Tímarit lögfræðinga - 01.05.1985, Síða 23

4.0. RÉTTARHEIMILDIR OG ÁKVÖRÐUN RÉTTARSTÖÐU
Á SVIÐI SAMEIGNAR.
Þótt aðeins sé tekið mið af sérstakri sameign og vissum tegundum
almennrar sameignar, fyrst og fremst sameignarfélögum, er ljóst, að
um ýmis atriði gilda ólíkar reglur. Er þar einkum að nefna skulda-
ábyrgð sameigenda, réttarstöðu skuldheimtumanna og viðskiptamanna
sameigenda, ráðstöfunar- og nýtingarheimildir sameigenda og slit sam-
eignar. Hér verður ekki nánar fjallað um einstök atriði og hvað ráði
því, að mismunandi reglur eigi þar við, en nefnd skulu nokkur megin-
sjónarmið, er varða reglur og réttarstöðu á þessu sviði.
I fyrsta lagi ber að hafa í huga, að sameigendur hafa mjög frjálsar
hendur um að semja um þá skipan mála, sem þeir vilja. Vissar skorður
verður þó að setja samningum af tilliti til þriðja manns, en fræðimenn
eru ekki sammála um, hvaða takmarkanir gilda að þessu leyti. (Sjá t.d.
Falkanger: Sameie í Jussens venner 1978, bls. 58, Illum: Dansk tings-
ret (3. útg.), bls. 121, og Hojrup: Ejendomsret (1976), bls. 12-14).
Með fyrirvara um þetta síðastgreinda atriði ræðst réttarstaðan hverju
sinni fyrst og fremst af samningum aðila, forsendum samninga og að-
stæðum, sem leggja verður að jöfnu við sanminga.
I öðru lagi er þess að geta, að í settum lögum eru víða ákvæði um
einstakar tegundir sameignar eða afmörkuð atriði þeirra, sbr. t.d. lög
nr. 59/1976 um fjölbýlishús, ákvæði siglingalaga nr. 66/1963 um
félagsútgerð, landskiptalög nr. 46/1941, 4. gr. laga nr. 76/1970 um
lax- og silungsveiði, 3. gr. laga nr. 33/1966 um fuglaveiðar og fugla-
friðun, II. kafla laga nr. 42/1903 um verslanaskrár, firmu og prókúru-
umboð og 7. gr. höfundalaga nr. 73/1972. Af slíkum ákvæðum má oft
leiða reglur um önnur atriði en þau fjalla beinlínis um, en fara verður
varlega í að setja fram reglur á grundvelli slíkra ákvæða um aðrar
tégundir sameignar en ákvæðin eiga við eða um sameign almennt.
I þriðja lagi geta sérsjónarmið á einstökum réttarsviðum, t.d. í
höfundarétti, haft veruleg áhrif á það, hvaða reglur gilda um sameign
eignarréttinda á viðkomandi sviði.
Loks er rétt að leggja áherslu á, að frá fræðilegu sjónarmiði er
réttast að taka einstakar tegundir sameignar til athugunar og setja
fram réglur um hverja tegund á grundvelli þeirra réttarheimilda, sem
þar eiga við. Staðhæfingar um almennar eða víðtækar meginreglur á
sviði sameignar verða að byggjast á slíkri athugun á helstu flokkum
sameignar og samanburði á þeim.
17