Ísfirðingur - 15.12.1965, Síða 16

16
ISFIRÐINGUR
Var þar unun á að horfa, er
nokkrir tugir af fríðu fólki
tóku höndum saman og stigu
hringdansa á flötinni í skraut-
legum þjóðbúningum. Verður
mér jafnan í minni fegurðin,
þegar dansað v:ar „Ung Ás-
laug gekk í björkeskog." Söng-
raddirnar fluttu unaðslega
þetta fagra kvæði og dansinn
var hrífandi. Margir aðrir
hringdansar voru sýndir, en
einnig tvímenningsdansar, þar
á meðal fjörugir stökkdansar
úr uppsveitum. Stjómandi
þjóðdansanna var einn af far-
arstjórum Norðmanna, Johan
Krogsæter.
Þarna léku Norðmenn einn-
ig á fiðlur og einn þeirra lék
á hin fornu blásturshljóðfæri,
svo sem hafurshom og langa
hljópípu úr tré.
Um kvöldið var efnt til mik-
illar danssamkomu í Þórshöfn.
Voru þar dansaði þjóðdansar
einir og mest þeir færeysku.
Þar er alltaf dansað á einn
hátt, og em sporin auðlærð,
enda tóku flestir Norðmenn
þátt í dansinum. Með dansi
þessum simgu Færeyingar
mörg af sínum danskvæðum,
gömlum og nýjum, en flest
þeirra em löng sögukvæði.
Viar það furðulegt, hve þol
þeirra var mikið við sönginn
og dansinn, en sviti rann þar
af mörgum manni.
Áhorfendum að slíkri sam-
komu sem þessari verður það
fyllilega ljóst, hve mikils virði
dansinn hefur verið Færeying-
um og þjóðernishreyfingu
þeirra og hvemig danskvæðin
hafa geymt mál þeirrn öld
eftir öld.
Tveir menn era mér einkum
minnisstæðir frá þessu kvöldi.
Annar þeinra hét Gregorius
Matzen og var vel hálfníræður
að aldri. En hann var með
þeim fjörmestu og þolnustu í
dansinum. Stundum söng hann
fyrir. Svo er sagt, að hann
hafi verið þátttakandi í þjóð-
dansaferð til Noregs árið 1925
cg þá hafi einn í hópnum
kveðið svo að orði: „Til hvers
eigum við að hafa karlinn
með?“ En „karlinn“ hefur
áreiðanlega staðið sig þá,
bæði með fjör og þrek og
kunnáttu, ef dæma má eftir
því hver æskubragur var yfir
honum 40 ámm síðar. Þrátt
fyrir það bar andlit hans með
sér að hann var tekinn að eld-
ast. En hinn maðurinn var
áreiðanlega á yngri ámm.
Hann var oft forsöngvari.
Þessi maður hét Poul Eide.
Ég sá það síðar, að hann hafði
gefið út bók með gömlum
danskvæðum. Það þótti mér
engin furða, þó að slíkur
áhugamaður um dansinn vildi
kynna kvæðin landsmönnum
sínum og láta þá eiga sem
beztan aðgang að þeim.
Á mánudaginn var farið í
skemmtiferð á skipi Norð-
manna. Það heitir nú Gann.
Ekki veit ég, hvað það hét í
fyrstu, en svo er sagt, að
iðjuhöldurinn Krupp hafi lát-
ið smíða það í Kiel árið 1924.
Hann ætlaði sjálfur að nota
skipið, og var það gert úr
ryðfríu stáh. Það er talið 2500
lestir. Krupp átti skipið í
nokkur ár, en hann var óhepp-
inn í spilum, og þar virðist
oft hafa verið lagt mikið und-
ir. Lét hann að lokum amer-
íska auðmanninn Vanderbilt
hafa það upp í spilaskuldir.
Vanderbilt gaf dóttur sinni
skipið, þegar hún varð 18 ára.
Þessi dóttir var Barbara
Hutton, og hún ferðaðist mik-
ið á skipinu, m.a. þrisvar sinn-
um kringum hnöttinn. Á
stríðsámnum 1939—1945 var
skipið notað við England sem
skólaskip fyrir sjóliðsforingja.
Nú er það Sjómannaskólinn í
Rogalandi sem á Gann.
Gann lagði frá Þórshöfn kl.
8 og skyldi nú farið til Klakks-
víkur og Austureyjar. Hópur
Færeyinga tók þátt í ferðinni
gestunum til leiðsagnar og
skemmtunar. Meðal þeirra
vom þeir Páll Patursson og
Sigurð Joensen og Leiv Vogn-
stein, ræðismaður Norðmanna
í Þórshöfn. Snæddu allir morg-
unverð í skipinu. Fararstjórar
Norðmanna vom þar við völd:
Johan Krogsæter, sem áður er
nefndur, Knut Fortun, sem
var formaður undirbúnings-
nefndar Norðmanna, og Sol-
veig Naustvik.
