Samvinnan - 01.12.1967, Blaðsíða 22

andi raunverulega enga hug-
mynd um hvort þeim er það
heimilt eða ekki. Myndarlegt
fyrirtæki í niðursuðu er sett
á stofn. Meðan á byggingu þess
stendur fer grundvöllurinn fyr-
ir rekstri þess veg allrar verald-
ar. Steinsteyptur húskassinn
stendur auður frá upphafi. Það
sem er í dag er horfið á morg-
un. Enginn veit raunverulega
hvar hann stendur. Þjóðarskút-
an hrekst stjórnlaus um úfið
haf og óupplýst hvort skipstjór-
inn kann á kompásinn. Þegar
við bætist minnkandi afli og
stórkostlegt verðfall á útflutn-
ingsafurðum er fátt um úr-
ræði, það er fórnað höndum.
VI
Verkalýðshreyfingin á ís-
landi virðist vera allvoldug.
Hún hefur iðulega í hendi sér
að beina gerðum ríkisstjórna í
ákveðnar áttir og virðist oft
og tíðum hafa möguleika til að
fella ríkisstj órnir að geðþótta
sínum. Æskilegt væri að slíku
valdi væri fremur beitt til upp-
byggingar en niðurrifs.
Verkalýðshreyfingin hefur
oft barizt við að viðurkenna
ekki staðreyndir. Nú á þessu
hausti hefur hún barizt harðri
baráttu að viðurkenna ekki þá
kjaraskerðingu, sem fyrir
löngu er orðin staðreynd og þar
með þýðingarlaust að berjast
gegn. Hversu margar fundar-
samþykktir, sem gerðar kunna
að verða, og þó að verkföllum
sé hótað og þeim hótunum
jafnvel framfylgt, breytir það
engu um það, sem þegar er
orðið.
Hins vegar hefur verkalýðs-
hreyfingin algjörlega vanrækt
að beina geiri sínum að orsök-
um þess vanda, sem nú er við
að glíma. Hún hefur aldrei
beitt áhrifum sínum til þess
að hafa áhrif á að atvinnulíf-
ið sé skynsamlega uppbyggt,
hún hefur ekki einu sinni var-
að við afleiðingunum af þeirri
skipulagslausu uppbyggingu,
sem átt hefur sér stað á und-
anförnum árum. Hún hefur
ekki beitt sér gegn verðbólgu,
heldur þvert á móti fremur
stuðlað að aukinni verðbólgu.
í megindráttum hefur verka-
lýðshreyfingin ekki barizt á
móti orsökum vandamálanna,
heldur afleiðingum þeirra, en
það er að berjast við vindmyll-
ur. Æskilegt væri að verklýðs-
hreyfingin hugleiddi meira í
framtíðinni hvernig hún getur
beitt valdi sínu til góðra hluta.
VII
Á undanförnum áratugum
hefur alltaf öðru hvoru þurft
að gera ráðstafanir i efnahags-
málum vegna stöðugt vaxandi
verðbólgu. Gengi íslenzku
krónunnar hefur verið lækkað
í einhverri mynd, oftast á
tveggja til þriggja ára fresti.
Allar hafa þessar ráðstafanir í
efnahagsmálum verið nefndar
„ráðstafanir vegna sjávarút-
vegsins“. Þessar sífelldu „ráð-
stafanir vegna sjávarútvegs-
ins“ hafa óhjákvæmilega kom-
ið nokkru óorði á sjávarútveg-
inn hjá öllum almenningi;
margir virðast standa í þeirri
meiningu að sjávarútvegurinn
sé þungur baggi á þjóðinni,
óvitandi um það, að sjávarút-
vegurinn er það, sem við lifum
fyrst og síðast á.
Ef til vill verður þess ekki
krafizt af íslenzkum stjórnar-
völdum að þau haldi verð-
bólgunni í skefjum. Það hafa
margir reynt, en öllum mistek-
izt, enda þarf að hafa nokkurt
bein í nefinu til þess að svo
megi verða. Verðbólgan verður
sífellt verri og verri viðureign-
ar. Fyrir tuttugu árum voru
það ekki nema tiltölulega fáir
útvaldir, sem kunnu að hagn-
ast á verðbólgunni. Nú er það
aumur íslendingur, sem ekki
kann að færa sér hana í nyt.
Fleiri og fleiri fjárhagsskuld-
bindingar eru gerðar í trausti
á áframhaldandi verðbólgu,
fleiri og fleiri þegnar þjóðfé-
lagsins verða háðir verðbólg-
unni, geta ekki án hennar ver-
ið. Hún verkar eins og eitur-
lyf. Því fleiri, sem verða háðir
verðbólgunni, því erfiðara verð-
ur að ráða við hana.
Verðbólgan bitnar fyrst og
fremst á útflutningsatvinnu-
vegunum vegna þess að þeir
eru í beinu sambandi við um-
heiminn, beinu sambandi við
efnahagskerfi annarra þjóða,
þjóða sem hafa ekki eins full-
komið dýrtíðarkerfi og við,
þjóða sem reyna að stjórna
efnahagsmálum sínum af
nokkru viti.
Sjávarútvegurinn getur ekki
unað þessu ástandi öllu lengur.
Ef ekki er hægt að krefjast
þess að verðbólgunni sé haldið
í skefjum á eðlilegan hátt,
verður að fara aðrar leiðir. Það
verður að rjúfa samband sjáv-
arútvegsins við efnahagskerfi
annarra þjóða, ákveða tekjur
hans í íslenzkum krónum,
greiða honum dýrtíðaruppbæt-
ur í samræmi við það, sem aðr-
ir aðilar þjóðfélagsins fá, og
breyta síðan gengisskráning-
unni stöðugt í samræmi við
þetta.
