Árbók VFÍ - 01.06.1992, Blaðsíða 279

Strandflóð við Suðvesturland 277
ey til Akraness). Á Suðvesturlandi minna þessir atburðir á sig á tveggja og hálfs árs fresti að
meðaltali.
Lestur eldri rita um byggðasögu Suður- og Suðvesturlands sýnir að landnot við ströndina
hafa verið í stöðugri vörn gegn ágangi sjávar um langan tíma. Ágangur sjávar á strandjarðir og
hlunnindi einkennir lýsingar bænda, eins og þær birtast í jarðabók þeirra Áma Magnússonar
og Páls Vídalíns, á ástandinu í Flóa og víðar um aldamótin 1700. Allar strandjarðimar eiga þá
undir högg að sækja og þó gengið sé út frá því að eitthvað af umkvörtunum eigi rót sína að
rekja til svokallaðs bændabarlóms, þá leynir sér ekki, meðal annars af því hversu sammála þeir
eru í lýsingum á ástandinu, að ágangurinn er mikill og langvarandi. Þessi ágangur sjávar er í
raun og veru þríþættur:
í fyrsta lagi er beint landbrot á ströndinni af völdum sjávargangs, sem brýtur niður bakka og
skolar jarðvegi á brott.
í öðru lagi er sandfok frá ströndinni og árósunum beggja megin sveitarinnar, sem gengur
upp á tún og bæi og spillir landgæðum og eignum.
I þriðja lagi eru flóð sem koma við háa sjávarstöðu. Þá flæðir inn á landið svo fólk, fénaður,
hús, skip, gróður, land og aðrar eignir
manna lenda í hættu, skemmast eða týnast
og sandur, þari og annað rek af fjörum
berst upp á löndin.
Bæir voru þrásinnis fluttir undan þess-
um ágangi til öruggari staða, en allt vildi
sækja í sama horf er tímar liðu. Megin-
ástæða þess að menn gáfust ekki upp á bú-
skap á strandjörðunum hefur líklega verið
hversu mikil not menn höfðu af sjávar-
gagni, fiski og fleiru. Ur Flóanum réru
menn til fiskjar úr öllum sveitum sunnan-
lands og jafnvel víðar að. Þessar jarðir
voru því lykillinn að mikilli matarkistu og
vó það vel upp á móti slökum landbún-
aðarskilyrðum á strandjörðunum.
Hin mikla og langvarandi vörn sem
þessar jarðir og búskapur á þeim áttu
jafnan í gegn ágangi sjávar, vekur sterkar
grunsemdir um að strandlengjan í Flóan-
um séu ekki í náttúrufarslegu jafnvægi, þar
sé einhver þróun í gangi sem sé ástæðan
fyrir því að stöðugur sjávarágangur er til
staðar svo öldutn skiptir og með tíðum
skaðaflóðum. Því var ákveðið að gera
ítarlega könnun á tíðni flóða á þessum
slóðum og reyna að leita skýringa á þeim.
Þannig kom flóðaannállinn til.
Mynd 1 Fjöldi strandflóða við ísland síðan í lok
12. aldar samkvœmt strandflóðaannál Páls Imsland
og Þorleifs Einarssonar (1991). Alls eru í annáln-
um 131 flóð. Dekkri liluti súlunnar sýnir flóð, sem
höfðu áhrif á ströndum Suðvesturlands, þ.e.a.s. á
milli Skipaskaga í Faxaflóa og Dyrhólaeyjar. Á
þessari strandlengju, sem er um fjórðungur af
strandlengju landsins alls, varð yfir helmingur
flóðanna allar aldirnar nema þáfyrstu. A þeirri öld
er aðeins þekkt eitt flóð, Flóð hið mikla, árið 1199,
en ekki er vitað hvarþað var. Alls eru þessi flóð við
Suðvesturland 80, eða 62% allraflóða í annálnum.