Árbók VFÍ - 01.06.1992, Blaðsíða 236

234 ÁrbókVFÍ 1991/92
stöðvunum eru síðan bornar saman í miðstöðinni og þar er reynt að skilja raunverulega skjálfta
frá staðbundnum hávaða og truflunum. Þegar miðstöðin hefur úrskurðað að um jarðskjálfta sé
að ræða eru send boð út á stöðvarnar þar sem óskað er eftir því að bylgjugögnin, þar sem jarðar-
hreyfingin er skráð á 0,01 sek. fresti, séu send til Reykjavíkur. Öll gögn eru send með gagna-
flutningsneti Landssímans. Skjálftagögnin í heild eru mörg þúsund sinnum fyrirferðarmeiri en
boðin sem stöðvarnar senda í upphafi. Þessi aðferð, þ.e. að senda heildarupplýsingarnar þá
fyrst til Reykjavíkur, þegar samanburður á boðum frá mörgum stöðvum hefur leitt í ljós að
sennilega sé um skjálfta að ræða, sparar því mikinn símakostnað (mynd 5).
Öll sú atburðarás sem hér hefur verið lýst er sjálfvirk. Kerfið er hugsað þannig að allir
skjálftar sem mögulegt er að greina séu greindir. Þetta þýðir að þrátt fyrir þessa tvöföldu síun
sem hér hefur verið lýst úti á stöðvunum og í miðstöðinni, kemst fleira í gegn en jarðskjálftar.
Síðasta stig úrvinnslunnar er því að þær hræringar sem kerfið hefur metið sem jarðskjálfta eru
skoðaðar af starfsmönnum jarðeðlisfræðideildar Veðurstofunnar sem endanlega ákvarða hvað
séu jarðskjálftar. Við þessa yfirferð er einnig farið yfir tímasetningu á komutímum og þeir
leiðréttir eða nýjum bætt við ef þörl' er. 1 framhaldi af þessu eru skjálftarnir endanlega stað-
settir. Sú úrvinnsla sem hér hefur verið lýst verður að fara fram innan sólarhrings frá því að
atburðirnir áttu sér stað, því annars glatast upplýsingar um heildarhreyfinguna. Reynt er að
haga vinnu þannig, að í lok hvers vinnudags liggi fyrir yfirlil um alla jarðskjálfta sem mælst
hafa og þeir staðsettir. Með SIL-kerfinu er hægt að staðsetja skjálfta á Suðurlandi niður undir
stærðina 0. Frekari upplýsingar um kerfið er m.a. að finna hjá Ragnari Stefánssyni o. fl. (1989)
og Steinunni Jakobsdóttur og Reyni Böðvarssyni (1991).
Nú er unnið að því að víkka þetta net út fyrir Suðurlandssvæðið. Tekin hefur verið í notkun
stöð í Krísuvík, en uppsetning hennar er kostuð af sveitarfélögum á höfuðborgarsvæðinu.
Önnur stöð er komin í gagnið á Skammadalshóli í Mýrdal og fljótlega verður tekin í notkun
stöð á Snæbýli í Skarftártungu. f framtíðinni er ætlunin að allt reglubundið jarðskjálftaeftirlit á
landinu verði rekið í gegnum kerfið.
4.2 Bjögunarmælingar
Sumarið 1979 var komið fyrir bjögunar- eða þenslumælum í borholum á Suðurlandi. Þetta var
unnið í samvinnu Veðurstofunnar og Carnegie Institution of Washington, þar sem mælarnir
voru þróaðir og smíðaðir. Mælarnir eru einfaldir að allri gerð. Sívalningi er komið fyrir í bor-
holu. Stöðug mæling er gerð á breytingu á rúmmáli sívalningsins. Dýpi mælanna er mismun-
andi frá 160-400 m. Með þessum hætti er hægt að mæla lárétta bjögun í jarðlögum nálægt
yfirborði. Sjö mælar eru nú starfræktir á skjálftasvæði Suðurlands og norðan við það (mynd 6).
Upphaflega voru niðurstöðurnar aðeins skráðar á einfalda sírita úti á stöðvunum. Gögn bárust
frá stöðvunum fyrstu árin á tveggja mánaða fresti. Hér var því ekki um stöðugt eftirlit að ræða.
Síðan var farið að senda gögnin beint til Reykjavíkur, þannig að nú er hægt að fylgjast beinl
með bjögun á þessum mælistöðvum, þar sem nýjar upplýsingar koma með sekúndu millibili.
Margt fleira en bjögun, sem rekja má til breytinga í jörðinni sjálfri, kemur fram á þessum mæl-
um. Þar eru mest áberandi jarðföll, þ.e.a.s. áhrif tungls og sólar, loftþrýstingsbreytingar og úr-
koma. Áhrif fyrsta þáttarins, jarðfallanna, er hægt að reikna. Á öllum stöðvunum er mældur
loftþrýstingur og því hægt að finna út hvaða áhrif hann hefur á gögnin. Þriðji þátturinn er
erfiðari viðfangs þar sem engin bein aðferð er til að leiðrétta vegna hans.
I Japan og Kaliforníu eru reknir margir bjögunarmælar af sömu gerð og þeir sem eru á