Ljósmæðrablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 39

buraþungun væri ógreind. Það gerist
tæpast á Islandi með góðri og almennri
ómskoðun. Ergómetrín er því í heildina
ekki eins heppilegt lyf í þróunarríkjum,
en hér á landi getur notkun þess hafit
kosti umfram oxýtósín.
Notkun ergómetríns er byggð á sí-
gildunr rannsóknum breska læknisins
Chassar Moir og er það samdráttarlyf
sem mælt var með í „klassískum“
kennslubókum sem höfðu mikil áhrif á
þróun fæðingafræði á Vesturlöndum,
þ-e.a.s. hinum þekktu kennslubókum
Donalds (2), Bairds (3) og Myles (4).
bar var mælt með gjöf ergómetríns sem
fyrsta lyfs þegar höfuð eða fremri öxl er
komin fram úr sköpum eða strax eftir
fæðingu barnsins, í vöðva eða í æð.
Oxýtósín gefið með sama hætti mátti
nota í staðinn, og mælt var með að það
væri eina samdráttarhvetjandi lyfið ef
konan hefði blóðþrýstingshækkun
(-* 140/90 mmHg).
Rannsóknir upp úr miðri síðustu öld
(2), sem endurteknar hafa verið á síð-
ustu árum í stórunr hendingarvals-rann-
sóknum (5) hafa ljóslega sýnt að venju-
bundin virk meðferð þriðja stigs fæð-
'ngar með fastri gjöf samdráttarlyfja
e>" betri en að bíða átekta og gefa að-
eins lyf ef þörf sýnist vera á því, bæði
hvað varðar blóðtap, asablæðingu
eftir fæðingu og önnur alvarleg
'andamál á þriðja stigi eða í sængur-
legu (lengt 3.stig, blóðleysi). Hér er
nnr niðurstöður gagnreyndar læknis-
fræði (evidence-based medicine) að
ræða sem ekki er unnt að horfa framhjá
(ó) og hafa ekki breyst frá birtingu yfir-
[ýsingarinnar. Virk meðferð er því fyr-
lrbyggjandi og á að vera föst venja
v'ð allar eðlilegar fæðingar, þ.e.a.s.
8jöf ergómetríns eða oxytósíns
(blöndu lyfjanna má einnig nota).
'frkri meðferð tilheyrir einnig að
khppa snemma á naflastrenginn og
beita stýrðu togi á strenginn
(controlled cord traction) til að ná
fylgjunni seni fyrst út.
1 þeim rannsóknum sem nýjastar eru
°g hafa byggst á gagnreyndri læknis-
fræði (5) reyndist lítill munur á
°xytósíni og ergómetríni og ekki var
ávinningur af blöndu lyfjanna. Fyrir-
byggjandi gjöf lyljanna minnkaði hins
vegar blóðtap marktækt við fæðinguna
og þörf á aukalegu oxytósíni til að
stöðva blæðingu minnkaði einnig. Gjöf
ergometríns leiddi aðeins oftar til að
sækja þurfti fylgju og blóðþrýstings-
hækkun var algengari, en eldri rann-
sóknir hafa þó ekki bent til þess að
fylgjan „festist“ frekar inn í legholinu
(2). Gjöf ergómetríns með oxýtósíni
(sem er hraðvirkara en ergómetrín)
minnkaði hættu á asablæðingu (5).
Prostaglandin, þ.e.a.s. mísópróstól töfl-
ur, drógu einnig úr blóðtapi, en ekki
betur og það lyf hafði meiri aukaverk-
anir (5,6). Mísóprostól er ekki enn
framleitt fýrir þessa ábendingu. Þá
skortir enn rannsóknir á þeiri lyfjagjöf.
Prostaglandín E1 lyf (Prostinfenem®) í
legvöðva er einnig virkt sem viðbótar-
meðferð þegar asablæðing er að hefjast.
