Samtíðin - 01.02.1939, Blaðsíða 17

SAMTlÐIN
13
Guðmundur Marteinsson:
Nokkur orð um rafmagn
Hagnýting pess og framtíðarskilyrði
RITSTJÓRI SamtíÖarinnar fór
þess á leit við mig fyrir
nokkru, að ég skrifaöi fyrir tíma-
ritiö greinarkorn, eitt eða fleiri, um
rafmagn og not þess, — lil fróö-
leiks og skemtunar fyrir lesendur.
f>að er vissulega næstum ótæm-
andi, sem mætti skrifa um þetta
efni, svo óendanlega margvisleg eru
not rafmagnsins, og svo ævintýra-
legar framfarirnar á sviði rafmagns-
fræöinnar og rafmagnsnotkunarinn-
ar a siðastliðnum 50 árum eða svo.
Hér mun þó aðeins verða sliklað á
stóru og litillega minst á nokkur
atriði rafmagnstækninnar, sem að
þvi er mér virðist, skipta sérstak-
lega máli fyrir okkur íslendinga.
Eins og gefur að skilja, eru það
fjölda margir menn, uppfinninga-
menn, eðlisfræðingar, stæirðfræð-
ingar o. fk, sem verið hafa að verki
og unnið að hinum hraðfleygu og
stöðugu framförum rafmagnstækn-
innar, og eiga þeir þakkir og heið-
ur skilið fyrir það, hve alment þetta
undarlega og lieillandi náttúruafl
liefir verið tekið í þjónustu mann-
anna, svo að segja um allan hinn
mentaða heim.
Einn merkilegasti brautryðjand-
ínn a sviði rafmagnstækninnar var
án efa Thomas Alva Edison. Hann
gerði, eins og kunnugt er, fjölniarg-
Guðmundur Marteinsson
ar uppfinningar, sérstaklega raf-
magnsfræðilegs eðlis; m. a. fann
hann upp rafmagnsglóðarlamp-
ann. Og mun ekki fjarri sanni, að
sú uppfinning hafi frekar nokkurri
annari orðið til þess að hraða og
útbreiða notkun rafmagns.
Það var árið 1880, sem glóðar-
lampi Edisons „fæddist“. Árið eftir
var liann sýndúr á heimssýning-
unni í París, og' árið 1882 bygði Edi-
son rafmagnsstöð í New York, sem
framleiddi rafmagn fyrir 2000 glóð-
arlampa. Þar með var rafmagnsöld-
in liafin fyrir alvöru. Þess ber þo
að geta, i þessu sambandi, að aðr-
ir uppfinningamenn höfðu fyrir
nokkrum árum fundið upp raf-
magnsvélina eða rafalinn, en það