Fálkinn


Fálkinn - 25.10.1961, Page 30

Fálkinn - 25.10.1961, Page 30
Ást og læknisfræði Frh. af bls. 11 heiði Jónsdóttur, biskupsekkju í Gröf á Höfðaströnd. Var Ragnheiður ekkja eft- ir tvo Hólabiskupa þá Gísla Þorláks- son og Einar Þorsteinsson. Hún bjó á jörð Hólastóls, sem síðari maður henn- ar útvegaði henni til lífstíðarábúðar. Hefur því verið talsverður samgangur og kunningsskapur milli biskupsseturs- ins á Hólum og Grafar á Höfðaströnd. Hlaut því Jón biskupsson að kynnast Guðrúnu sól meira en margir aðrir ung- ir piltar í Skagafirði. Enda varð hann ástfanginn af henni og varð ást hans á henni til mikilla örlaga í lífi hans. Mælt er að Jón Steinsson hafi beðið Guðrúnar sólar. En hann fékk hrygg- brot hjá henni eins og fleiri ungir menn, sem fóru til hennar. Áður fyrr var það mikill heiður fyrir ungar stúlkur, að þær fengu sem allra flesta biðla, og gengust margar upp í því að neita mönnum um giftingu, jafnvel þó þeim litist mjög vel á manninn. Guðrún sól fékk orð fyrir að vera stórlynd í þess- um efnum, enda var það eðlilegt, þar sem hún bar af öðrum stúlkum. Jón Steinsson tók hryggbrotið mjög nærri sér. Eftir að hann hafði fengið neitun Guðrúnar sólar. fór allmikið að bera á því að hann leitaði á fund Bakkusar konungs. Þótti foreldrum hans þetta leitt. og reyndu brátt að finna einhverja leið til að bjarga honum og koma á réttan kjöl. Gripu þau til þess ráðs að senda Jón til náms til Kaupmanna- hafnar. Nú var ekki hægt að láta hann innritast í guðfræði, sakir barneignar- brotsins. Var hnn því settur til læknis- fræðináms, enda var hann snemma hneigður fyrir lækningar. Hann sigldi sumarið 1714, og hafði meðmæli hinna beztu manna hér heima, meðal annars Páls Vídalíns lögmanns í Víðidalstungu. Hann náði ekki til Kaupmannahafnar um haustið. heldur aðeins til Noregs. í þennan mund var ófriður á Norðurlönd- um milli Dana og Svía og því ekki greitt um siglingar. Næsta haust innrit- aðist Jón Bergmann í Kaupmannahafn- arháskóla í læknisfræði. 4. Jóni Bergmann gekk læknisfræði- námið vel og vann sér mikið álit sem hæfileikamaður í fræðigreininni og þótti aíburða náms- og gáfumaður Árni Magnússon prófessor telur hann annan af þrem mestu gáfumönnum, sem hann þekkti. En brátt kom, að Jón fór að slá slöku við námið og fór að stunda drykkjuskap og nætursvall. Varð óregla hans íljótt svo mikil, að hann hætti al- gjörlega að stunda nám sitt. Hann eyddi öllu, sem hann hafði handbært og dugði ekki til, því að hann safnaði skuldum stórlega, þvf honum gekk auðveldlega að slá lán, þar sem hann var sonur Hólabiskups. Er mælt að Jón Bergmann hafi skuldað 1600 ríkisdali í Kaup mannahöfn, þegar hann hætti námi. Var það mikil upphæð á þess tíma mælikvarða. Sagnir herma, að Jón Bergmann hafi unnið sér mikið álit ytra sem mikilhæf- ur kuniiáttumaður í læknisfræði. Til er ein saga frá veru hans í Höfn, sem sannar þetta, þó að hún beri að nokkru svip þjóðsögunnar. Prófessorinn sem kenndi Jóni Berg- mann læknisfræði var Georg Fredrik Franck de Franckenau þýzkur að ætt og afar vel menntaður í fræðigrein sinni og naut mikils álits. Hann stundaði jafn- framt háskólakennslunni lækningar og rak lækningastofu. Vorið sem Jón Berg- mann fór heim til íslands, varð honum eitt sinn reikað fram hjá lækningastofu prófessorsins. Varð honum litið inn um gluggann á stofunni og sá. hvar pró- fessorinn var að reyna að tæla orm með hunangi upp í munninn á magaveikri stúlku, sem lá þar á borði. í þá daga var það trú manna að ormar yllu magaveiki, og var því reynt með ýmsum ráðum að ná ormunum úr maga þess veika. Franckenau gekk illa að tæla orminn, því í hvert skipti , sem hann kom upp í kverkarnar á stúlkunni, og læknirinn snerti haus hans, hrökk hann undan og ofan í magann aftur. Gekk svo um hríð. Jón horfði á þetta og leizt ekki á blik- una. Hann stóðst ekki mátið, því hann vissi ráð við þessu, og kallaði til kenn- ara síns: ,,Gör Tangen Varm, Herre.” Ljós stóð á borðinu hjá prófessornum, og fór hann að ráði Jóns, og vermdi töngina við það. Tókst honum þegar að því búnu að ná orminum. Sumir bæta því við söguna, að prófessorinn hafi að verkinu loknu, gripið korða og hlaupið út og ætlað að reka Jón í gegn með hon- um af því að hann hafi óttast, að hann mundi verða sér ofjarl og verða frægari, ef hann ílendist í Höfn. Þar kom, að Jón varð algjörlega leið- ur á svalli og gleðskap Kaupmanna- hafnar. Vorið 1718 tók hann sér far heim til íslands. Þegar hann náði höfn, gerði hann þegar boð heim til Hóla, að hann yrði sóttur. Var Þorgeir föður- bróðir hans sendur eftir honum. Er hann í heimildum talinn afbragðs lækn- ir og eru til sagnir af lækningum hans. Er einnig mælt, að Jón Bergmann hafi numið nokkuð af föðurbróður sínum í lækningum, áður en hann sigldi. Þeir frændur hafa ábyggilega á leið- inni rætt margt um lækningar og hefur Jón sagt honum ýmsa undarlega hluti í þeim efnum, sem hann sá og reyndi ytra. Þeir áðu skammt frá Kolbeins- dalsá þar sem síðan heitir Flekku- hvammur. Þar kom Jón auga á tvær kindur, aðra hvíta en hina svarta. Voru þær á beit í svonefndum Ásatungum. Þeir handsömuðu kindurnar og bundu sauðbandi. Vildi Jón nú sýna frænda sínum kunnáttu sína. Tók hann fram verkfæri sín og tók annan bóginn af báðum kindunum. Því næst saumaði hann svarta bóginn á hvítu kindina og tókst það ágætlega. En á meðan hann var að því varð hvíti bógurinn svo líf- lítill, að hann treysti sér ekki til að græða hann við svörtu kindina og varð að slátra henni. Að svo búnu fór Þor- geir heim til Hóla með farangur Jóns, en Jón varð eftir hjá kindinni í þrjá sólarhringa, enþá var hún orðin svo heilbrigð, að óhætt var að láta hana eftirlitslausa. Um þennan atburð orti Sigurður sýslumaður Pétursson vísu, sem alkunn er: Steins var kundar kúnst ótrauð, og kraftaverk við íta, bóginn hann af svörtum sauð setti á þann hvíta. Þegar Jón kom heim til Hóla hefur honum eflaust verið fagnað af foreldr- um, systkinum og frændum. En hugur hans þráði mest að finna stúlkuna fríðu og stórlyndu, sem áður hafði hrygg- 30 FALKINN

x

Fálkinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Fálkinn
https://timarit.is/publication/351

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.