Nú var haldið austur fyrir
Austurey, sem liggur næst
Stnaumey. Var fyrst farið til
Klakksvíkur, sem er á Borðey.
Þar er ágæt höfn. Klakksvík
gengur næst Þórshöfn að
mannfjölda, og hefur hún
vaxið mest færeyskra bæja
síðustu áratugi. Þar er nú
mest útgerð í Færeyjum og
íbúar á 5. þúsund manns. Þar
em mörg hús með nýtízku-
sniði, ekki sízt fiskverkunar-
hús. Skoðuðum við þar eitt
slikt hús nýbyggt og var þar
fyrirhuguð margháttuð tækni.
Sá heitir Kjólbro, sem á
mest í útgerð og fiskverkun í
Klakksvík og rekur þar einnig
mikla verzlun.
Kirkjan í Klakksvík er ný-
lega smíðuð og er mikið hús,
há til lofts og víð til veggja.
Sóknarprestur var þar mætt-
ur og lýsti kirkjunni. Minnir
mig hann segði, að hún tæki
1000 manns og hefði kostað
12 milljónir króna, en fær-
eyskar krónur jafngilda
dönskum krónum. Bátur
hangir í rjáfri kirkjunnar og
virtist hann hafa verið smíð-
aður til þess og aldrei hafa á
sjó komið. Var engin negla í
honum, enda ekkert neglugat-
ið, og hafði einhver orð á
þessu. Var mér sagt, að það
hefði verið umdeild fram-
kvæmd að hafa bátinn í rjáfr-
inu. Vel trúi ég því, en fallegur
var hann. Altaristaflan þekur
allan gaflinn og sagði prestur,
að hún væri gerð eftir mál-
verki Joachim Skovgaards í
Viborgardómkirkju á Jótlandi.
Em á henni ýmsar helgimynd-
ir, en kýr og komakur eru
neðst á myndinni.
Kirkja þessi var vígð fyrir
tveimur árum. Ánægjulegt
þótti mér að frétta það, að við
vígsluna voru flutt tvö erindi
úr Ljómum Jóns Arasonar, en
það helgiljóð hefur geymst í
Færeyjum og eru erindi úr því
í sálmabókinni þar.
Frá Klakksvík var farið um
klukkan 12 og snæddur há-
degisverður á leiðinni til
Fuglafjarðar, en hann skerst
inn í Austurey miðja, og er
þar samnefndur bær. Þar. var
stigið á land og htast um, en
síðan stigu ferðamennimir í
bíla til þess að aka nokkuð
um suðurhluta Austureyjar,
en Gann skyldi taka okkur í
Skálafirði. Ekið var frá Fugla-
firði suður til Götu, þar sem
Þrándur bjó forðum. Þar var
litast um, og formaður ung-
mennafélagsins á staðnum
flutti ávarp af dyraþrepum
barnaskólans. Hann var reist-
ur um 1930 og var fyrsta
skólahúsið með nútímasniði í
Færeyjum. Yfyir dyrum húss-
ins standa þessi orð úr trúar-
játningu Þrándar í Götu:
„Sjái guð hluta minn.“
Frá Götu var ekið yfir háls
til Skálafjarðar, en þar eru
mörg þorp eða byggðir. Eitt
þeirra heitir Skáh og er það
talið á stærð við Þingeyri eða
ef til vill Flateyri. Þar skoð-
uðum við nýbyggt fiskverkun-
arhús og drukkum kaffi á
efstu hæð þess, þar sem á að
vera matsalur starfsfólksins.
Þetta var mikið hús og vel
búið. Á Skála er einnig skipa-
smiðja, þar sem stálskip em
smíðuð, og er Kjölbro í
Klakksvík eigandi hennar.
Vakti það athygli mína, að
skipasmiðjan skyldi standa
þarna, en ekki í Klakksvík
eða öðrum af stærstu bæjum
eyjanna. En ef til vill er þetta
gert til þess að dreifa atvinnu-
verunum. í skipasmiðju þess-
ari er hægt að smíða allt að
500 lesta skip. Eitt var nýlega
hlaupið af stokkunum, en ann-
að var í smíðum. Var þar unn-
ið kappsamlega við logsuðu,
en stórar járnplötur héngu í
gálgum. Þarna var allt undir
þaki og mátti segja, að unnið
væri í skipasmíðahöll.
1 Skálafirði stigum við á
skipsfjöl og héldum til Þórs-
hafnar. Höfðum við margt séð
um daginn, landslag og staði
og fólk við önn og eril, en
fyrst og fremst það, að fisk-
verkun Færeyinga og skipa-
smíðar em með miklum mynd-
arbrag og stórhýsi í þágu
þessara atvinnuvega rísa upp
hér og þar um eyjarnar.
Að kvöldi þessa dags geng-
um við Danielsen um Þórs-
höfn. Sýndi hann mér þá þann
hluta borgarinnar, sem ég
hafði ekki áður farið um.
