Samtíðin - 01.02.1939, Blaðsíða 20

16
SAMTÍÐIN
Norðmenn hafa lengi kallað foss-
ana sína „hvítu kolin“, með tilliti
til þess, að þeir vinna úr þeim raf-
magn, sem notað er í stað kola til
eldunar, upphitunar og iðnrekst-
urs (auk þess, sem það er auðvitað
fyrst og fremst notað til ljósa).
Norðmenn hafa verið mjög ötulir í
þvi að notfæra sór „hvítu kolin“ sín.
Rafmagnsnotkun er þar í landi út-
hreiddari en víðast annars staðar,
og rafmagn jafnframt ódýrara en
víðast annars staðar.
Þessi mál eru nú komin í það
liorf í Noregi, að hin „hvítu kol“
þar í landi eru orðin mjög veruleg
þjóðarauðlegð.
Norðmenn halda ótrauðir áfram
á sömu hraut. Samkvæmt nýlegum
fregnum þaðan er einmitt um þess-
ar mundir, að tilhlutun stjórnarinn-
ar, verið að gera ráðstafanir lil
þess að verja árlega stórfé til auk-
innar rafmagnsvinslu.
Ég nefni hin „hvitu kol“ Norð-
manna sökum þess, að slaðhættir
í Noregi eru svipaðir og hér að þvi
leyti, að í báðum löndunum er mjög
mikið nothæfl vatnsafl, og i livor-
ugu landinu finnast „svört kol“, svo
að teljandi sé.
Hins vegar ættu hin „hvitu kol“
að verða okkur tiltölulega enn ])á
meira virði en Norðmönnum, þvi að
jafnvel þótt i hvorugu landinu séu
kolanámur eða oliulindir, þá er
eldiviðartekja miklu meiri og auð-
veldari i Noregi en hjá okkur, ]>ar
sem eru norsku skógarnir.
Ég ætla ekki að fara út i það, að
lýsa ítarlega hinum ýrnsu notkun-
arsviðum rafmagnsins, m. a. af því,
að þá yrði þetta of langt mál, en
því má slá föstu, að rafmagnið er
einhver liinn fjiilhæfasti, hlýðnasti
og vinsælasti þjónn þeirrar tækni-
aldar, sem við lifum á, bæði á heim-
ilunum, í verksmiðjum og vinnu-
stofum, lækningastofum og ótal viða
annars staðar. Og þessi þjónn á sí-
vaxandi vinsældum að fagna, alls
staðar þar sem hann hefur vistast.
Rafmasn til ljósa.
Glólampinn lians Edisons hefur
áreiðanlega þótt eiga við ofurefli
að etja, þegar hann hóf tilveru sina,
og lengi fram eftir, þar sem á móti
stóðu amerískir oliukóngar og öfl-
ug gasfélög. En nú er svo komið
fvrir löngu, að yfirhurðir rafmagns-
lýsingar eru alls staðar viðurkend-
ir. Jafnframt liafa við og við verið
gerðar umhætur á siníði glólamp-
ans, þó að i frumatriðum og lögun
liafi hann furðu lítið breytst.
En liinir vönduðustu nútíma-gló-
lampar fvrir venjulega innanliúss-
og utanhússlýsingu eru um sexfalf
lil áttfall sparneytnari en hinir
upprunalegu kolaþráðarlanij)ar
Edisons, og gefa auk þess birtu,
sem meira líkist dagsljósinu.
Á síðuslu árum hafa verið smið-
aðir lampar, sem eru miklu sjjar-
neytnari en hinir venjulegu málm-
þráðarlampar. Ljósgjafinn í þeim
er í stað málmþráðar mismunandi
gastegundir í loftþéttu glerhylki,
venjulegast kvikasilfurgas eða nat-
ríumgas. Fer eiginleiki Ijóssins eft-
ir ])ví, hvaða gastegund er notuð,
Glerhylkið liefur tvo „póla“, eins
og venjulegir málmþráðarlampar.