Ljósmæðrablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 28

Nýburagula
Hlutverk Ijósmæðra við forvarnir;
mat 02 meðferð.
Nýburagula er í flestum tilfellum sak-
laust og eólilegt ferli tengt þeim lífeðl-
isfrœðilegu breytingum er verða í lík-
ama nýburans eftir fœðingu en getur
þó verið merki um sjúklegt ástand sem
bregðastþarf við. Það er því mikilvœgt
fyrir Ijósmæður að geta greint þar á
milli. Hlutverk Ijósmœðra við forvarnir
nýburagulu byggist fyrst og fremst á
þvi að stuðla að brjóstagjöf sem fyrst
eftir fœðingu, veita góðan stuðning við
hana og fylgjast vel með nýburanum á
fyrstu dögunum eftir fœðingu. Ljós-
mœður geta ekki minnkað líkur á ný-
buragulu með því að skilja fljótt á milli
barns og fylgju þar sem rannsóknir
sýna engin tengsl milli nýburagulu og
þess að skilja seint á milli. Ljósmœður
gegna lykilhlutverki við kliniskt mat á
alvarleika gulu. Rannsóknir sýna að
skoðun á dreijingu gula litarins frá
toppi til táar er gagnleg til að meta al-
varleika gulu og að jafnvel geti verið
gagnlegt að nota svokallaða gulumœla
til stuðnings við klínískt mat.
Blossamœlar af gerðinni BiliCheck™
eru áreiðanlegir til að skima börn sem
eru að koma sér upp gulu og œtti að
nota þá áður en ákveðið er að taka
blóðprufu. Mælarnir eru áreiðanlegir
fyrir nýbura af öllum kynstofnum og
gagnast jafnt fyrirburum sem fullburða
börnum og geta jafnvel komið í stað
blóðrannsókna. Þegar grípa þarf til
meðferðar við gulu er mœlt með
Ijósameðferð en dugi hún ekki eru
framkvæmd blóðskipti. Ekki hafa verið
gerðar rannsóknir á gagnsemi sólbaða
sem meðferð við nýburagulu og œtti
því ekki að ráðleggja þá meðferð.
Hlutverk Ijósmœðra i meðferð er mikil-
vœgt ogfelst aðallega íþví að hámarka
gagnsemi Ijósameðferðar, styðja við
brjóstagjöf frœða foreldra um vanda-
málið og vera þeim til stuðnings. Nið-
urstöður rannsókna styðja ekki þá
meðferð að gefa börnum sem eru á
brjósti þurrmjólkurábót en sýna fram á
mikilvœgi þess að örva mjólkurfram-
Anna SigríðurVernharðsdóttir;
Ijósmóðir
á fæðingadeild
Landspítala háskólasjúkrahúsi
leiðslu með tíðari gjöfum og notkun
mjaltavéla.
Þegar ég lauk námi í ljósmóðurfræði
vorið 2003, var lokaverkefni mitt um
hlutverk ljósmæðra við forvarnir, mat
og meðferð nýburagulu. Ástæðan fyrir
þessu verkefnavali var sú að í verknámi
mínu á Landspítala, háskólasjúkrahúsi
kynntist ég umönnun nýbura með gulu
og sú reynsla vakti hjá mér spurningar
sem ég reyndi að leita svara við í þessu
lokaverkefni.
• í fyrsta lagi fann ég vanmátt minn í
þvi að meta guluna klínískt, það er
hversu alvarleg hún væri og hvort
þörf væri á frekari mælingum eða
rannsóknum.
• 1 öðru lagi varð ég vör við að sumar
ljósmæður mæla með notkun þurr-
mjólkur sem ábót við brjóstagjöf í
ákveðinn tíma með það í huga að
lækka magn gallrauða (bilirubin) í
sermi.
• í þriðja lagi hef ég orðið vör við að
sumar ljósmæður ráðleggja foreldr-
um að hafa nýfædd börn sín sem
mest fáklædd og við glugga til að
dagsbirtan nái til húðarinnar og auð-
veldi þannig niðurbrot gallrauða í
húðinni, líkt og ljósameðferð.
• I fjórða lagi hef heyrt að börnum sé
hættara við gulu þegar ekki er skilið
á milli fýlgju og barns strax eftir
fæðingu heldur beðið í ró og næði
t.d. eftir að sláttur í naflastreng hætti.
Hættan er talin meiri vegna þess
aukna blóðmagns sem barnið fær frá
fylgjunni eftir fæðingu.
Ljósmæður eru þeir heilbrigðis-
starfsmenn sem koma mest að eftirliti
nýbura á Islandi á fyrstu viku ævi
þeirra og eru því í lykilhlutverki hvað
varðar forvarnir, mat og meðferð á
gulu. Það er mikilvægt að ljósmæður
hafi þekkingu til að meta nýburann
klínískt m.t.t. gulu og alvarleika hennar,
þekki hvaða þættir auka áhættuna á
gulu, hvað hægt er að gera til að
minnka líkur á gulu, þekki hvernig há-
marka má árangur meðferðar og síðast
en ekki síst að veita foreldrum nýbura
sem greinast með gulu ffæðslu og
stuðning.
Vorið 2003 gerði Gígja Guðbrands-
dóttir, þá 4. árs læknanemi, rannsókn á
gulu hjá nýburum. Tilgangur rann-
sóknarinnar var tvíþættur: Annars
vegar að kanna helstu áhættuþætti al-
varlegar gulu (s-bilirubin > 350
pmól/L) og hins vegar að kanna ná-
kvæmni húðmælingar á bilirubini hjá
nýburum. Helstu niðurstöður voru
þær að meðgöngulengd barna með al-
varlega gulu var marktækt styttri en
viðmiðunarhóps og marktækt fleiri
böm sem fengu alvarlega gulu fóru
heim innan 3 sólarhringa frá fæðingu.
Nákvæmni húðmælingar [blossamæl-
ingar] var mest við blóðgildi 150-200
pmól/L en ónákvæmni húðmælingar
jókst með hækkandi bilirubin blóðgildi-
1 Ijósi niðurstaðna rannsóknarinnar
hafa verið settar fram eftirfarandi
ályktanir:
28 Ljósmæðrablaðið júnf 2005