Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 20

lag hráefnisöflunarinnar, verð-
ur af þeirri vinnslu að þekja
stóran hluta árlegs fastakostn-
aðar. Sambærilegt frystihús,
sem nýtir afkastagetu sína til
fulls mestan hluta ársins, hefði
þá stóran hluta framlegðar
sinnar til fastakostnaðar af-
gangs til ráðstöfunar, t. d. til
hráefnisöflunar, miðað við að
aðrar aðstæður séu þær sömu
hjá báðum húsum.
2. í tímariti Fiskifélagsins,
Ægi, er árlega birt yfirlit yfir
skiptingu þorskfiskaflans eft-
ir mánuðum, bæði bátaafla og
togaraafla. Þessu hefir verið
stillt upp í línurit og sýnir að
togaraaflinn er tiltölulega jafn
frá mánuði til mánaðar, en
bátaaflinn sýnir háan topp í
marz/apríl ár hvert. Þetta á
við þau árin, sem tregfiski hef-
ir verið hjá togurunum. Á góðu
árunum komu fram toppar á
vissum árstímum hjá togurun-
um, en ekkert í líkingu við það
sem er hjá bátaflotanum.
Þetta sýnir það að togararnir
eru miklu líklegri til þess að
skila þeirri dreifingu aflans
yfir árið sem er forsenda hag-
stæðrar vinnslu í landi. Nú
vaknar sú spurning, hvort
ekki kæmi fram toppur hjá
togurunum einnig, ef þeim
yrði hleypt inn í landhelgi og
meginþungi öflunarinnar færð-
ist yfir á þá, og er það líkleg-
ast. Hinsvegar er einnig sú
spurning hvenær eigi að tak-
marka aflamagnið ef til þess
kemur að takmarka verði heild-
arveiði. Þá er líklegast að tak-
marka verði þegar toppur er,
sníða hluta af honum, en það
yrði væntanlega á hrygningar-
tímanum í marz/apríl.
3. Togararnir hafa verið
reknir með tapi undanfarin ár.
Hér að framan hefir verið
bent á að frystihús sem fær
jafna vinnslu allt árið og full-
nýtir afkastagetu sína allan
tímann fær afgang miðað við
hitt sem einungis fullnýtir af-
kastagetu sína stuttan tíma.
Togarar, sem tryggja jafna
vinnslu í landi, hafa raunar
unnið til þessa afgangs, og
mundi það vinna upp hluta af
tapi þeirra. En betur má ef
duga skal.
Bent hefir verið á mann-
fjöldann um borð í togurunum.
Það er fyrst þjónustuliðið og þá
fyrst og fremst vélaliðið.
Nýjustu vélagerðir eru bún-
ar það mikilli sjálfvirkni að
þessi mannfjöldi í vél er óþarf-
ur. Þegar þessi mannfjöldi var
ákveðinn á sínum tíma var gert
ráð fyrir að þeir önnuðust svo
og svo mikið viðhald, en það
hefir einnig breytzt. Breyta
þarf samningum og löggjöf,
sem þetta snertir, á þann veg
að tillit sé tekið til þessarar
þróunar. Hásetarnir á hvorri
vakt koma allir til starfs þegar
varpan er tekin inn eða henni
kastað. í tregfiski er allt að
75% vaktarinnar snöp.
Skuttogararnir gefa mögu-
leika á að minnka manna-
þörfina við að innbyrða eða
kasta vörpunni. Það verður
síðan reikningsdæmi hvað
manna á fyrir stóran topp, þ.
e. hvað veiði pr. klst. eða tog
geti orðið mikil án þess að
skipið þurfi að leggjast í að-
gerð.
Hér verður engum tölum
slegið föstum, en yfirgnæfandi
líkur benda til að stórlega
megi fækka mönnum, jafnvel
án þess að skerða lögboðinn
hvíldartíma, með því að nýta
vinnutímann betur.
4. Allar líkur benda til að
skuttogarar af hæfilegri stærð
gefi möguleika til að ná aftur
jafnvægi við síldveiðarnar. Við
ákvörðun á gerð slíkra skipa
þarf að rannsaka nákvæmlega
vinnufyrirkomulag um borð,
togtæknina, aðgerðina, flutn-
ing fisksins til geymslu í lest,
geymsluaðferðina, og löndun-
arvinnuna. Alla þessa þætti
þarf að samræma til þess að
þeir gefi sem beztan heildar-
árangur.
Höfuðeinkenni þessarar
breytingar yrðu meira bundið
fjármagn, færri vinnandi
hendur og verðmeiri afli.
5. Einingin togaraútgerð —
hraðfrystihús, eins og að fram-
an er lýst, er líkleg til þess að
verða lífvænleg eining.
Einingin þarf að vera það
stór að góð jöfnun náist í að-
streymi hráefnis.
Eftir því sem skipin eru
fleiri eru einnig meiri mögu-
leikar að ná hagstæðari samn-
ingum um ýmsa þjónustu svo
sem viðhald, veiðarfæragerð
o. s. frv. með því að það gæti
orðið samfelldara starf fyrir
þá sem tækju slíkt að sér.
Skakkaföll í útgerð einstakra
skipa væri og auðveldara að
jafna út.
Líta ber á útgerðina sem eitt
af framleiðslutækjunum í
framleiðslurásinni, sem skilar
fullunninni vöru á erlendan
markað, og það verður arð-
semi heildarinnar, sem sker úr
um lífvænleik einingarinnar.
Helgi G. Þórðarson.