í tilvikum, þar sem fæðing gengur mjög
vel fyrir sig, má hugleiða að sleppa gjöf
lyíjanna, en þá verður skráning slíkrar
ákvörðunar, ábyrgð og eftirlit að vera
með skýru móti. Sú aðferð hefur verið
notuð talsvert hér á landi s.l. áratug
(svonefnd lífeðlisfræðileg umönnun, e.
expectant management), en ætti nú að
vera undantekning fremur en regla. Al-
þjóðasamtökin taka fram að verklags-
reglurnar geti breyst og að stofnanir séu
ekki skuldbundnar til að fylgja þeim í
öllu. Þær geti haft einstaka þætti með
öðru móti en þar segir, en þá þurfi að
skilgreina frávikin vel.
Á fæðingadeild kvennasviðs Land-
spítalans eru til lyfin Methergin® =
ergómetrín 200 míkróg (0.2 mg) og
Syntocinon® = 10 a.e. oxytósín.
Prostinfenem® hefúr einnig verið til
sem varalyf og mísópróstól (Cytotec®)
er einnig tiltækt. Á tímabili var til
Syntometrine® = ergómetrín 500
míkróg (0.5 mg) + 5 a.e. oxytósín. Síð-
asttalda sérlyfið er allnokkru dýrara en
hin tvö sem bæði eru meðal ódýrustu
lyfja. Ergómetrín eða annað hvort hinna
lyfjanna á að vera tilbúið og uppdregið
til inngjafar við fæðinguna. Vert er að
minna sérstaklega á að gæta varúðar
þegar um er að ræða konur í áhættuhóp
varðandi blæðingu, þ.e.a.s. þær sem
hafa sögu um fyrri asablæðingu, blæð-
ingu fyrir fæðingu, fyrri keisaraskurð,
blóðleysi, andvana fóstur, ungar mæður
(<20 ára), eldri mæður, þær sem eru
taldar ganga með stórt barn, hafa átt
fleiri en fimm börn áður, ganga með
fleirbura og hafa þekkta blæðingatil-
hneigingu (t.d. von Willebrandssjúk-
dóm). Muna þarf að ekkert kemur í stað
forvarna og undirbúnings undir mögu-
leg vandamál, eða skjót viðbrögð þegar
blæðing byrjar. Mæla og meta á blæð-
inguna. Muna þarf að margar smá-
skvettur skipta máli og eru hættulegar.
Þvagblaðran þarf að vera tóm/tæmd.
Læknar og ljósmæður eru í þessum til-
vikum oft á eftir orðnum hlut í með-
ferðinni og meðvitund um það skiptir
miklu. Blóð konunnar sjálfrar, sem hún
hefur ekki misst, verður ávallt miklu
betra en blóðgjöf.
Heimildaskrá
1. Moir JC. The action of ergot preparation on
the puerperal uterus. BMJ 1932;1:119-22.
2. Donald I. Practical Obstetric Poblerns. Ll-
oyd-Luke (Medical Books) Ltd, London
1969.
3. Baird D. Combined Textbook of Obstetrics
and Gynaecology. E.S. Livingstone LTD.
Edinburgh, 1969
4. Myles MF. Textbook for midwives.
Churchill Livingstone, Edinburgh, 1985.
5. Prendiville WJ, Elbourne D, McDonald S.
Active vs. expectant management in the
third stage of labour. In: Cochrane Libiary,
Issue 3, 2003. Oxford. Update Software
(http://gateway2.ovid.com/ovidweb.cgi).
6. Villar J, Gtilmezoglu AM, Hofmeyr GJ,
Forna F. Systematic review of randomized
trials of misoprostol to prevent postpartum
hemorrhage. Obstet Gynecol
2002;100:1301-12.
Fyrirspurnir:
Reynir Tómas Geirsson,
prófessor/yfirlœknir
Kvennasviði,
Landspítala-háskólasjúkrahúsi,
101 Reykjavík.
Grein þessi birtist fyrst
í Læknablaðinu 05. tbl 91. árg. 2005
<http://www.laeknabladid.is/2005/05/>.
Er birt með góðfuslegu leyfi
ritstjórnarfulltrúa Læknablaðsins.
Ljósmæðrabíaðið iúnf 2005 39