Á þennan hátt er hægt að
komast hjá stöðugum „ráðstöf-
unum vegna sjávarútvegsins“.
Sjávarútvegurinn sæti við
sama borð og aðrir aðilar þjóð-
félagsins. Á þennan hátt hefð-
um við eignazt alfullkomið
dýrtíðarkerfi, og yrðu íslenzkir
efnahagsmálasérfræðingar eft-
irsóttir erlendis til fyrirlestra-
halds um þetta einstæða fyrir-
brigði. Efnahagsráðstafanir
framtíðarinnar yrðu einungis
þær að strika eitt núll aftan af
krónunni á tveggja eða þriggja
ára fresti.
Ég veit ekki hvort þessi til-
laga er sett fram í gamni eða
alvöru, en eitt er víst, íslenzkur
sjávarútvegur getur ekki leng-
ur unað þeirri þróun í efna-
hagsmálum sem viðgengizt
hefur á undanförnum árum,
hann hlýtur að krefjast réttar
síns, sem undirstöðuatvinnu-
vegur þessarar þjóðar.
VIII
Að lokum þetta: Þjóðin þarf
að endurskoða skipulagningu
byggðar í landinu með tilliti
til þess að hægt sé að byggja
upp utan Reykjavíkursvæðisins
traustan atvinnulegan grund-
völl, menningarlegan grund-
völl og félagslegan. Menning-
arlegur og félagslegur grund-
völlur strjálbýlisins er að
bresta. Grundvöllur atvinnu-
rekstrar í fjölmörgum þorpum
landsins er endanlega úr sög-
unni um leið og atvinnurekst-
ur þéttbýlisins hagnýtir mögu-
leika sína með skipulagningu
nútíma þjóðfélags.
Það verður að tryggja at-
vinnuvegunum eðlilega fjár-
munamyndun, gjörbreyta fjár-
hagsuppbyggingu þeirra og
tryggja þeim starfsfrið fyrir
utanaðkomandi eyðileggingar-
öflum. Það verður að byggja
fyrirtækin upp í þeirri stærð
að fjármagnsnýtingin verði sú
mesta mögulega á hverjum
tíma og að fyrirtækin hafi
möguleika á að bæta við sig
allri nýrri tækni, sem að gagni
má koma til framleiðniaukn-
ingar. Það verður að byggja
fyrirtækin upp í þeirri stærð
að þau hafi sjálf möguleika á
vísindalegri tilraunastarfsemi
til framleiðniaukningar og
aukinna vörugæða.
Leggja verður höfuðáherzlu
á að auka geymslumöguleika
hráefnis fiskiðnaðarins. Ég
nefni aðeins þá þjóðfélagslegu
þýðingu, sem það hefði, ef
unnt reyndist að salta síld t. d.
á þriðja eða fjórða degi eftir
að hún berst að landi. Hráefn-
isöflunina verður að jafna og
dreifa henni meira á allt árið
til þess að nýta framleiðslu-
tækin sem bezt. Það hefur
komið vel í ljós að okkur skort-
ir ekki menn, sem hæfir eru til
að vinna að tæknilegum fram-
förum í sjávarútvegi. Hins veg-
ar skortir okkur að mestu fé
til þess að koma þeim málum
áleiðis. Við þurfum í framtíð-
inni að verja verulegum fjár-
hæðum í tilraunir með tækni-
legar nýjungar bæði til sjós
og lands. Við þurfum að auka
framleiðsluna og draga úr
ýmsum óarðbærum þjónustu-
greinum, sem eru verulegur
baggi á framleiðslunni. Það
þarf að skapa það viðhorf alls
almennings til atvinnumála,
sem gerir ítrustu tæknilegar
framfarir nútíma þjóðfélags
mögulegar.
Árni Benediktsson.
GÍSLI KONRÁÐSSON:
NOKKUR ORÐ UM
TOGARAÚTGERÐ
Það mun sennilega óhætt að
fullyrða, að engin atvinnugrein
hafi stuðlað að efnahagslegum
framförum á íslandi jafn stór-
fellt og snögglega eins og tog-
araútgerðin meðan hún var í
blóma. Sjósókn mun vera nokk-
urn veginn jafn gömul byggð
landsins, en fram um síðustu
aldamót var hún jafnan fá-
breytt og landsbúar ekki opn-
ir fyrir miklum breytingum
eða fljótir til að tileinka sér
nýjungar, sem útlendingum
voru kunnar. Munu og ýmsir
framfarasinnar og hugsjóna-
menn um og fyrir síðustu alda-
mót hafa fundið til þessa
fálætis landa sinna og þótt illt
að horfa upp á útlendinga ausa
úr gullkistu þjóðarinnar, til
þess benda eggjunarorð um
„hvað Frakkinn fékk til hlut-
ar“ meðan heimamenn létu
sér nægja „að dorga upp við
sand“.
En í byrjun þessarar aldar
hefjast togveiðar íslendinga
og vex togaraflotinn þá ár frá
ári allt fram til 1930, en þá
munu togararnir hafa verið
42. Upp úr því hefst kreppu-
ástand og samdráttur í útgerC-
inni, sem veldur því að tog-
urum fer að fækka, og helzt
sú hnignun allt fram yfir síð-
ari heimsstyrjöldina. Árið 1947
hefst svo endurnýjun togara-
flotans með svonefndum ný-
sköpunartogurum, sem fjölgaði
22