Æskan - 01.11.1968, Blaðsíða 57

MALFRÆÐI — skemmtilegasta námsgreinin mín!
Fallbeyging
Síðast bjuggum við til leir-
stráka og leirstelpur, og nú
ætlum við að leika okkur að
þeim. Við beygjum handlegg-
ina, þegar við látum þá veifa
með hendinni, cða þau leika sér
á einn eða annan hátt. Leirinn
er svo sveigjanlegur, að ég er
viss um, að ykkur tekst það,
án þess að slíta handleggina af.
Eigum við að byrja á því að
prenta á lítið spjald „hér er
barn“. Þetta getur verið eins
konar fáni. Við nefnum leir-
strákinn og köllum þetta nefni-
fall, sem stendur á fánanum.
Hann má sjálfur halda á hon-
um. Leirstelpan á lika að fá
fána. Við prentum á hann „ég
tala um barn“. Beygið Jiand-
leggina á stelpunni utan um
fánann. Þá dettur liann eliki.
Ætli leirstelpunni þyki nú
gaman að láta l)eygja liendurn-
ar á sér? Ég cfast um það. Hún
verður reið við okkur, en verð-
ur samt að þola þessa meðferð.
Þess vegna Jíöllum við þetta
þolfall. Þá notum við alltaf um.
Næsti leirkrakki kcmur frá
stelpu, og hann hendir með
Jiendinni þangað. Við getum
notað eldspýtur fyrir flagg-
stöng. Á fánanum stendur „frá
barni“. Við notum alltaf frá
með þágufalli. Ykkur finnst
þetta sjálfsagt slcrýtið orð
þágufall. Stundum er sagt, að
maður geri eittlivað „i þágu
einhvers" eða fyrir einlivern,
eins og þið munduð segja. Við
He f ni f <ivlP
(Ph,
jú
/ti
<L>

S
7>J
segjuin líka, að einhver sé
þægilegur i viðmóti. Látið nú
einlivern leirkrakka ganga þvert
yfir borðið, þar bíða liin með
flöggin. Þið réttið Jionum fán-
ann. Á honum stendur „til
barns“. Þetta lieitir eignarfall.
Þá detta mér helzt jólin i liug
og litlu merliisspjöldin „til
pahha“, „til mömmu“ -— og við
vitum strax hver er eigandi
paltkans. Finnst ykkur nokkuð
erfitt að muna þetta núna? Öll
nafnorð geta verið í nefnifalli,
þolfalli, þágufalli og eignar-
falli í eintölu og fleirtölu.
Setjið á ykkur, að til stýrir
alltaf eignarfalli. Svona orð,
sem stýra falli eins og um, frá
og til, lieita forsetningar. Þið
kannizt við forskeytið for-,
l'orstofa, forgarður og for-
skeyti eru með þetta forskeyti.
Það þýðir fyrir framan.
Forsetningar standa fyrir fram-
an nafnorðin. Þessi litlu orð
eru eins og bílar með stýri og
ákveða, hvert nafnorðin eiga að
fara. Væri ekki gaman að búa
til þrjá litla jeppa. Brjótið
pappaspjald til lielminga. Þakið
endar i brotinu. Fáið ykkur
pening til að strika í kring fyr-
ir lijólin. Það má ekki Jdippa í
hrotið, sem myndar þakið.
Allur bilinn er tvöfaldur.
Klippið rúðurnar beggja megin
út. I>á er liægt að leggja öll
spilin, með orðunum á, þvert
í opið og bíllinn flytur þau á
áfangstaðinn eitt og eitt spil i
einu. Á fyrsta hílnum stendur
„um“, á næsta hílnum „frá“ og
„til“ á þriðja bilnum. Eruð þið
ekki með marga leirkrakka til
viðbótar á borðinu? Þá eru
þeir allir í fleirtölu. Við beygj-
um þá, lofum þeim að liinka
kolli til samþykkis. Við erum
nefnilega að læra um beygingu
nafnorða. Takið nú eftir því,
að orðin hreyta um útlit i fall-
heygingu. í fleirtölu er t. d. ekki
alltaf „a“ í orðinu harn. „Hér
eru börn“ er nefnifall i fleir-
tölu. Skrifið það á miða. Hin
föllin eru svona „um börn“,
„frá börnum“, „til barna“.
Prentið eða skrifið öll föllin á
miða eða spil. Við merkjum
líka föllin nefnifall, þolfall,
þágufall og eignarfall. Látið
merkisspjöldin standa lijá leir-
krökkunum. Leggið liti og blý-
anta á borðið til að aðskilja
fleirtölu og eintölu. Það getur
verið gangstétt i leiknum og
þar er stanzmerki. Bilarnir
mega vara sig á þvi, að aka
ekki of langt ofan í eintöluna,
ef orðið er i fleirtölunni. Lát-
ið þá nema staðar við gang-
stéttina og merkið „®“. Öðrum
megin við stanzmerkið er ein-
tala, hinum megin fleirtala.
Prófið að setja bílana fyrir
framan eftirfarandi orð. Finnst
ykkur þið geta sagt frá lækna?
485