Ljósmæðrablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 33

svokölluð brjóstamjólkurgula heldur
cingöngu gula sem kemur fram á fyrstu
dögum ævinnar.
Sólböð?
Það er ekki faglegt að ráðleggja sólböð
fyrir nýbura með gulu en ef talin er þörf
a meðferð við gulu ætti að vísa barninu
til bamalæknis. Schwoebel og Sakraida
fjalla ítarlega um gulu í grein sem birt-
ist árið 1997. Þar er m.a. fjallað um sól-
böð sem meðferð við gulu. í greininni
vara þær við þessari meðferð og tína
tnargt til. Þær vara við hættu á ofhitnun
°g þar með vökvatapi og ofþornun.
^aer benda á áhættu á húðskaða og
augnskaða. Einnig benda þær á að af-
klæða þurfi börnin að það geti valdið
því að þeim verði kalt og það geti ýtt
undir skerta líkamsstarfsemi og hækk-
un á gallrauða. Þær benda enn fremur á
að þurfi barn meðferð vegna gulu þá sé
Ijósameðferð það sem viðurkennt er í
öag. í leiðbeiningum frá British Col-
unibia Reproductive Care Program
(2002) er tekið í sama streng. Þar er
bent á að engar rannsóknir hafi verið
gerðar á þessari meðferð. Ennfremur er
bent á að væg gula þurfi ekki meðferð-
ar við og ráðleggingar um sólböð þegar
tneðferðar er ekki þörf geti valdið á-
hyggjum foreldra um veikindi bams.
Harrison, Hutton og Nowak (2002)
könnuðu hversu algengt væri að heil-
öt'igðisstarfsfólk ráðlegði sólböð við
nýburagulu. Niðurstöðurnar gefa til að
kynna að ljósmæður eru líklegastar til
að ráðleggja sólböð við nýburagulu en
45,8% ljósmæðra, 41,9% lækna og
21,4% hjúkrunarfræðinga sögðust ráð-
'cggja sólböð við nýburagulu. Ráðlegg-
’ngarnar voru mjög mismunandi t.d.
hvað varðaði tímalengd sólbaðanna og
hvort bömin ættu að vera við glugga
eöa undir berum himni. Rannsakendur
telja óviðeigandi að ráðleggja sólböð
Vlð nýburagulu nema á stöðum þar sem
Ijósameðferð er ekki í boði. En hvað
Varð þá um uppgötvun breska hjúkrun-
arfræðingsins sem átti þátt í að leggja
grunninn að ljósameðferð? Breskur
hjúkrunarfræðingur að nafni Sister J.
^ard tók eftir því að þau börn sem voru
nieö gulu og voru við gluggann urðu
fyrr bleik en þau sem ekki voru við
8'uggann (McDonagh, 2001). Sólböð
nýbura við stofúgluggann á íslandi geta
yart ógnað heilsu nýburanna svo líklega
Veldur það íslenskum nýburum ekki
skaða ef ljósmæður á íslandi ráðleggja
s°lböð við nýburagulu. Spurningin er
Þá hvort það geri gagn og þeirri spum-
ingu svaraði Sister J. Ward fyrir
nokkrum áramgum. Þá er rétt að velta
íyrir sér hversu lengi í einu eiga börnin
að liggja í sólinni og hvernig þessum
sólböðum á að vera háttað en þeirri
spurningu verður erfitt að svara án
rannsókna. Að lokum er rétt að velta
fyrir sér hvort það sé ekki óþarfi að ráð-
leggja meðferð við einhverju sem er
fullkomlega eðlilegt og lagast oftast að
sjálfu sér. Ef þörf er að á meðferð við
gulu þá er ljósameðferð sú meðferð
sem mælt er með í dag. Við þurfúm
ekki á rannsóknum að halda til að geta
sagt foreldrum að nýburar og nýbakað-
ar mæður hafi gott af dagsbirtu og þess
vegna sé gott að draga ffá á daginn en
við þurfum á rannsóknum að halda til
að sýna fram á gagnsemi sólbaða við
nýburagulu og hvernig þeim á að vera
háttað.
Stuðningur við foreldra
Það er mikilvægt fyrir ljósmæður að
muna að það er ekki sjálfgefið að for-
eldrar viti um orsakir og alvarleika gulu
og því er mikilvægt að gleyma ekki að
fræða foreldra um ástand barna þeirra.
