Freyr - 15.04.1999, Qupperneq 32

henni sýnist. Hún liggur í legubás
þegar hún vill slappa af og jórtra
o.þ.h., hún skreppur og fær sér
tuggu þegar hún er svöng, sullar
kannski aðeins i vatninu i leiðinni,
kemur svo kannski við í klórunni í
bakaleiðinni, fer í mjaltir þegar
henni sýnist svo og smjattar á
kjarnfóórinu í leiðinni, röltir stund-
um um göngusvæðin og heilsar upp
á Skjöldu vinkonu sina áður en hún
hreiðrar um sig í legubás aftur og
fær sér smá blund eftir að hafa rek-
ið kvíguna Sokku af básnum við
hliðina „svo að maður geti nú teygt
almennilega úr sér“. Upphaflega
var gert ráð fyrir að það gæti þurft
að þvinga kýrnar til mjalta á þann
hátt að þær kæmust ekki í gróffóðr-
ið nema fara í gegnum mjaltaklef-
ann, og á tveimur af þeim búum
sem við heimsóttum var fyrirkomu-
lagið þannig. A nokkrum af hinum
búunum hafði það verið þannig í
upphafi en bændurnir voru búnir að
opna þau hlið sem hindruðu frjálsa
umferð um allt íjósið, einfaldlega
vegna þess að reynslan sýnir að
kýmar koma sjálfviljugar til mjalta
og slíkar hindranir virðast því vera
óþarfar í flestum tilvikum.
Dagur í lífi bóndans
Fyrsta verk bóndans að morgni
er að prenta út skilaboðalista með
þeim skilaboðum sem orðið hafa til
síðan athugað var síðast. Skilaboð-
in geta verið allmörg, algengt að
þau séu ca 2-10 eftir nóttina, en
langflest eru þess eðlis að ekki er
þörf á að rjúka út í ijós alveg strax
- já, það er að sjálfsögðu hægt að
vera með tölvuskjá bæði úti í fjósi
og inni í íbúðarhúsi - þannig að áð-
ur en rokið er út mætti t.d. hugsa
sér að færa konunni kaffið i rúmið,
hjálpa krökkunum að tína á sig
spjarirnar, hlusta á veðurfréttimar
svona tvisvar, og ef það er sunnu-
dagur er nú voða notalegt að skríða
bara upp í aftur smá stund. Skila-
boðin sem um er að ræða geta verið
t.d. að Huppa hafi verið venju
fremur óróleg á milli mjalta,
Skjalda át ekki almennilega kjam-
fóðrið sitt, Sokka hefur ekki mætt í
mjaltir í hálfan sólarhring en er vön
að koma á sex tíma fresti, Grön er
með óvenju háa leiðni í mjólk úr
vinstri afturspena, Frekja var með
óvenju lítið magn í hægri fram-
spena o.s.frv. Svo geta auðvitað
komið upp alvarlegri atvik eins og
ef að Huppa verður vond, sparkar
af sér og slítur slöngurnar af hylj-
unum í leiðinni. Ennþá er tæknin
ekki komin á það stig að slíkt lagist
sjálfkrafa, þannig aö þá þarf bún-
aðurinn að fá aðstoð mannsins til
þess að geta haldið áfram að starfa.
Þess vegna er bóndinn með boð-
tæki á sér og fær hljóðmerki ef það
gerist að búnaðurinn treystir sér
ekki til að halda áfram án hjálpar.
Þeim bændum sem heimsóttir vom
bar saman um að það gerðist afar
sjaldan, og einhverjir höfðu fyrir
reglu að slökkva á boðtækinu á
nóttunni.
Reglulega þarf að skipta um
mjólkursíu (ca. einu sinni til tvisvar
á dag - fer líka eftir kröfum í reglu-
gerðum hvers lands), og um leið er
ágætt að þurrka af auga geisla-
skynjarans, en hann blindast ef of
mikill skítur safhast á glerið. Þegar
mjólkurbíllinn kemur þarf bóndinn
að vera viðstaddur og stöðva mjalt-
ir á meðan tankurinn er þveginn ef
einungis er einn mjólkurtankur.
Nokkrir af þeim, sem heimsóttir
vom, höfðu hins vegar tvo mjólkur-
tanka, einn aðaltank sem mjólkur-
bíllinn tæmir og annan minni svo-
kallaðan „buffer“ tank. Þá þarf
bóndinn ekki að vera viðstaddur
þegar mjólkurbillinn kemur heldur
skiptir mjólkurbílstjórinn bara með
rofa þannig að mjólkin fer að fara í
litla tankinn og fer í hann þangað til
bóndinn er búinn að þvo stóra tank-
inn. Þá dælir hann mjólkinni yfír í
þann stóra og getur þvegið þann
litla og gert kláran.
Bóndinn þarf að fóðra gripi sína,
en með þeirri tækni, sem aðgengi-
leg er nú til dags, tekur það oft um
10-15 mínútur á dag, og jafnvel
minna, t.d. á búinu þar sem við
skoðuðum Wee-link fóðmnarkerf-
ið, þar er gefið á 5 daga fresti (tekur
ca 20-30 mín.) og bóndinn kvartaði
helst yfir því að það kemur stöku
sinnum fyrir að hann þarf að gefa á
sunnudegi!
Vinnusparnaður er verulegur
með þessari mjaltatækni fýrir utan
það að vinnutiminn er mun frjálsari
þegar bóndinn er ekki bundinn af
fostum mjaltatímum. Einn bóndinn
sem við heimsóttum er með tvo
Astronauta og framleiðir um
1.000.000 (eina milljón) lítra af
mjólk á ári og vinnuþörfin er 1,5
ársverk, þ.e.a.s. hann sér einn um
Mynd 2. Algengt var að sjá kýrnar biða í röð eftir að verða mjólkaðar.
Ljósmynd: Þóroddur Sveinsson.
32- FREYR 4/99