Freyr - 15.04.1999, Síða 23

slakt kynbótamat um þennan þátt,
en það kemur hvergi greinilega
fram í öðrum upplýsingum um júg-
urhreysti þessara kúa. Því miður er
ekki í þessum hópi að fínna neitt
naut sem hefur afgerandi kosti
gagnvart þessum eiginleika.
Skap - gæðaröð
Upplýsingar um skap kúnna fást
bæði við skoðun og einnig við
mjaltaathugun. Aðeins upplýsingar
úr skoðun kúnna eru hins vegar
nýttar við útreikning á kynbótamati
nautanna um skap. Samræmi á milli
þeirra upplýsinga, sem koma fram í
mjaltaathugun og skoðun, er hins
vegar nokkuð gott með tilliti til
þeirra skala sem notaðir eru, vegna
þess að góðu heilli eru skapgalla-
gripimir yfirleitt lágt hlutfall og
þess vegna verður niðurstaða
margra hópa yfirleitt mjög áþekkt
og þá verður erfitt að greina skýran
mun. Þetta er raunar almennt ein-
kenni eiginleika sem sýna lágt arf-
gengi. Til þess að geta greint vel
mun á milli dætrahópa þyrfti mun
stærri hópa en hér er verið að vinna
með upplýsingar fyrir.
Við mjaltaathugun kemur að vísu
fram eitt naut með miklu hærra
hlutfall gripa með skapgalla en
dæmi eru um nokkm sinni áður og
er það Púki 92002 sem fær merkt
við skapgalla hjá þriðjungi dætra
sinna á sama tíma og þetta hlutfall
er um eða innan við 10% hjá flest-
um dætrahópunum. Hjá dætrum
Móses 92010 er þetta hlutfall einn-
ig hátt eða 20%. Eitt naut kom fram
þar sem ekki var merkt við neina
dóttur með skapgalla og var það
Tengill 92026.
Þessar niðurstöður eru í nokkru
samræmi við mat við kvíguskoðun-
ina. Það eru örfá naut í árgangnum
sem eru gallagripir að þessu leyti
og má einnig lesa það í kynbóta-
mati þeirra í töflu 2 um þennan þátt.
Það eru nautin Poki 92002, Móses
92010, Brúni 92019 og Bjarmi
92030. Mjög mörg nautanna í
hópnum fá hins vegar afar jákvæð-
an dóm um þennan þátt og er tæpast
nokkurt vafamál á að hér eru á ferð-
inni gagnvart þessum eiginleika
miklu sterkari gripir en oft hefur
verið. Þetta á hvað frekast við um
Þistilssynina sem margir hafa
greinilega erft hin einstaklaga
miklu skapgæði sem þekkt eru hjá
dætrum hans og systrum þessar
nauta. Eins og lesa má i töflunni eru
sjö naut sem eru með kynbótamat
yfir 120 fyrir þennan eiginleika.
I mjaltaathugun eru bændur
beðnir um að gæðaraða kúnum.
Eins og oft hefur verið bent á er
þetta mjög óljóst skilgreindur
eiginleiki en samt vafalítið mjög
gagnleg vísbending, því að hún
endurspeglar hvemig umráðamenn
meta viðkomandi grip. Alla jafnan
er mjög gott samræmi á milli þess-
arar niðurstöðu og því sem lesa hef-
ur mátt úr afurðatölum og kvígu-
skoðun. Skoðun á þessum tölum frá
fyrri ámm bendir eindregið til að
þeir þættir, sem við þessa röðun
vegi lang þyngst, séu afkastageta
kúnna í magni mjólkur og mjaltir
þeirra, einstaka sinnum koma einn-
ig fram skýr áhrif af skapi kúnna.
Það sem vakti hins vegar athygli
við slíka skoðun var að þessi gæða-
röð hafði mjög sterka neikvæða
fylgni við efnahlutfoll mjólkur hjá
kúnum. Það er því vísbending um
að bændur horfi ekki til þess þáttar
þegar þeir meta einstaka gripi.
í heild er myndin sem gæðaröðun
gefur af þessum nautahópi jákvæð.
Munur er samt vemlegur. Þar em
tvö naut sem skera sig mikið úr.
Þeir em Tjakkur 92022 og Smellur
92028 sem báðir fá um 2,5 að með-
altali fyrir röðun. Þessar kýr em því
að mati eigenda yfirleitt miklir
kostagripir. Þess skal getið að þegar
skoðuð er dreifing á röðun dætra
þessara nauta kemur fram ákveðinn
munur þannig að mjög hátt hlutfall
dætra Smells er sett í fyrsta sæti, en
hinar dreifast nokkuð á hin fjögur
sætin, en dætmm Tjakks er undan-
tekningarlítið skipað í einhver af
þrem efstu sætunum, en sárafáum í
fjórða eða fimmta sæti. I raun em
Púki 92002 og Geysir 92023 einu
nautin sem fá það slaka umsögn
fyrir þennan þátt að þeim sé nánast
hafnað af bændum.
Frjósemi
Fyrir þennan eiginleika var tekið
upp kynbótamat á síðasta ári. Til að
meta hann em notaðar upplýsingar
um bil á milli burða hjá kúnum.
Frjósemismælikvarðar eru mis-
munandi og hafa ýmsa annmarka,
en flestum þeirra er samt sameigin-
legt að bústjórnandi getur haft
veruleg áhrif á þá. Þess vegna m.a.
verða þetta allt ónákvæmir mæli-
kvarðar til að meta erfðaeðli gripa
og þarf miklu stærri dætrahópa en
hér um ræðir til að fá sæmilega ná-
kvæmt mat.
Annmarki við bil milli burða er
að mæling fyrir eiginleikann fæst
fyrst þegar kýrin ber öðmm kálfi.
Auk þess er ekki ósennilegt að af-
urðir kúnna hafi á sumum búum
einhver áhrif um það hvenær farið
er að sæða þær eftir burð. Sé svo er
mælikvarðinn þegar skekktur með
tilliti til annars eiginleika.
Hitt stendur eftir að góð frjósemi
kúnna er lykilatriði fyrir hagkvæm-
an rekstur í mjólkurframleiðslu.
Þess vegna er eðlilegt að huga að
því á næstunni að reyna að treysta
grann að kynbótamati fyrir þennan
eiginleika.
Jafnframt því að skoða bil milli
burða em einnig skoðaðar niður-
stöður um sæðingar hjá einstökum
dætrahópum. Því miður er sam-
ræmi á milli þeirra upplýsinga sem
fást þannig um eiginleikann með
mismunandi mælikvörðum mjög
takmarkað.
Það er því ljóst að það kynbóta-
mat, sem birt er um frjósemi, er að
líkindum ónákvæmasta matið
gagnvart einstökum eiginleikum og
verður því að skoðast með það í
huga. í töflu 2 er þetta mat sýnt fyr-
ir nautin. Það er talsvert breytilegt
fyrir þennan hóp, en í heildina
fremur jákvætt. Bestan dóm hljóta
Galmar 92005, Hvammur 92012 og
Vetur 92031.
FREYR 4/99 - 23