Ísfirðingur - 15.12.1965, Page 9

ÍSFIRÐINGUR
9
JtlHANNES DAVÍÐSSON:
FRÁ LIÐINNI TÍÐ
Jóhannes Davíðsson
Það tíðkaðist mikið á 19.
öld og fram að aldamótum
a.m.k. að menn fóru aðdráttar-
ferðir á vetrum héðan úr sveit
til Isafjarðar, svo og að sjálf-
sögðu úr Önundarfirði.Þing-
eyrarhreppi og jafnvel af
norðurströnd Amarfjarðar.
Það mun hafa verið hvort
tveggja, að meira var að fá
þar af lífsnauðsynjum manna
(matvöru) en á Flateyri og
Þingeyri. Svo kann það oft
einnig að hafa ráðið, að menn
úr sveitunum vestan Breiða-
dalsheiðar voru á fiski-
skútum frá Isafirði á sumrum
og hafa þá e.t.v. átt eitthvað
af sumarhýru sinni inni í
verzlunum þar, því þá var ekki
sú öldin runnin upp, að
mönnum við sjó og reitavinnu,
væru goldin daglaun að kvöldi,
og sízt í peningum.
Það kann og að hafa ráðið
nokkru um þessar tíðu ferðir,
að er framá kom þ.e. útmá-
uðum, hafi verið orðið ærið
þröngt í búi margra. Menn
búnir að ráða sig í skiprúm
næsta vor, og fengið einhverja
úrlausn upp á væntanlegt hálf-
drætti.
Að sjálfsögðu voru ferðir
þessar farnar gangandi og
menn báru byrðar sínar á
bakinu. Bæði var það að snjór
var oftast ófær hestum, og
Breiðadalsheiði æfinlega ófær
hestum alla vetur, þó að
hestar hefðu verið ferðafærir
á vetrum, en hestar voru þá
ekki aldir svo vel að þeir
væru til vinnu á vetrum. Þeir
urðu oftast að láta sér nægja
moðið frá kúm og kindum og
rekjurnar utan með veggjum
í heystæðum og það sem þeir
gátu náð úti á beit, en þeim
var beitt alia daga, þegar
veður var ekki ófært.
Hestar voru yfirleitt ekki
notaðir frá haustnóttum til
vordaga. Menn báru eða drógu
á sjálfum sér, það sem nálgast
þurfti.
Einn af þeim mönnum sem
báru mikið frá Isafirði á
vetrum, var Jón Sigurðsson,
síðar bóndi á Höfða. Hann
var þrekmikið karlmenni.
Einn veturinn sagðist hann
hafa farið 18 ísafjarðarferðir,
og einu sinni farið heim aftur
sama daginn, en annars var
það föst regla að gista á ísa-
firði, og fóru þá tveir dagar
í ferðina. Farið var ævinlega
á stað fyrir dag, og kom það
sér vel í skammdeginu, því
þá er þó birtan alltaf í hönd,
en annars náttmyrkrið, ef
dagurinn er tekinn seint.
Til marks um það, hvað
menn gátu borið mikið þessa
löngu leið, þá mun það hafa
verið nokkuð algengt, að menn
lögðu upp með 10 fjórðunga,
þ.e. 100 pund (50kg.)
Guðmundur Justsson hét
maður. Hann bjó á Dröngum
innsta bænum vestan Dýra-
fjarðar. Hann var ekki hár
maður, en þrekvaxinn og af-
renndur að afli.
Eitt sinn kom hann við á
Höfða, til að fá sér að drekka,
var þá að koma frá ísafirði
með 12 f jórðunga bagga. Var
honum boðið í bæinn og taka
af sér baggann og hvíla sig,
en hann hvað ekki takaþví,
þar sem svo stutt væri heim.
Þá átti hann eftir að ganga á
ís inn að Dröngum, vindur var
út fjörðinn, þeyr og ísinn háll.
En ekki voru allir sem
þurftu að fara slíkar að-
dráttarferðir slík þrekmenni
sem þeir Jón Sigurðsson og
Guðmundur Justsson.
Maður hét Gissur Jónsson.
Hann var vinnumaður á
Höfða, ekki þrekmikili og
máske eitthvað veill.
Hann varð úti á Gemlufalls-
heiði 9. marz 1868, 39 ára að
aldri.
Var hann ásamt fleiri Dýr-
firðingum að koma frá ísa-
firði. Ófærð var nokkur, og
veður gekk upp í úthallið.
Gissur þraut krafta, gafst upp
og lagðist fyrir í svokölluðum
Köldukinnum norðan til á
heiðinni. Hefur máske ætlað
að hvíla sig, en liðið í brjóst
og ekki vaknað aftur. Félagar
hans, sem munu hafa verið
tveir, skeyttu ekki um hann
og skildu hann eftir.
Um kvöldið komu þeir að
Mýrum og gistu þar. Ekki
gátu þeir um samferða-
manninn, enda fylgir það
sögunni, að þeir hafi verið
nokkuð hreifir af víni
Þegar komið er fram á
vöku, fara þeir að tala um
Gissur, hvort honum muni
ekki vera farið að kólna. Segir
þá einn: „Ég held að hann
væri þá sæll, já eilíflega sæll“.
