Árbók VFÍ - 01.06.1992, Blaðsíða 300
298 Árbók VFÍ 1991/92
Við núverandi aðstæður verður því ekki dregin upp nein ákveðin einföld mynd af hegðun
Reykjanesskagans í þessu samhengi. Líklegast verður að telja að þar sé jarðskorpan í stöðugri
leit að tlotjafnvægi (ísóstatísku jafnvægi), vegna þess að því er nær jafnóðum raskað af högg-
un, eldvirkni og innskotavirkni. Þar má vænta bæði landsigs og riss, eftir því hvemig stendur á
í jarðskorpunni. Hins vegar má draga þá ályktun að beggja vegna við gosbeltið, t.d. bæði í Flóa
og á Seltjarnamesi, sé jarðskorpan í leit að flotjafnvægi með stöðugu h'ægfara sigi vegna þeirrar
kólnunar sem er samfara því að hana rekur út úr heitu gosbeltinu og niður flatar hlíðar þeirrar
hitabólu, sem er undir landinu og vegna þeirrar fergingar, sem á sér stað inni í gosbeltinu og á
jöðrum þess og gætir út fyrir upphleðslusvæðið sjálft.
Þess hefur áður verið getið að sjávarborðshækkun og sjávarborðslækkun jafnist út við Suð-
vesturland samkvæmt reiknilíkani. Flotjafnvægistilhneigingin sem hér hefur verið talin vera
ástæðan fyrir landsigi beggja megin við Reykjanesskagann ætti því að birtast þar ótrufluð af
áhrifum sjávarborðsbreytinga. Nánast allar merkjanlegar breytingar á afstöðu lands og sjávar
gætu því verið af völdum flotjafnvægisleitninnar.
10.6 Niðurstaöa
Niðurstaða þessarar umfjöllunar er að orsakirnar fyrir afstöðubreytingum lands og sjávar
beggja megin við Reykjanesskagann megi rekja til landsigs sem er afleiðing af reki jarð-
skorpuflekanna út frá rekás Reykjanesgosbeltisins og að ílotjafnvægisleitni skorpunnar vegna
fergingar, sem fylgir upphleðslu gosefna inni í gosbeltinu, vegi þyngst í þessu sigi. Landsigið
auðveldar strandflóðunum leið upp á landið og er þannig ástæðan fyrir óvenjulega hárri tíðni
skaðaflóða. I Flóa gæti það hjálpað til, varðandi skaðaáhrifin, að framboð á grófkorna seti við
ströndina er lítið og magn þess jafnast líklega ekki á við það, sem brotnar niður í öldurótinu.
Norðan Reykjanesskagans myndast víða skjól fyrir allra verstu veðrunum, sem flest koma úr
suðlægum áttum og gætir því flóðaáhrifanna þar líklega heldur minna.
11 Hugleiðingar
Hin tíðu flóð á ströndum landsins, sem hér hefur verið gerð grein fyrir, eru algengari atburðir
en svo að hægt sé að flokka þau með náttúruhamförum. Þau eru liður í hægfara þróun, sem á
sér stað í jarðskorpunni. Hin miklu tjón sem undanfarið hafa hlotist af þessum ílóðum, eru
mjög skýr yfirlýsing um að umhugsun okkar um eðli og alvöru málsins er ónóg og viðbrögð að
einhverju leyti röng.
Við flóðið í janúar 1990 voru rifjuð upp f fjölmiðlum nokkur eldri Ilóð og bar þar mest á
flóðunum sem ollu miklum skaða á sömu slóðum árin I925 og 1977. Þegar betur er að gáð
kemur í ljós að árið 1925 urðu þrjú flóð við strendur landsins og flóðið árið 1977 kom aðeins
tveim árum eftir annað mjög svipað flóð á sömu slóðum, sem einnig var eitt af þrem flóðum
það árið. Það lítur því út fyrir að minni þjóðarinnar f þessum málum sé ansi brigðult og velji á
lítt skiljanlegum forsendum það úr úrvalinu sem fer til lengri geymslu. I umræddt i upprifjun
kotnu t.d. ekki fram nýleg flóð, eins og Akranesflóðið 1981, þegar hafnargarðurinn hvarf, eða
flóðið 1984, sem olli miklu tjóni á Akranesi og í Sandgerði og braut úr Eiðinu á Heimaey.
Rannsóknir á ströndum landsins hafa afar lítið verið stundaðar hér á landi. Það er þáttur í
rannsókn landsins sem hefur orðið nær algjörlega útundan og það er engin stofnun til í landinu
sem getur tekið slíkt að sér eins og ástatt er nú. Þetta þarf að taka til alvarlegrar umhugsunar og
skjótra úrbóta. Strandnot eru í hættu á fleiri stöðum en hér hafa verið teknir til umræðu og þau
eru af fleiri orsökum en þeim, sem hér hafa verið ræddar.