Kirkjuritið - 01.04.1956, Blaðsíða 20

162
KIRK JURITIÐ
Kirkjan hafði vafið hana inn í heimsskoðun miðaldanna, sem
speglast í Sjónleik guðdómsins eftir Dante. Hvað varð um him-
ininn vfir jörðunni og hinn staðinn í neðra, ef jörðin var eng-
inn miðdepill, en vér mennirnir, sem öll veröldin snerist um,
vorum liér á fleygiferð um djúp himinsins og snerum í allar áttir
og ekkert upp né niður til? Hlaut ekki kristnin að skolast burt
með húsinu, sem hún bjó í?
Nei, reyndin varð ekki sú. Kristnin var annað en heimsskoðun
miðaldanna. Þegar eldur var lagður í þetta háreista hús, kom
hún eins og fuglinn Fönix út úr bálinu, fegurri en nokkru sinni
fvrr, þegar hún hafði verið losuð i'ið allt þetta dót.
Og hver varð nú þáttur þessarar endumýjuðu kristni í sögu
íslands?
Hann i’ar ekki glæsilegur að ytri ásýnd í fyrstunni, og margt
ljótt orðið hefir verið um liann sagt. Eg þarf ekki að endurtaka
það, en get tekið undir flest það Ijóta, sem sagt hefir verið um
erlendu legátana, sem með hann komu og marga fvlgifiska hans.
En því vil ég við bæta, að í þessum ofstopa öllum og yfir-
gangi var kristnin, hinn endurborni Fönix, eins og fagurt barn
í ijótum reifum.
Ég vil benda á þá óhrekjandi staðreimd, að með þessari siða-
breytni, ekki frýnilegri en hún i’ar á yfirborðinu, og að mörgu
levti í afleiðingum sínum, — með henni hefst saga íslands að
kalla má að nýju. Þjóðin rís, að heita má, upp úr glevmskunnar
hafi. Þessi saga, sem daprast öll í Ijósadýrð kaþólsku kirknanna,
þessi saga hefst nú að nýju. Menn fara að skrá frásagnir og þætti,
rétt eins og í fornöld. Séra Jón Egilsson í Hrepphólum verður
nokkurs konar nýr Hungurvökuhöfundur, sem fer af litlum efn-
um að skrá sögu biskupa. Og fleiri taka þar undir. Menn fara
að yrkja að nýju á einfaldan liátt og persónulegan, í stað hinna
hátíðlegu kirkjuljóða langt fyrir utan og ofan alfaraleiðir al-
mennings. Þeir yrkja að vísu skelfing báglega í fyrstu, svo að raun
er að lesa. En allt stóð til bóta. Og eftir eina öld springur hið
fegursta blóm út á þessum skáldameiði, Passíusálmar Hallgrnns
Péturssonar. Það er líkast því, sem siðaskiptin hafi víðast þurft
einmitt þessi hundrað ár milli sáningar og uppskeru. Samtnnis