Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1959, Side 25

þess að finna nýjar og betri leiðir
til austurs, þar sem kryddvörurnar
var að fá.
Þegar Vasco da Gama hafði tek-
izt árið 1498 að sigla fyrir suður-
odda Afríku og komast þannig sjó-
leiðina til Indlands, kom nýr skrið-
ur á kapphlaupið um verzlun og yfir-
ráð í Austurlöndum. Árið 1505 sendu
Portúgalar heilan herflota, til þess
að koma upp verzlunar- og nýlendu-
yfirráðum við strendur Indlands.
Einn í þessum hópi var 24 ára gam-
hann um að útbúa leiðangur fyrir
sig, með því markmiði að finna þessa
nýju siglingaleið til Austurlanda.
Þegar Emanuel konungur neitaði
að styðja svo glæfralegan leiðangur,
snéri Magellan sér til Spánar, hins
mikla keppinauts í kryddvöruverzl-
uninni, með tilboð sitt. Hans bí-
ræfna fullyrðing um að hann einn
þekkti, hvar hið leynda paso væri,
vakti óhemju áhuga við hina spönsku
hirð. Carlos konungur, sem mjög
gjarnan vildi komast fram fyrir
FIRSTA
HNATTSIGLIAGIN
QS Saga portúgalska slgrUngamannslns,
sem flutti heiminum stað-
g reyndina fyrir því, að jörðin
® væri kúiumynduð, með því að sigla
” umhverfis hana, er tiltölulega
g; lftið þekkt af siðari tíma mönnum.
gj Óteljandl frásagnir og heilar
bækur hafa verið skráðar
^ um Columbus, Cortés og Francis
f Drake, en um afrek Magellan,
sem er þó ennþá mikilfenglegra
heldur en allra hinna, hefur verið
■w hljótt og hann að mestu
aðeins þekktur að nafni. En
rithöfundurinn frægi Stefan Zweig
| bætti mikið úr þessu óréttlæti
með sínum sniUdarpenna í
bókinni „Jörðin er kúlumynduð”.
Q >ar rís Magellan upp í sinni
raunverulegu hetjumynd, —
f maðurinn, sem
vogaði öUu, barð-
«Í ist ótrauður og
j hiklaust við alia
erfiðleika, 1
"< vann mlkla JL
% sigra, en
5 fékk aldrei
sjálfur að
* njóta þeirra.
K (Eftirfarandl er útdráttur úr bók
^ Zweigs).
Það var löngunin í kryddvörur,
sem varð orsökin til hins mikla leið-
angurs. Allt frá upphafi þeirra daga,
er Rómverjar höfðu kynnzt hinum
margbreytilegu og sterku kryddvör-
um austurlenzkra þjóðflokka, þráði
hinn vestræni heimur að auðga mat-
aræði sitt með því lostæti. Allt fram
til miðalda voru fæðutegundir Ev-
rópu ótrúlega fátæklegar. Jafnvel
ávextir og grænmeti, sem nú þykja
sjálfsagðir hlutir, þekktust þá ekki.
Sykur, te eða kaffi voru ekki til; og
jafnvel á borðum hinna ríku var
ekkert til upplífgunar, ef ekki var
hægt að ná í kryddvörur.
Indland var eina landið, þar sem
slíkar vörur var að fá, en vegalengd-
irnar fram og aftur voru miklar og
svo hættulegar, vegna ræningja og
blóðþyrstra þjóðflokka, að verðið á
kryddvörunum var óhemju hátt,
loksins ef það komst alla leið til Ev-
rópu. Engifer og kanill var vigtað
út í apótekara vogum, og pipar kost-
aði jafnþyngd í silfri og var seldur
í kornum.
Sú dirfska, sem lá á bak við land-
könnunarferðir fyrri alda manna
eins og Columbusar, Dias, John Ca-
bot og fleiri merkra siglingamanna
var ávöxturinn af þrá fólksins til
VÍKINGUR
all portúgalskur hermaður, að nafni
Ferdinand Magellan. Úr þessari
fyrstu sjóferð sinni — og síðar
mörgum fleiri sjóferðum, er honum
tókst að komast alla leið til Malakka-
eyja (ekki langt frá núverandi Sin-
gapore, sjálfu gósenlandi krydds-
ins) — kom Magellan aftur til
heimalandsins með sár á öðrum fæti,
er lamaði fótinn ævilangt upp að
kné, en með mikla reynslu í sjó-
mennsku, og þræl, sem hann hafði
keypt á Malakka. Magellan skírði
þrælinn Enrique, og varð saga hans
síðar örlagarík.
Hugur Magellan stefndi nú allur
til fjarlægra landa, og hann fór að
dreyma hinn gamla draum Colum-
busar, að komast til kryddeyjanna
með því að sigla í vestur. Aðrir
landaleitarmenn, þ. á m. Vespucci,
Cortés og Cabot, höfðu siglt og leit-
að meðfram ströndum Ameríku að
siglingaleið til Indlands, og margt
bendir til, að Magellan hafi byggt
áform sín á leynilegu sjókorti, sem
hann hafi komizt yfir (og sem síð-
ar varð til þess að færa hann á ranga
braut) og teiknað hafi verið eftir
reynslu þeirri, sem Vespucci aflaði
sér, en á kortinu hafði verið teikn-
uð ókunn leið, bak við Cabo Santa
Maria í Brasilíu.
Það er að minnsta kosti vitað, að
þegar aðrir landkönnuðir þessa
tima létu í ljós von sína um að tak-
ast mætti að finna sund gegnum
vesturlandið, sem þekkt var, lýsti
Magellan yfir án þess að hika: „Ég
veit, hvar það er“. Og það hefur tví-
mælalaust verið þessi vissa, sem
varð til þess að hann fór á fund
Emanuels konungs í Portúgal og bað
sinn portúgalska keppinaut, veitti
Magellan fúslega allan stuðning og
fól honum yfirstjórn yfir slík:
um leiðangri. Bankastofnanir og
ýmsir auðmenn tóku að sér að greiða
allan kostnað við útbúnaðinn á fimm
leiðangursskipum.
Þegar Emanuel frétti um þessi
málalok, fyrirskipaði hann sendi-
herra sínum á Spáni að gei’a allt,
sem mögulegt væri, til þess að eyði-
leggja þessi áform. Portúgajski kon-
súllinn í Sevilla, Sebastian Alvarez,
tók að sér að stjórna eyðileggingar-
starfseminni. Hann var sífellt á
stjái niður við skipin í höfninni og
Ferdinand Magellan.
57