Æskan - 01.11.1968, Blaðsíða 51

KNIJD RASMUSSEN:
Hættustund
T7g hef verið beðinn að segja frá því augnabliki lífs míns, sem ég tel vera
mest spennandi. Ég ætla nú að reyna að verða við þeirri beiðni, en verð þó
að viðurkenna strax, að úr nógu er að velja.
Ég hef barizt við sult og verið að því kominn að örmagnast.
Ég hef hlaupið kapphlaup á rekís, og náð til lands á síðustu stund, áður
en allt varð að öskrandi, svörtum sjó á bak við mig.
Ég hef villzt í snjóstormi, sem lék mig svo illilega, að við lá, að ég missti
algjörlega löngunina til að lifa.
ísbjörninn
í vökinni.
Og á ískaldri vetrarnótt, hálfnak tin og óvopnaður barðist ég einu sinni
við Eskimóa, sem ætlaði að drepa tf'g með hníf.
En eru þetta þó ekki atvik, sem vtrða næstum eins og hversdagsleg í lífi
margra Grænlandsfara?
Ætti ég að segja frá einkennilegasta andartaki ævi minnar, þarf ég ekki
að hugsa mig um eitt augnablik. Ég mundi velja atvik frá veiðiferð nokkurri,
þar sem ég á undarlegan og mjög °væntan hátt barðist fyrir lífi mínu í
lítilli vök ásamt ísbirni.
Ég var á ferðalagi með EskimóanUtn Qolutanguaq, frægum veiðimanni frá
York höfða.
Við höfðum lent í mjög vondu 'tðri og vorum rniklu lengur í ferðinni
en áætlað var. Við höfðumst við í ht-Urn snjókofa, og loks er veðrahamnum
slotaði, voru allar matarbirgðir okkar á þrotum.
Við áttum nú ekki nema eins úfv Usta. Mjög langt var til mannabyggða og
hvergi unnt að veiða villidýr, nenra vera mætti birni. Við lögðum af stað
og spenntum hundana okkar tólf h'tir tvo sleða. Við urðum að fá mat
handa þeim svo fljótt sem auðið va^
Snemma morguns lögðum við af stað í sæmilegu veðri. Hundarnir þutu
yfir ísinn. Það var eins og þeir fyndu a sér, að eitthvað óvenjulegt var í aðsigi.
Þeir voru nú óþreyttir, þar sem þeh höfðu hvílzt allvel meðan veðurofsinn
geisaði.
Við höfðum þegar ekið lengi, al þess að sjá eða finna nokkurt einasta
spor eftir ísbjörn. En skyndilega tók i hundarnir viðbragð. Sleðarnir þustu
lielmingi hraðar yfir ísinn en áður. I’|lir höfðu fundið lykt af nýjum bjarnar-
sporum.
Hundarnir verða að villidýrum u'íti leið og þeir finna bjarndýrslykt. Hver
vöðvi var þaninn til hins ýtrasta. NaSlvaengirnir þöndust út um leið og þeir
tóku á öllu, sem þeir áttu, til þess að komast sem fyrst að bráð sinni.
Við sáum þegar, hvert spor bjarnarins lágu. Flýjandi birnir reyna alltaf
að leita hælis í bröttum fjöllum og Wíðum. Hvassar og sterkar klær þeirra
KNUD RASMUSSEN
var fæddur í Jakobshavn í VestribyggS á Grænlandi 7.
júlí árið 1879 og var faðir hans prestur þar. Knud ólst upp
í Grænlandi, en síðar gekk hann í latínuskóla í Danmörku
og varð stúdent árið 1900. Það ár kom hann í fyrsta sinn
til Islands í flokki danskra stúdenta. Fyrstu vísindalegu
Grænlandsför sína fór hann 1902. Markmið þeirrar ferðar
var að rannsaka siði afskekktra Eskimóaflokka, safna vísum
og sögum þeirra. Árið 1905 starfaði hann að undirbúningi
hreindýraflutninga til Grænlands, en árið 1906—1908
dvaldi hann í Grænlandi og safnaði þjóðsögum Eskimóa
og gerði athuganir á þjóðtrú og forneskju, með svo góðum
árangri, að heimildir hans vörpuðu alveg nýju Ijósi yfir
menningu þjóðarinnar. Árið 1912 gerði hann út ásamt vís-
indamanninum Freuchen leiðangur til Pearylands norður
jökulinn og til baka aftur. Varð ferð þessi nefnd 1. Thule-
leiðangurinn. Annan Thuleleiðangurinn fór Knud 1916. Sú
ferð var farin með endilangri norðurströnd Grænlands og
varð hin mesta glæfraför. Eftir þessar ferðir beindist allur
hugur hans að þjóðfræði Eskimóa. Hann skoðaði fornleifar
þeirra, hann safnaði vísum, sögum og lögum, hann heim-
sótti hverja 'iggð og talaði við alla. Hann innlifast Eski-
móum, þeir e^ka hann eins og goð og dást að honum,
og enginn rriður hefur verið jafn vinsæll [ Grænlandi og
hann fyrr ov sigar j=n honum Var ekki nóg að kynnast
Eskirnóunum Grænlandi. Verkefnið var vaxið upp í heild-
arrannsókn á Eskimóum hvar sem var i heiminum og þess
vegna gerir hann út leiðangur þann, sem hann varð
frægastur fýrir, sleðaferðina vestur yfir nyrztu jaðra Kan-
ada, allt vestur ti| Alaska. Heimsótti hann í þeirri ferð alla
Eskimóaflokl] ', serT) þar bjUggU þessa ferð fór hann á
árunum 1921 -1924 og varð hún til þess að gera hann
heimsfrægari- Eftir för þessa var Knud talinn í flokki helztu
landkönnuða heimsins.
Eftir þessa ferg dvaidj Knud meira heima en áður og
vann að rits hfum, Hann skrifaði mörg vísindaverk og
skáldsögur, s-rn gefnar hafa verið út á mörgum tungu-
málum.
Síðustu ár «v| sinnar fór hann á hverju sumri til Græn-
lands og héll ranng^^au^ Sfnurn þar áfram á fornum bú-
stöðum Eshir1óabyggga. Hann andaðist í Danmörku 1933.
Saga frá Grænlandi.
höggvast í ísinn, og þeir klífa örugglega mjög brattar hlíðar, sem hundum
gagnar ekkert að fást við.
ísbjörninn hafði gréinilega orðið var við okkur. Hann tók stefnuna beint
að snarbröttum hlíðum, þar sem hann ætlaði að verjast yfirvofandi hættu.
Hundarnir þutu áfram eins og elding yfir ísinn. En spenningurinn var of
mikill. Forystuhundar vinar míns villtust út af sporinu og fóru ranga leið.
Ég var nógu miskunnarlaus, til þess að lilæja að þessari óheppni. Á veiði-
ferðum langar alla lil þess að verða fyrstir að bráðinni. Og ég þóttist nú
öruggur um, að hafa fengið nægilegt forskot til þess.
—iiii—>1111—'1111 »1111—nii—mi—llli—llll——llll—llll— iiii—iiii—iiii—iin—ini—iin—iin-—— iin——iih—iiii—nn-—iiii—-ini——iiii—-nii—mi^—iiii—iiii—iiii—iiii—— i«£«
478
479