila miklu. Árangur af þátt-
töku telst ekki alltaf í sam-
ræmi við upphæðina sem eytt
er í kynningar.“
Og útkoman fyrir katal-
ónskar bókmenntir?
„Það er ekki hægt að segja
mikið um það enn. En mikill
fjöldi bóka var þýddur úr
katal ónsku á þýsku og ensku
og nú mun Katalónía í fyrsta
sinn taka þátt í „BookExpo“
stærsta bókamarkaði Banda-
ríkjanna. Í Frankfurt var
einnig sýning sem hét „Books
on Catalan Culture“ þar sem
300 forlög frá 27 löndum
kynntu yfir 1.000 titla.“
Mörg mál í einu landi
Íbúar Spánar eru alls 45 millj-
ónir og katalónska er tungu-
mál sem er talað af átta millj-
ónum manna. Á Spáni eru
fjögur opinber tungumál. Þau
eru kastilíska eða spænska,
galisíska, baskneska og katal-
ónska. Spænska er töluð í
öllum héruðum landsins, en
galisíska í Galisíu, baskneska
í Baskalandi og katalónska í
Katalóníu. Þessi mál áttu
undir högg að sækja á tímum
Francos árin 1939-1975. Enn í
dag eru fjölmargir sem tala
eitt tungumál heima hjá sér
og annað á opinberum vett-
vangi. Katalónska er það
tungumál sem stendur sterk-
ast af ofangreindum þremur
tungumálum minnihlutanna.
„Reyndar var fjölmiðla-
umfjöllun mjög mikil á Spáni
og ég held að hjá Spánverjum
hafi umfjöllun um Frankfurt
verið mun stærri en hjá flest-
um öðrum þjóðum í fyrra,“
segir Paulina og brosir.
Nú þekkir þú bókabrans-
ann vel. Hvenær var farið að
beina athyglinni að gesta-
þjóðum?
„Það var hugmynd Peter
Weidhaas sem var stjórnandi
bókamessunnar í Frankfurt í
fjölda ára að tengja markað-
inn ákveðnum þemum eða
löndum. Hann reið á vaðið
árið 1976 með hálfa heims-
álfu – Suður-Ameríku – og átti
óneitanlega sinn þátt í því að
bókmenntir þeirra landa
slógu í gegn í Evrópu. Hann
bauð meðal annars argent-
ínska rithöfundinum Julio
Cortázar sem þá var í útlegð í
París. Weidhaas segir í ævi-
sögu sinni, sem kom út í
Frankfurt í fyrra, frá því
þegar sendiherra herstjórnar-
innar heimsótti hann og vildi
að hann hætti við að bjóða
Julio Cortazar og byði Jorge
Luis Borges í staðinn.“
Af hverju?
„Af því hann hafði fagnað
herforingjastjórninni.
(Afstaða sem Borges síðan
sneri frá, aths. HB). En hann
hélt sínu striki og tók á móti
Cortazar. Þegar Weidhaas
kom heim að lokinni bóka-
messunni hafði íbúð hans
verið snúið á hvolf og dekkin
á bíl hans sundurstungin.“
Heiðursgestirnir borga
Þegar hann setti indverskar
bókmenntir í sviðsljósið árið
1986 var hann á undan sínum
tíma og misheppnaðist átakið.
Eftir það var ákveðið að láta
gestalöndin borga sjálf fyrir
þátttöku og einnig ákveða
sjálf hvaða höfunda þau
sendu. Ítalía var fyrst árið
1988 og síðan hefur þátttaka
landanna orðið svolítil blanda
af bókmennta-, menningar- og
landkynningu.“
Hvers vegna?
„Það var deilt um það hvaða
rithöfunda ætti að senda og
sumir fóru út í katalónskan
þjóðernisrembing. Að lokum
ákvað katalónska undirbún-
ingsnefndin að senda aðeins
þá sem skrifa bara á katal-
ónsku. Það féll ekki í góðan
jarðveg því það eru katal-
ónskir rithöfundar sem skrifa
á kastilísku sem féllu þá út úr
prógramminu.“
Hverjir?
„Til dæmis Eduardo Mend-
oza og Carlos Ruiz Zafón. For-
stjóri bókamarkaðarins í
Frankfurt, Jurgen Boos, gagn-
rýndi þetta við opnunina. Og í
lokaathöfninni varði forstjóri
katalónsku menningarstofn-
unarinnar, Josep Bargalló,
ákvörðun sína enn einu sinni.
Hann sagði að þeir höfundar
sem skrifuðu á spænsku hefðu
mun fleiri möguleika til þess
að koma verkum sínum á
framfæri.
En annars gekk allt mjög
vel í Frankfurt og þetta var
mikil og góð auglýsing fyrir
bæði katalónskar og spænsk-
ar bækur. Frankfurt er auð-
vitað ekkert annað en risa-
stórt markaðstorg fyrir
bókabransann.“
Heima á Spáni
En frá Frankfurt og hingað til
Spánar, hvaða bækur gefið
þið út hér hjá Alba Editorial?
„Mitt takmark hefur verið
að koma sígildum verkum á
markað fyrir alla. Að það sé
jafn sjálfsagt að lesa sígilda
höfunda eins og sjálfshjálpar-
bók eða glæpasögu. Ég held
að fólk í dag sé miklu opnara
og eigi auðveldara með að
fara á milli tegunda. Við vilj-
um færa sígildar bókmenntir
út úr hinum akademíska heimi
til hins almenna lesenda. En
um leið leggjum við mikla
áherslu á fallegar og listræn-
ar kápur. Bókaútgáfa er í raun
andstæða sjálfrar sín. Allt á
að ganga hratt í okkar neyslu-
samfélagi og seljast hratt og í
stóru upplagi en um leið er
lestur hægur og persónulegur
og verður að fá að taka tíma.
Við í bransanum reynum að
finna milliveg en verðum líka
að gefa út matreiðslubækur
og dreifa með tímaritum
o.s.frv. til þess að fá inn pen-
inga.
En ef ég væri ekki að gefa
út þessar sígildu bækur og
þróa athyglisverð verkefni
sem ég trúi að auki þroska og
lífsgleði lesendanna, þá veit
ég ekki hvort ég gæti hugsað
mér að vera áfram í bókaút-
gáfu. Lesendur okkar gera
einnig kröfur og fylgjast vel
með og það gleður okkur auð-
vitað. Það tekur tíma að
byggja upp traust og tengsl
en þegar það er komið eru
þeir tryggir og kaupa bæk-
urnar sem við gefum út.“
Ég kveð Paulinu hjá Alba og
held út í katalónska sól og á
göngunni sé ég mann sitja á
gangstétt – að lesa bók.
BÓKAMARKAÐUR MEÐ LANDKYNNINGU
MYND/HELGA BREKKAN
MYND/HELGA BREKKAN
Eftir þrjú
ár tæp,
haustið
2011, er
stefnt að
því að
Ísland
verði fyrst
Norður-
landanna
gestaþjóð í
heiðurssæti
á stærstu
bókahá-
tíð heims,
Bókamess-
unni í
Frankfurt.
Þann sess
skipuðu
Katalóníu-
menn á
síðasta
ári. Mikið
sóknarfæri
felst í þessu
boði Bóka-
messunnar.
Þýskaland
er gamall
og sterkur
markað-
ur fyrir
íslenskar
bókmennt-
ir. Hvernig
tókst þetta
til hjá Kat-
alónum?
BÓKMENNTIR
HELGA
BREKKAN