Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 10

Jósef Djúgasjvílí, sem átti eftir að
ganga undir mörgum nöfnum, þ. á. m.
nafninu Stalín, var ekki Rússi, heldur
Georgíumaður, sonur skósmiðs í litlum
bæ nálægt höfuðborginni Tíflis. Georgía
átti merkilega forna menningu, en hafði
dregizt svo langt afturúr á 19. öld, að
jafnvel Rússar komu þangað til að nema
land og siðmennta fólkið. Þeir lögðu vegi
og járnbrautir; þeir komu með tungu
sína og bókmenntir, og síðast en ekki
sízt komu þeir með ólgandi þjóðfélags- og
byltingarkenningar — og jafnvel líka
pólitíska fanga, því Georgía var afskekkt
einsog Síbería og því vel fallin til fanga-
geymslu. Jósef Djúgasjvíli lærði rússnesku
á unga aldri, en móðurmál hans var
georgiska. í útliti var hann líka fremur
austrænn en evrópskur, einkanlega í
æsku. Hann ólst upp í hálfgerðu ætt-
flokkaþjóðfélagi þar sem lénsskipulag
var enn við lýði, bændaánauð talin sjálf-
sögð, og árásir óaldarflokka í fjöllunum
daglegir viðburðir. Árið 1879, þegar Stal-
ín fæddist, var Rússland á lágu siðmenn-
ingarstigi, en Georgía var mörgum öld-
um á eftir Rússlandi.
Eina stofnun höfðu Georgíumenn
lengi átt sameiginlega með Rússum:
grísk-orþódoxu kirkjuna, og fimmtán ára
gamall var Jósef Djúgasjvílí sendur í
prestaskólann í Tíflis, sem laut stjórn
munka og var bezti skóli Georgíu. Presta-
skólinn var í rauninni eini æðri skóli
Georgíu; þar ríkti járnagi og mikil siða-
vendni. Eitt helzta verkefni munkanna
var að bæla niður áhuga piltanna á for-
boðnum bókmenntum og georgískri þjóð-
ernisstefnu. Skömmu áður en Jósef kom
til skólans hafði skólastjórinn verið
myrtur; það er kannski ekkert undrun-
arefni að munkarnir héldu uppi skipu-
lögðum njósnum um piltana á sama hátt
og leynilögreglan njósnaði um Rússa yfir-
leitt, bæði á valdatíma keisaranna og
Stalíns. Hann var alinn upp í andrúms-
lofti tortryggni og haturs í ríkara mæli
en flestir Rússar. Þegar leit var gerð
í fórum hans og í ljós kom lánuð bók
úr bókasafni borgarinnar, var hann
kærður og settur í einangrunarklefa.
Hann skrifaði síðar sjálfur um „harð-
neskjulegt umburðarleysi og Jesúíta-
aga“ skólans og um andrúmsloftið sem
var „gagnsýrt hatri á kúgun keisara-
stjórnarinnar", en kannski gerði hann
sér ekki fulla grein fyrir þeirri ómet-
anlegu þjálfun í slægð og svikum sem
hann hlaut í prestaskólanum í Tíflis.
Þegar Stalín var 19 ára hafði hann
sagt skilið við byltingarhreyfingu georg-
ískra þjóðernissinna og gengið í sósíal-
ískan leynifélagsskap sem hélt fundi í
Tíflis. Hann fékk þann vitnisburð að
hann væri þrætugjarn og uppástöndug-
ur, og þegar hann lét undir höfuð leggj-
ast að koma til prófs, var hann rekinn
úr skóla árið 1899, tvítugur að aldri.
Uppfrá þessu beindist öll orka hans að
starfi sósíalísku neðanjarðarhreyfingar-
innar; hún skipulagði verkfall járn-
brautarstarfsmanna; hún hélt leyni-
fundi; hún hélt 1. maí hátíðlegan; hún
slapp úr greipum leynilögreglunnar. En
1901 uppgötvaðist þáttur Djúgasjvílís í
öllu þessu; og endaþótt hann slyppi við
handtöku, varð hann að fara frá Tíflis
og í hlutverkið sem hann gegndi næstu
16 árin: hlutverk hins hundelta, nafn-
lausa æsingamanns og byltingarblaða-
manns, sem fór frá Tíflis til Batúm, til
Bakú, frá Kákasus til Finnlands, til Vín-
arborgar og yfirleitt hvert sem nauð-
synlegt var að fara til að vinna að fram-
gangi byltingarinnar. Hann var hvað
eftir annað handsamaður og sendur til
Síberíu, en slapp jafnharðan. Hann tók
sér hvert dulnefnið á fætur öðru, nefndi
sig fyrst Kóba eftir georgískri þjóðsagna-
hetju, síðan fvanóvitsj og einum tíu
nöfnum öðrum unz hann afréð að halda
nafninu Stalín, „Stálmaðurinn". Hann
lifði í rauninni einsog munkur, fórnaði
fjölskyldulífi og veraldargæðum. Að
vísu kvæntist Stalín snemma, en kona
hans dó ung, og hann kvæntist ekki
aftur fyrr en 1918, þegar hann var ná-
lægt fertugu.
í hinum hatrömu deilum sósíalískra út-
laga á fyrstu árum aldarinnar var Stalín
einlægur stuðningsmaður og skjólstæð-
ingur Leníns. Stalín var einbeittur bolsé-
víki í deilunum við mensévíka, jafnvel
enn harðari en sjálfur Lenín í kröfunni
um kenningarlega einingu; og bjó hann
þar að veru sinni í prestaskólanum. Sá
sem berðist fyrir Flokkinn yrði að hlíta
ákvörðunum hans skilyrðislaust. Hann
tók því ótrauður þátt í að skipuleggja
banka- og lestarán og var snemma skip-
aður foringi ræningjaflokkanna í Káka-
sus, sem voru svo áfjáðir í að efla fjár-
hag Flokksins, að margir flokksmenn
mótmæltu glæpsamlegu athæfi þeirra.
10