Ljósmæðrablaðið - 15.06.2005, Blaðsíða 30

Svæði 1 2 3 4 5
Gallrauði í serini (pmol/L) 100 150 200 250 >250
mg/100 ml 5,9 8,8 11,7 14,6 >14,6
Tajla 1
gaf þeim númer frá 1 til 5 (sjá Mynd 1).
Bömin voru skoðuð allsnakin undir
bláhvítu flúrljósi. Hann fann sterkt og
nrarktækt samband milli dreifingar gul-
unnar og magns gallrauða í sermi á því
tímabili þegar gulan er að ágerast (sjá
Töflu 1). Það er þó mikilvægt að átta
sig á því að þegar gulan er að lagast
hverfur guli liturinn ekki með sama
hætti og hann kom, heldur dofnar hann
smátt og smátt á öllum svæðunr í einu.
Síðan Kramer setti fram sínar niður-
stöður hafa verið gerðar margar rann-
sóknir á áreiðanleika þessarar aðferðar.
Madlon-Kay (1997) gerði rannsókn
á hæfni foreldra, hjúkrunarfræðinga og
lækna til að meta gulu og alvarleika
gulu miðað við dreifingu gulunnar um
líkamann. Hún rannsakaði einnig
áreiðanleika gulumælis (e. icterometer)
(sjá Mynd 2) sem er í raun litaspjald
sem borið er við barnið til að meta al-
varleika gulu. Mat með gulumælinum
reyndist hafa frekar sterka fylgni við
rnagn gallrauða í sermi og kom vel út úr
þessari rannsókn og var mun nákvæm-
Mynd 2
ari en klínískt mat hjúkrunarfræðinga
og lækna. Niðurstöður rannsóknarinnar
voru athyglisverðar að því leyti að for-
eldrum gekk betur en hjúkrunarfræð-
ingum og læknum að meta gulu og al-
varleika hennar því mesta fylgni var á
milli klínísks mats foreldranna á dreif-
ingu gulunnar og magni gallrauða í
sermi.
Moyer, Ahn og Sneed (2000) gerðu
rannsókn á því hvort reyndir barna-
hjúkrunarfræðingar og barnalæknar
gætu metið alvarleika gulu og hvenær
þörf væri á frekari mælingum eða blóð-
rannsóknum með skoðun eingöngu.
Úrtakið var þægindaúrtak 122 barna
sem einhverra hluta vegna þurfti að
mæla gallrauða í sermi. Hvert barn var
skoðað af 2 þátttakendum í björtu her-
bergi sem lýst var með björtu flúrljósi.
Hver þátttakandi átti að meta dreifingu
gulunnar og taka eftir gulu á ákveðnum
stöðum á líkamanum s.s. í hvítunni í
augunum, nefbroddinum og efri gómn-
um því samkvæmt reyndum barna-
læknum átti að vera gagnlegt að rneta
gulu á þessum ákveðnum stöðum.
Niðurstöður rannsóknarinnar voru á þá
leið að frekar sterk fylgni var milli
gallrauða í sermi og hversu sterkan eða
djúpan þau mátu gula litinn á húð
bamsins. Mjög veik fylgni var á milli
gallrauða í sermi og sjáanlegrar gulu í
hvítunni í augunum, nefbroddinum og
efri gómnum. Rannsakendur drógu þá
ályktun af niðurstöðum sínum að ný-
buri sem ekki var með gula húð neðan
við geirvörtur væri með minna en 205
pmol/L (12 mg/dL) af gallrauða í
sermi. Með þessari ályktun má segja
sem svo að yfirleitt sé ekki sé þörf á
mælingum á gallrauða ef guli liturinn
sést ekki fyrir neðan geirvörtur ný-
burans.
Madlon-Kay (2001) rannsakaði
hæfni hjúkrunarfræðinga í ungbarna-
vemd til að meta gulu. Skoðuð voru
alls 162 börn og gerður var samanburð-
ur á 3 aðferðum við klínískt mat á al-
varleika gulu. I fyrsta lagi var skoðuð
aðferð sem hjúkrunarfræðingarnir voru
vanir að nota en samkvæmt viðtölum
við hjúkrunarfræðingana virðist sú að-
ferð byggja á því að skoða dreifingu
gulunnar um líkamann, leita eftir gulu á
ákveðnum svæðum s.s. iljum og lófum
auk þess að skoða hversu djúpur guli
liturinn er. í öðru lagi var skoðuð að-
ferð sem miðar við dreifingu gulunnar
um líkamann og í þriðja lagi var skoð-
uð notkun á gulunræli. Til samanburðar
vom svo tekin blóðsýni til að mæla
raunverulegan gallrauða í sermi.
Hjúkrunarfræðingarnir fengu leiðbein-
ingar um notkun gulumælis og hvernig
meta má gulu út frá því hvernig guli lit-
urinn dreifist unr líkamann. Hjúkrunar-
fræðingunum gekk best að nota sína
gönrlu aðferð sem sennilega var ekki sú
sama hjá öllum hjúkrunarfræðingunum
og var ekki skilgreind nákvæmlega í
greininni en virðist þó vera blanda af
hinum tveimur aðferðunum auk þess að
athuga gulu á ákveðnum stöðum á lík-
amanum. Þeirra aðferð hafði mesta
fylgni við raunverulegt magn gallrauða
í sermi. Aðferð sem miðar við dreifingu
gulunnar um líkamann eingöngu hafði
frekar veika fylgni, svipað og í fyrri
rannsóknum höfundar. Notkun á gulu-
mæli eingöngu hafði einnig frekar
veika fylgni og mun minni fylgni en
mælst hafði i fyrri rannsóknunr höfund-
ar. Hjúkrunarfræðingamir sem tóku
þátt í rannsókninni vom taldir mjög
hæfir til að meta gulu sem gefúr vís-
bendingu um hvað reynsla er mikilvæg
og gefur einnig til kynna að betra getur
verið að nota saman fleiri en eina að-
ferð til að fá sem nákvæmasta niður-
stöðu.
Madlon-Kay (2002) gerði einnig
rannsókn á hæfni mæðra til að meta
gulu og alvarleika gulu. Fyrir útskrift af
sjúkrahúsi var mæðrunum kennt að
meta gulu með því að skoða dreifingu
gula litarins frá toppi til táar. Þeim var
einnig kennt að nota gulumæli. Mæð-
urnar skoðuðu og mátu börnin sín í 7
daga eftir útskrift. Hjúkrunarfræðingur
í ungbarnavernd kom svo heim til
þeirra, mat einnig guluna með skoðun
og gulumæli og tók blóðpmfú til sam-
anburðar. Út frá niðurstöðum um á-
reiðanleika á mati á dreifingu gula lit-
arins frá toppi til táar ályktar rannsak-
andi sem svo að sjáist ekki gula fyrir
neðan geirvörtulínu sé hægt að fullyrða
að gallrauði sé innan við 290 pmol/L
(17 nrg/dl). Þessi ályktun Madlon-Kay
er ekki í samræmi við ályktun Moyer,
Ahn og Sneed (2000) á niðurstöðum
30 Ljósmæðrablaðið júm' 2005