Spyr þá húsmóðirin Guðrún
Jónsdóttir hvort Gissur hafi
verið með þeim og orðið eftir.
Þeir kváðu svo vera. „Þið
ættuð skilið að vera reknir út“
sagði hún.
En með því að náttmyrkur
var komið og bylur varð ekki
af leit um kvöldið.
Lík Gissurar fannst síðar
um veturinn, er nábúi hans
hrasaði um það á heimleið frá
Isafirði, í náttmyrkri og byl.
Sá maður var nágranni minn
um 13 ára skeið og sagði mér
frá þessu. Það var Jón
Sigurðsson á Höfða.
Ekki er sagt frá þessu hér
til að kasta þungum steini að
löngu dánum samferða-
mönnum Gissurar, enda veit
ég ekki einu sinni nöfn þeirra.
En ég er þess viss, að þeir
hefðu ekki skilið manninn
eftir hjálparlausann, hefði
Bakkus ekki verið með í
förinni.
Þetta er sagt til þess að
vara nútíma menn við þeirri
hættu, sem í dag er síst minni,
því enn í dag eru menn að
verða úti í Köldukinnum lífs-
leiðarinnar, með ýmsum hætti,
beint og óbeint af völdum
vínsins.
En nú snúum við okkur að
öðru efni. Maður hét Guð-
brandur. Hann var uppi
á síðari hluta 19. aldar,
kenndur við Bimustaði, sem
er lítið kot hér út með
firðinum að norðan. Er þar
lítill túnbleðill upp í miðju
GMeijt húsgagnaárval
í nýtízkulegum og rúmgóðum
sýningarsölum.
Fyrir utanbæjarfólk
er sérstaklega gott
að leita til okkar
í sambandi við val og kaup
á húsgögnum.
Hagstæðir skilmálar.
Sendum hvert á land sem er.
Húsgagnahöllin
Laugavegi 26 Reykjavík
Sími 22900
fjalli, slægjur litlar sem
engar, en sauðbeit góð. mjög
erfitt aðdráttar, sævargata
löng og mjög brött. Kot þetta
hefur verið í eyði síðan 1910.
.Guðbrandur á Birnustöðum
var mikill gáfumaður og stór-
fróður, skáldmæltur vel og
stáiminnugur. Hann gat þulið
heilar sögur utanbókar
mönnum til skemmtunar, t.d.
er sagt að hann hafi kunnað
Njálu spjaldanna á milli. Lítill
búmaður var Guðbrandur og
oft á ferðalagi, svo að
nálgaðist flakk, einkum á
seinni árum. Börn átti hann
nokkur, sem upp komust.
Voru mörg þeirra vel gefin og
fríð. Munu þau nú öll dáin.
Guðbrandur var sérkenni-
legur mjög, hæglátur en sjálf-
stæður í hugsun og athöfnum
hver sem í hlut átti, þó lítið
ætti hann undir sér sem kallað
er.
Einn háttur hans var sá, að
að hann var afar lengi að
borða. Eitt sinn var hann á
sjó á árabát frá Skaga og
hafði þá borið norður og út
af Djúpi. Tóku þeir þá til
segla og sigldu áleiðis heim.
Skagi eða Fjallaskagi var ysti
bærinn á norðurströndinni,
næst fyrir utan Birnustaði og
er sú bæjarleið löng. Á Skaga
var öldum saman mikil ver-
stöð, en þar er nú engum báti
ýtt úr vör, síðustu áratugina.
Jörðin fór í eyði 1925.
Þegar tekið var til segla,
þennan vormorgun, fóru báts-
verjar að borða, en þeir voru
sjóklæddir. Guðbrandur fór
sér að engu óðslega, þar sem
leiði var ijúft, enda birti brátt
af sól. Kom hásetum þá í hug
að reyna hve lengi hann gæti
verið að matast, og ýttu ó-
spart undir hann að segja
sögur, og var hann til þess
all fús. Entist honum að borða
þar til þeir voru komnir á
Skagapoll. Var þá skinn-
stakkurinn á Guðbrandi
orðinn svo harður af sól og
vindi, að hann komst ekki úr
honum. Til þess var líka leik-
urinn gerður.
Ingjalds-sandsbúa vantaði
þarfanaut. Samdist svo
um með þeim og Guðbrandi,
að hann léði þeim nautkálf er
hann ætti. Er allhá heiði á
milli. Guðbrandur ætlaði að
færa þeim nautið við tækifæri.
Svo er það eitt úthall dags
fyrri hluta vetrar, eða seint
um haust, að Guðbrandur
kemur að Hrauni, sem er
næstfremsti bærinn á Sandi og
er drengur í fylgd með honum.
Var þeim að sjálfsögðu boðið
í bastofu og góðgerðir, en ekki
spurt um ferðir þeirra eða
Framhald á 11. síðu.