Elzta byggðin var úti á Þinga-
nesi og þar héldu Færeyingar
þing sitt í fornöld á klöppun-
um frammi við sjóinn. Þá kom
íjölmenni til Þórshafnar og
setti búðir sínar svo sem ís-
lendingar á Þingvöllum. Þar
boðaði Sigmundur Brestisson
kristni og þar var drepinn
Karl hinn mærski, svo sem
segir í Færeyingasögu. Síðar
var einokunarverzlunin í
Þinganesi. Munkastofa heitir
það hús, sem elzt er á nesinu,
það er æva gamalt. Fleiri hús
eru þar fom. Þessi hús eru
rauð eða svört timburhús og
torfþak á sumum. Götur eru
þröngar og krókóttar.
Fagurt er að sjá til Þinga-
ness yfir Eystravog, af Skans-
inum og bryggjuvegi Færey-
inga. Húsin hafa sérstæðan og
viðfelldinn svip. Er mér sagt,
að þau beri því vitni, að Þórs-
höfn sé dóttir Björgvinjar í
Noregi, svo sem lengi hefur
verið kallað.
Enn má segja, að Færeyjum
sé stjórnað frá Þinganesi, því
að þar situr landsstjórnin. En
lögþingshúsið er uppi í bæn-
um. Þar kemur lögþingið sam-
an á ári hverju á Ólafsvöku-
dag, dánardegi Ólafs konungs
helga, en þá er mikill hátíðis-
dagur í Færeyjum.
Rétt ofan við Þinganes er
Þórshafnar kirkja, gamalt
hús. Götur eru fremur þröng-
ar í þeim borgarhluta, sem
næst er nesinu, enda byggðin
gömul. Þegar kemur lengra
upp í bæinn, em húsin nýrri
og götur beinni og breiðari.
Uppi undir hlíðinni er skrúð-
garður Færeyinga. Það er all-
mikill trjágarður og skemmti-
legur að ganga um. Sést þar
glöggt, að skógar geta vel
þrifizt í Færeyjum, þó að þar
sé skóglaust með öllu. 1 þess-
um trjágarði er prýðileg
standmynd, sett sem minnis-
merki um færeyska sjómenn,
sem fórust í heimsstyrjöldinni
síðari, en þeir vom margir.
Byggðin er nú komin all-
langt upp með þjóðveginum og
skrúðgarðinum eða jafnvel
upp fyrir hann. Þar í útjaðri
bæjarins er hús Williams
Heinesens, en hann er nú
frægasta skáld Færeyinga, en
skrifar á dönsku, því að móðir
hans var dönsk, og ólst Heine-
sen upp við dönsku sem heim-
ilismál. Heinesen var ekki í
Færeyjum, meðan ég dvaldi
þar.
D. P. Danielsen var líka
sjálfur að byggja sér hús fyr-
ir ofan bæinn. Það var ekki
mjög stórt hús, en byggt í
gömlum færeyskum stíl sem
ferhyrningur með opinn húsa-
garð í miðju. Það er svart
timburhús, hlaðið úr grjóti að
neðan. Mörg hús í Þórshöfn
em með kjallarhæð úr steini,
en aðalhæðin er úr timbri.
Þannig byggja margir enn í
Þórshöfn, en í Klakksvík verk-
uðu húsin á mann eins og þau
væru stærri, þar var nokkuð
af steinhúsum.
Kringum Vestari vog (vest-
an Þinganess) eru fiskiðju-
verin, mörg þeirra myndarleg.
Þar er einnig mikil skipa-
smíðastöð, sem byggir bæði
tréskip og stálskip. Lengra
frá sjónum er landsbókasafnið,
þjóðminjasafnið og lands-
sjúkrahúsið, sem er nýlega
byggt, mikið hús og vandað.
Á þriðjudaginn fór ég í há-
degisboð til Guðmundar Is-
felds. Hann er roskinn maður
af íslenzkum ættum, kominn
af Isfeld hinum skyggna. Guð-
mundur hafði heilsað mér á
Skansinum á sunnudaginn, en
lítið töluðum við þá saman.
En á mánudagskvöld kom
hann á minn fund og ræddi
stund við okkur D. P. Bauð
hann mér þá til matar daginn
eftir. Guðmundur er maður
skrafhreyfinn og fjölfróður.
Þegar komið er inn til hans,
blasir við þessi auglýsing:
„Hér er ekki leyft að ganga á
göddum." En þegar lengra er
komið, laðast augu komu-
manns að málverkum á veggj-
um, íslenzkum og færeyskum.
En það eru yfirleitt ekki stór-
ar myndir, en fallegar og fjöl-
breyttar.
Guðmundur barmaði sér
yfir því, að geta ekki fengið
íslenzkt dilkakjöt nema sjald-
an, það væri bezta kjöt í heimi.
Ástralíukjötið, sem hann væri
með núna, væri stórum lakara.
Hann sagði, að stundum væri
skyr frá Islandi fáanlegt í
Færeyjum og lét vel yfir.
Að lokinni máltíð fylgdi
Guðmundur mér niður á hafn-
argarð, því að þar átti að