ÁRNI BENEDIKTSSON:
STJÓRNLAUS
ÞJÓÐARSKÚTA:
i
Fyrir hart nær sjö árum rit-
aði ég blaðagrein um sjávar-
útvegsmál, grein sem ég hugði
að væri nokkurs virði.
í þessari grein lagði ég til
að niður yrði lögð sú rányrkja
á hafinu, sem við íslendingar
höfum stundað nú um sinn,
ásamt fleiri þjóðum að vísu.
Tekin yrði upp fiskirækt og
varið til hennar 50 milljónum
króna árlega, en það var nokk-
ur fjárhæð í þá daga. Ég taldi
að þeim krónum yrði vissulega
ekki kastað á glæ, fiskiræktin
gæti aukið tekjur okkar af
sjávarútvegi um 4.000 milljón-
ir króna árlega. Þá tekjuaukn-
ingu rökstuddi ég ekki þá og
ég rökstyð hana ekki nú, vegna
þess að árangur fiskiræktar
verður aldrei metinn i sannan-
legum tölum. En enn þann dag
í dag legg ég til að heilum firði
verði lokað til fiskiræktar í
mjög stórum stíl. Ef einhver
skyldi efast um að fiskirækt í
sjó sé framkvæmanleg, leyfi ég
mér að benda á að mannfélag,
sem getur leyft sér að lenda
mjúkri lendingu á Venusi, er'
fært um ýmislegt, sem vanda-
minna er. Þar að auki hefur
skaparinn aldrei sett okkur ís-
lendingum það skilyrði að við
mættum aldrei eiga frum-
kvæði að nokkrum sköpuðum
hlut. Það er ekki alltaf nægi-
legt að hagnýta sér það, sem
aðrir hafa reynt og afrekað, við
eigum það mikið undir sjávar-
útvegi að við hljótum að verða
að taka frumkvæðið í mörgum
greinum.
í greininni lagði ég til að
aflögð yrði sú stefna í útgerð
að ná alltaf mesta mögulegu
aflamagni með einhverjum
ráðum. Þess í stað skyldi stefnt
að því að ná alltaf sem jöfn-
ustum meðalafla, sem að sjálf-
sögðu mundi aukast með til-
komu fiskiræktar. Ég hélt því
fram þá og ég held því fram
enn að á þann hátt verði unnt
að ná hagstæðari árangri fyr-
ir útgerðina, sjómennina, fisk-
verkunina og verkafólkið í
landi. Hagstæðari árangri fyr-
ir þjóðarbúið í heild.
í þessari grein þóttist ég
sýna fram á þá möguleika, sem
fólgnir eru í fullnýtingu fjár-
magns í framleiðslukerfi sjáv-
arútvegsins. Ég þóttist benda á
möguleika til þess að sjómenn
og verkamenn gætu lifað sóma-
samlegu lifi með hóflegum
vinnutíma, en undirstaða
menningarlífs í landinu er að
sjálfsögðu að menn hafi tíma
til að líta upp úr brauðstritinu
til þess að sinna menningar-
legum hugðarefnum.
í þessari grein lagði ég til
að æðri menntun hæfi innreið
sína i fyrirtæki sjávarútvegs-
ins. Ég taldi þá og ég tel enn
að hverju einasta framleiðslu-
fyrirtæki sé nauðsynlegt til
eðlilegrar framvindu að við-
hafa stöðugar rannsóknir á
vinnuaðstöðu, vinnutilhögun,
vinnubrögðum, hráefnisgæð-
um, hráefnisnýtingu, fram-
leiðslugæðum og mörgum öðr-
um þáttum starfseminnar.
Fyrir sjö árum var ég svo
barnalegur, þrítugur maðurinn,
að halda að tillögur um betra
mannlíf á þessu landi yrðu a.
m. k. teknar til umræðu, jafn-
vel til framkvæmda. Svo
reyndist þó ekki. Hins vegar
ætti öllum að vera orðið það
kunnugt nú að mjólkurhyrnur
úr pappa þola ekki illa með-
ferð og að lögun þeirra er það
sem máli skiptir í þessu lífi.
Um það hefur verið gefið út
lesmál, sem slagar hátt upp í
brezku alfræðibókina.
Fyrir sjö árum taldi ég að
það tæki 10 ár að koma á nauð-
synlegum og skynsamlegum
endurbótum í sjávarútvegin-
um. Núna hefur hallað svo
undan fæti að til þess þarf 20
ár. Enda er nú svo komið að
ríkisstjórn, sem annars hneig-
ist að stjórnleysi, telur endur-
skipulagningu frystiiðnaðarins
óhjákvæmilega. Og ekki er
ástandið betra á öðrum sviðum
þjóðfélagsins.
II
Nú skilji enginn orð mín svo
að ekkert hafi gerzt jákvætt í
íslenzkum sjávarútvegi síðustu
árin. Það hefur margt gott ver-
ið gert. Það markverðasta sem
gerzt hefur er að almennur ár-
angur hefur náðst í notkun
kraftblakkar á síldveiðum eins
og öllum er kunnugt og að
hafið hefur verið brauðryðj-
andi starf í hagræðingu í fisk-
iðnaðinum. Áhugi fyrir fram-
förum hefur verið mikill í sjáv-
arútveginum. Sá áhugi er nú
því miður að deyja út aftur.
Það sem drepur þennan áhuga
er fyrst og fremst að allur
hugsanlegur ávinningur af
framförum hefur jafnóðum
verið hirtur af sjávarútvegin-
20