Árbók VFÍ - 01.06.1992, Blaðsíða 341
Jarðgufa sem orkugjafi 339
sinnum meiri en í vatnslögnum), en 30-50 m/s í styttri lögnum. Flutningsgeta lagna ræðst
vemlega af þrýstingi hennar því lágþrýst gufa hefur minni eðlisþyngd (sjá mynd 9). Þrýstifall
gufunnar er oft um 1 bar á hvem kílómetra lagnar og þar eð gufan þenur sig við þrýstifallið er
dýrt að leiða hana langar leiðir. Erlendis eru gufuveitur sjaldgæfar og gufa yfirleitt ekki leidd
nema 1-2 km, en þó eru dæmi um stórar gufuveitur í borgum. Stórbyggingar á Manhattan í
New York eru hitaðar og kældar frá gufuveitu við 10 bör, og er mest álag á sumrin vegna
loftkælingar. Það kann að koma mönnum á óvart að gufa nýtist við kælingu (lithíum brómíð
kerfi) og einnig til frystingar (ammoníak ísogskerfi). Miðhluti Parísar er einnig hitaður með
gufu.
3.4 Gufa til raforkuframleiöslu
Gufuhverflar eru mest notaðir við raforkuframleiðslu. Arið 1991 er uppsett afl í jarðhita-
virkjunum 5.827 MWe í 22 löndum. Mest er raforkuframleiðslan í Bandaríkjunum, Filipps-
eyjum, Mexíkó og Italíu. Einnig eru til stöðvar þar sem jarðvarminn er nýttur í varmaskiptum
með lífrænum efnum í lokaðri hringrás sem knýr hverfilinn (t.d. Orrnat kerfi í Svartsengi).
Ur hverfli fer gufan oftast í svonefndan eimsvala, þar sem gufan er þétt með því að úða köldu
vatni á liana og þar er haldið uppi sogi (88% lofttæmi, 0,12 bör). Ur eimsvala þarf að draga
gasið til að viðhalda undirþrýstingi og er það gert með gufujektorum þegar gasstyrkurinn er
innan við 4%, en annars með sogdælu. Gasið er yfirleitt leitt frá útsogsbúnaðinum yfir í kæli-
turninn til að fá betri dreifingu á gasinu í andrúmsloftinu, en í Bandaríkjunum verða stöðvarnar
að eyða brennisteinsvetninu í dýrum búnaði. Fems konar aðferðum er beitt við eyðingu og
förgun brennisteinsvetnisins:
- Það er brennt og myndar þá brennisteinssýrling í affallsvatninu.
- Það er oxað yfir í brennistein og er hann síaður frá og grafinn í jörðu.
- Gasinu er blásið saman við affallsvatnið og leitt í niðurdælingarholur.
- Brennisteinsvetnið er þvegið úr með lút.
í örfáum stöðvum er varmi gufunnar nýttur eftir gufuhverfil eins og í Svartsengi til upp-
hitunar á ferskvatni, og er útblásturinn þá við lítinn yfirþrýsting 0,3 bör (mótþrýstihverfill).
Eimsvalavélin nýtir gufuna tvisvar sinnum betur en mótþrýstihverfillinn, m.ö.o. ef eimsvalavél
kæmi í stað 3 MWe hverfilsins í Bjarnarflagi gæti hún framleitt 6 MWe með sama gufuflæði.
Hverfillinn snýst þegar gufan streymir um blöðin og við það þenst gufan og þéttist að hluta.
Öftustu blöðin eyðast af vatnsdropum ef rakinn fer yfir ca. 12% í gufunni, sem vegna
eiginleika gufunnar þýðir að inntaksþrýstingur gufunnar í eimsvalavél má ekki fara mikið yfir
8 bör. Hærri gufuþrýstingur kemur því ekki að gagni og eru þessi mörk nærri því sem flest
háhitasvæði anna.
Jarðgufustöðvar hafa mjög langan nýtingartíma og eru yfirleitt reknar sem grunnaflsstöðvar.
Nýlega var þó horfið frá því á Geysissvæðinu í Kaliforníu vegna dölunar sem vart hefur orðið
á jarðhitasvæðinu og fylgja stöðvarnar nú dægursveiflum. Viðhald jarðgufustöðva felst einkum
í að hreinsa þarf útfellingar úr hverllunum með sandblæstri á 1-2 ára fresti. Tilraunir meðal
annars hér á landi hafa sýnt að unnt er að þvo útfellinguna í burtu, án þess að opna hverfilinn,
með því að bleyta gufuna tímabundið um 5% með þéttivatnsinnspýtingu.
3.5 Notkun gufu í varmaskiptum
Oft er litið á gufu sem orkugjafa, en í mörgum tilfellum er réttara að líta á hana sem vannamiðil.
Eðlisfræðilegir eiginleikar jarðgufunnar eru nánast þeir sömu og hreinnargufu og er nákvæmar