Andvari - 01.06.1959, Síða 44

42
HANNES PÉTURSSON
ANDVAHI
heldur af innri rökum efnismeðferðar-
innar. Þetta hefur sína kosti. Hvíld, sem
kemur á réttum stað, verður áhrifameiri
en reglubundin hvíld milli jafnlangra
erinda og hættir síður til að breytast í
línubil, sem ekki eru í lífrænum tengsl-
um við það, sem fram fer í frásögninni.
llrynjandi og rím:
Þar sem erindaskipun er ekki föst,
verður tæplega talað um ákveðinn bragar-
hátt, því bragarháttur er sérstök meðferð
hrynjandi og ríms í tilteknum ljóðlínu-
fjölda.1) Hins vegar er hægt að gera
grein fyrir hvorutveggja, þótt ekki sé um
ákveÖinn bragarhátt að ræða.
Til álita kemur, hvort fremur beri að
telja hrynjandi kvæðisins fjóra rétta tví-
liði ásamt forliÖ eða fjóra öfuga tvíliði
með léttu lokaatkvæði. Skal ekki fariÖ
út í þá sálma hér. Idrynjandin er sveigjan-
leg og verður ckki þunglamaleg, þótt
kvæðið sé langt. Skáldið rímar ekki
saman hverjar tvær línur, þ. e. aa, bb,
cc, o. s. frv., heldur er endarímiÖ abab,
cdcd, efef, o. s. frv. Eykur þetta nokkuð
á létt yfirbragð formsins.
Mér virÖist Stefán leggja kapp á að
gera sem fæstar undantekningar frá aÖal-
hrynjandinni, sem þó fara vel, ekki sízt
í löngum kvæðum. Finn ég t. d. ekki
nema örfáa þríliÖi, sem allir eru til
nokkurrar hvíldar. Nefni ég dæmi:
Og suöur í Gnúp lá Svartidalur
Og hýsti alla, tuttugu og fjóra,
Hann miðaði stormkasts strenginn þveran.
En hvorugur orð til annars lagði,
1) Þetta á þó ekki við um bragarhátt eins og
hexameter, sem yfirleitt er ekki skipt niður
í jafnlöng erindi; svo er einnig oft um
kvæði undir fomyrðislagi.
Þrátt fyrir þessi dæmi og nokkur í
viðbót, er augljóst, að Stefán reynir að
hrófla sem allra minnst við tvíliðnum,
sennilega hefur hann litið á frávik frá
honum sem formgalla, en ekki hófsam-
lega tilbreytingu. Idann notar orðmynd-
ina opnri í línunni:
Hann treysti á liurð og opnri slengdi,
þar sem að mínum dómi hefði fariÖ betur
að nota þríliðinn opinni: ný hrynjandi
hefði leitt lesandanum verknaðinn —
það að slengja hurðinni upp á gátt —
Ijósar fyrir sjónir, hún hefði stuggað þægi-
lega við honum, en um leið hefði orðiÖ
lyft sér upp úr Ijóðlínunni og skilað
betur merkingu sinni.
Einnig velur skáldið orðmyndina
dáltið til að halda tvíliðnum:
mér dáltið léttist skapið þunga.
Þá forðast hann þríliðinn með því að
fella niður broddinn yfir e í ég og lætur
næsta sérhljóð á undan renna saman við
e-ið:
en hverju á! Það vissi eg eigi.
það hafði eg lært. Ef verndin væri
Orðaval og myndir:
Kvæðið er yfirleitt ljóst, enda að mestu
frásögn, ekki hugsana-umbrot skáldsins,
h'kt og sum kvæði hans önnur. Ekkert
hversdagsbragð er að mörgum orÖum
þess, orðkynngi Stefáns og orðminni hald-
ast hér oft í hendur: Goöagnúpur rís t
öndvert flas; fokuský hleypa gráum hest-
um til suðurs; Sigurður geymir að búfé;
SigurÖi er stuggvænt að kyrri; Sigurður
gengur sjónhent hjá kirkju.
Einu dæmin úr orðabók Sigfúsar
Blöndals um fokuský og sjónhent eru