Teningur - 02.12.1985, Blaðsíða 14

Kjarval + Helgi. 1981. Gouache á
prentaða mynd.
I sumar hafa komið útlendingar frá
þremur mismunandi löndum og hafa
séð sýninguna á Listasafni íslands,
„Fjórir frumherjar". Þeir hafa allir tal-
að um skyldleika með Jóni Stefánssyni
og mér, sem kom mér talsvert á óvart.
Því þó ég hafi alltaf haldið upp á hann
sem góðan málara, þá hefur mér þótt
hann svolítið akademískur. En í góðum
myndum finnst mér hann mjög fínn.
— Eitt sinn talaðir þú um tvo flokka
listamanna, leik-listamenn og rök-lista-
menn eða Kjarvalslistamenn og Jóns-
Stefánssonarlistamenn, og settir sjálfan
þig í fyrri flokkinn?
Já, og ég álít mig vera í Kjarvals-
flokknum, þannig að þetta kom mér á
óvart. En þó veit ég livað fólk á við
með þessari líkingu. Það er þessi mikla
kyrrð hjá Jóni Stefánssyni, og þung-
lamaleikinn í kyrrðinni, eins og maður
finnur upp til fjalla. Þessa yfirkyrrð,
sem ég kalla svo, sem þú finnur þegar
þú horfir yfir heiðalöndin, og kannski
eru tveir svanir á vatni, eða lómar eins
og hjá Jóni.
— Yfirkyrrð? Og áðan yfirfegurð?
Já, vegna þess að orðin eru orðin
ónýt. Fólk talar um kyrrð, þar sem er
engin kyrrð, fegurð sem er engin feg-
urð. Mig langar jafnvel ekki til þess að
vera listamaður, eða kallaður listamað-
ur, vegna þess að orðið er nú notað yfir
allt milli himins og jarðar, orðið jafn
hversdagslegt og t.d. nýmjólk.
— Telurðu þig vera í réttu framhaldi af
þessari litlu hefð sem við eigum?
Myndlistarhefðin okkar á þessari öld
er kannski takmörkuð, t.d. finnst mér
Asgrímur aldrei neitt verulega ís-
lenskur.
— Danskur?
Eða þýskur. Og Þórarinn B. er jafn-
vel síður íslenskur en Ásgrímur. En
þeir urðu náttúrulega einhvers staðar
að byrja, og svo finnst mér koma eitt-
hvað íslenskt með Kjarval, Jóni Stef-
ánssyni, Svavari Guðnasyni og ýmsum
mönnum þar á eftir, þó svo að á yfir-
borðinu megi sjá að þeir fái ýmislegt að
utan.
— En í þér?
Ég ætti kannski ekki að dæma um
það sjálfur. En það er alltaf viðkvæðið
hjá útlendingum, að þeir sjái eitthvað
íslenskt í verkum mínum, en það getur
verið kurteisishjal eða ímyndun. Ég hef
tekið eftir því á íslenskum sýningum
erlendis að mönnum finnst þetta öðru-
vísi malprí. Þeir tala kannski um að
þetta líkist Nýja málverkinu, en sé illa
málað, lirátt. Þá dettur mér strax í hug
að þetta þurfi ekki að vera illa málað,
heldur sé þetta hið íslenska í myndun-
um, og í staðinn fyrir að taka því sem
slíku miða þeir við það sem þeir
þekkja, og bregðast við því á þann hátt
ég lýsti, vegna þess að það kemur þeim
í opna skjöldu. Það eru fleiri dæmi um
þetta. Hjá Jóni Stefánssyni er t.d. mik-
ill hráleiki, og lítill vandi að kalla mál-
verkin hans ljótar akademískar myndir.
Og Svavar er oft ansi hrár í samanburði
við hina Cobra-kallana, en höfðar þó
mest til mín af þeim öllum.
— Á fyrstu sýningunum þtnum fannst
mér gæta hollenskra áhrifa?
Ég held ég myndi frekar telja mig
skyldan Svissurum, en í útliti gætu verk-
in mín frá því tímabili kannski helst
minnt á Pieter Holstein. Hann er hins
vegar einn á báti í Hollandi, og minnir
miklu meira á Svissara. Og eftir að hafa
skoðað svissneska nútímalist finnst mér
hún skyldust íslenskri, og það er tilvilj-
un, held ég, því ég get ekki séð að það
ætti að vera neitt sameiginlegt með
löndunum, nema þá fjöllin og ríkidæm-
ið. Svisslendingar og íslendingar eru
heldur ekki svo ólíkir í útliti. Þeir eru
alla vega líkari okkur en Þjóðverjar og
Hollendingar.
- En hvað um áhriffrá yngri mönnum?
Það væri nú nær að spyrja þig. Ég
veit það ekki, en heildin hefur haft
mikil áhrif á mig, um einstaklinga er
erfiðara að segja. Ég get nefnt Kidda
Harðar [Kristin G. Harðarson], ekki
sem beinan áhrifavald, heldur óbeinan.
Við höfum stutt hvor annan í gegnum
tíðina, og eflaust hafa áhrifin verið á
báða bóga. Við höfum stutt nýjung-
arnar hjá hvor öðrum, að minnsta kosti
þegar okkur hefur þótt þær til bóta, og
það er gott hérna þar sem engin er
utanaðkomandi uppörvunin eða lítil.
Þegar ég ákvað að fara að mála af fullri
alvöru, í kringum ‘78, sama hvað hver
segði, held ég að þessi samvinna við
hann hafi hjálpað mikið. Því það var
talsvert átak að gera annað en var akk-
úrat þá í sviðsljósinu. Og hérna er það
enn erfiðara en úti, þar sem til eru
gallerí fyrir allar tegundir myndlistar.
12