Kirkjuritið - 01.04.1956, Blaðsíða 13

ÞÁTTUR kristninnar í sögu íslands
155
ingu sinni og nauð í biskupsdómi áunnið sér nálega heilags
manns nafn. Jón Ögmundsson verður heilagur talinn. Gizur læg-
ir óánægju Norðlendinga út af því, að hann hafði stofnsett bisk-
upsstólinn syðra„á þann stórmannlega hátt, að gefa þeim annan
biskupsstól. En drýgst til eflingar kristnihaldi hefir þó ef til vill
orðið setning tíundarlaganna síðast á 11. öldinni, því að þar með
var lagður fjárhagsgrundvöllurinn undir starf hinnar ungu kirkju.
Nú var hægt að kosta allt í senn, biskupinn með öllum lians
skyldustörfum, t. d. skólahaldi, prestastétt, kirkjur og loks líkn-
arstarf kirkjunnar. Og fagurt er að sjá, að sú tíund, sem ekki
þótti taka að skipta, gekk óskipt í þágu líknarmálanna.
Hér gat því á að líta nýjan þátt og fagran í sögu þjóðarinnar.
Ný og fegurri trú, er fæddi af sér helga menn, ný menning, ný
leiðtogastétt, er hvarvetna kom fram til góðs, nýtt mat lítil-
magnans og margt fleira nýtt, er til siðbóta heyrði.
Talað hefir verið um það, að friðaröld sú, er upp rennur á
fvrri hluta 11. aldar og nær langt fram eftir næstu öld, hafi
verið ávöxtur hinnar nýju trúar. Ég hefi sannast að segja ekki
verið trúaður á þetta. Hví skyldi þá ekki friðurinn hafa aukist
jafnt og þétt með auknu valdi kirkjunnar? Þar fór, eins og vitað
er, á allt annan veg. Sturlungaöldin gengur í garð seint á 12.
öldinni, einmitt þegar kirkjan eflist.
En ég er ekki orðinn eins viss í þessari sök. Vitanlega eru
fleiri öfl hér að verki, þjóðfélagsleg og efnaleg. En ég vil nú
eiigan veginn vísa á bug þessari skýringu til viðbótar, eða jafn-
vel telja hana veigamestu orsökina. Það er einmitt eðli slíkra
hreyfinga, að afl þeirra er hvað mest fvrst. Þær koina eins og
Sr,öggur bvlur. Menn hrífast af sterkviðri andans. Menn hrífast
af nýunginni, en gagnrýnin er ekki vöknuð. Ef þjóðfélagsástæð-
l,r einar ollu þessu, hví var þá ekki allt friðsamlegt fvrst eftir
stofnun allsherjarríkisins 930 og þær umbætur, sem gerðar voru
a þjóðfélaginu með skiptingu landsins í fjórðunga og skipun
dómvaldsins? Hvað sem segja má um sannsögugildi íslendinga-
sagna, þá er enginn efi á því, að þær geyma sagnir af róstusömu
tunabili. En þær róstur eru með öðrum liætti en átök Sturlunga-
aldar. Hér eru það skærur milli einstakra ætta og manna, sem