Hannon, Willis og Scrimshaw (2001)
gerðu rannsókn á upplifún mæðra ný-
bura sem fengið höfðu gulu. Tekin voru
viðtöl við 47 mæður barna sem fengu
nýburagulu en voru að öðru leyti heil-
brigð. Rannsóknin leiddi í ljós að marg-
ar mæður höfðu verulegar áhyggjur af
heilsu barna sinna og litu á gulu sem al-
varlegan sjúkdóm sem gæti haft alvar-
legar skammtíma og langtíma afleið-
ingar. Sektarkennd var algeng því tals-
vert var um að mæðurnar kenndu sér að
einhverju leyti um að barnið þeirra fékk
gulu. Margar mæður létu í ljós óánægju
með samskipti sín við heilbrigðisstarfs-
fólk og eitthvað var um að tungumála-
erfiðleikar höfðu komið í veg fyrir full-
nægjandi samskipti.
AÐ LOKUM
Ég vona að þessar upplýsingar komi
ljósmæðrum að gagni við forvarnir,
mat og meðferð gulu hjá nýburum. Það
er ljóst að sú aðferð að meta dreifingu
gula litarins frá toppi til táar getur
gagnast þegar gula er að þróast og að
gulumælir (litaspjaldið) getur einnig
verið góður til stuðnings. Það er rétt að
gera blossamælingu ef gula sést fyrir
neðan geirvörtulínu hjá barni sem er
eldra en 72 klukkustunda gamalt eða ef
gildið sem lesið er af gulumælinum er
hærra en 2,5. Ljósmæður ættu ekki að
byrja á því að ráðleggja þurrmjólkurá-
bót fyrir börn sem eru á bijósti en ættu
fyrst og fremst mæla með aðferðum
sem örva mjólkurframleiðslu svo sem
handmjólkun, notkun mjaltavéla og síð-
ast en ekki síst að fylgjast með hvort
barnið sjúgi rétt. Þurfi að gefa barninu
ábót hvort sem um er að ræða þurr-
mjólk eða móðurmjólk ætti að ráð-
leggja notkun hjálparbrjósts. Ljósmæð-
ur ættu ekki ráðleggja sólböð fyrir ný-
bura með gulu en geta óhikað mælt
með því að gluggatjöld séu dregin frá
svo nýburinn fái notið dagsbirtunnar.
Telji ljósmæður þörf á meðferð við
gulu á að vísa barninu til barnalæknis.
Ljósmæður ættu ekki að hika við að
skilja á milli í rólegheitum nema aðrar
ástæður séu fyrir hendi. Ljósmæður
mega heldur ekki gleyma því að einn af
fyrirbyggjandi þáttum nýburagulu er að
nýfætt barn taki brjóst sem allra fyrst
eftir fæðingu og drekki oft fyrstu daga
ævinnar.
HEIMILDIR
Bertini, G., Dani, C., Tronchin, M. og
Rubaltelli, F.F. (2001). Is breastfeeding
Really Favouring Early Neonatal Jaundice.
Pediatrics (107), 3, 5 blaðsíður.
Bertini, G. og Rubaltelli, F.F. (2002). Non-in-
vasive bilirubinometry in neonatal jaundice,
Seminars in Neonatology (7), 2, bls. 129-
133.
British Columbia Reproductive Care Program
(2002). Canadian Guidelines for the clin-
ical management of jaundice in healthy
term neonates. Vancouver: British Col-
umbia Reproductive Care Program.
Coe, L. (1999). Pathology and physiology of
neonatal jaundice. British Joumal of Mid-
wifery, 7 (4), bls. 240-243.
Ebbesen, F., Rasmussen, L.M. og Wimberley,
P.D. (2002). A new transcutaneous biliru-
binometer, BiliCheck, used in the neonatal
intensive care unit and the maternity ward.
Acta Pœdiatrica (91), 2, bls. 203-211.
Gígja Guðbrandsdóttir (2003). Gula hjá ný-
burum. Óbirt rannsókn: Háskóli íslands.
Hannon, P.R., Willis, S.K. og Scrimshaw, S.C.
(2001). Persistence of Matemal Concerns
Surrounding Neonatal Jaundice. Archives of
Pediatrics and Adolescent Medicine, 55
(12), bls. 1357-1363.
Harrison, S„ Hutton, L. og Nowak, M. (2002).
An investigation of professional advice
advocation therputic exposure. Australian
and New Zealand Journal ofPublic Health
(26), 2, bls. 108-115.
Hey, E.N. (1995). Neonatal Jaundice - how
much do we really know? MIDIRS Midwi-
fery Digest (5), 1, bls. 4-8.
Kramer, L.I. (1969). Advancement of Dermal
Icterus in the Jaundiced Newbom. Amer J
Dis Child 118: 454-458.
Landspítali, háskólasjúkrahús. Gula (Jaund-
ice). Óútgefið handrit.
Ljósmæðrablaðið iúm' 2005 33