Árbók VFÍ - 01.06.1992, Blaðsíða 283
Strandflóð við Suðvesturland 281
tímabilið er í upphafi umrædds 190 ára skeiðs og þá eru reyndar tvö svona löng hlé. Sé litið til
síðari hluta þessa skeiðs, þá eru lengstu hlé aldrei yfir 9 ár. Tíðustu flóðkomur voru 1877, en
það ár urðu 5 flóð. Árin 1925, 1936 og 1975 urðu 3 flóð hvert ár. Það sem af er þessari öld hafa
komið 54 strandflóð og því með 1,7 ára millibili að meðaltali.
Á síðustu 190 árum hefur 10 flóða gætt umhverfis allt eða nærri því allt landið. Áhrifanna af
56 flóðum hefur einkum gætt um suðvestanvert landið. Um vestanvert landið hefur einkum
gætt áhrifanna af 19 þessara flóða, um norðanvert landið af 25 og um austanvert landið af 14.
Mörkin á milli landshlutanna hafa verið sett af handahófi og afmarka Dyrhólaey og Akranes
hér Suðvesturland. Vesturland nær svo að Horni, Norðurland að Langanesi og Austur- og
Suðausturland að Dyrhólaey.
Strandflóðin eru greinilega árstíðabundið fyrirbæri, eins og sést af mynd 3. Á síðustu 100
árum hafa ekki komið flóð yfir sumarmánuðina og mjög fá flóð hafa komið að hausti og að
vori.
7 Strandflóðin og Suðvesturland
Það er mjög glöggt af annálnum að langalgengast er að áhrifa strandflóðanna gæti við
suðvesturhom landsins. Þetta þarf ekki að koma á óvart. Langflest þessara flóða eru tengd
ofviðrum, eru stormflóð, og hérlendis eru þau algengust sem fylgifiskur djúpra lægða sem
koma úr suðvestri og hitta því fyrst fyrir strönd Suður- og Suðvesturlands. Öldukerfin sem
þessu fylgja eiga sér mjög langan aðdraganda. Óvíða í heiminum getur ölduaðdragandi orðið
jafn langur og við suðurströnd Islands og líklega hvergi f Atlantshafinu. í vissum tilvikum
byrjar aldan að myndast langt suður eða suðvestur í hafi og berst vaxandi að hæð og orku
ótrufluð yfir stórt og mikið hafsvæði uns hún hittir fyrir opna og óvarða, láglenda strönd
landsins sunnanverðs.
En málið er ekki svona einfalt. Fleiri atriði koma til og verður að því vikið síðar.
Af mynd 4 sést hvernig vindátt hefur verið rikjandi samfara þeim flóðum sem orðið hafa
síðastliðin 100 ár við Suðvesturland.
Á eftir suðlægum áttum, munu veðuráhlaup af norðlægum áttum vera algengust og þá jafn-
framt að áhrifanna af strandflóðum, sem tengjast þeim, gæti á Norðurlandi. Það er þó sjald-
gæfara að norðanáhlaupum fylgi strandtlóð, en suðlægum áttum. Það á sér líklega þær skýr-
ingar að strönd Norðurlands er ekki eins flöt fyrir og óvarin og suðurströndin, hún er almennt
sæbrattari og ölduaðdragandi norðan við Island er jafnan til muna styttri en sunnan lands.
Til þess að stytta frásögn og einfalda eftir föngum, þá verður hér eftir einungis fjallað um
strandflóðin við Suðvesturland, orsakir þeirra og afleiðingar. Þar eru strandflóð algengust og
hafa þau komið harðast niður í gegn um árin, einkum í fornii tjóns á hafnarmannvirkjum, skip-
um og bátum, fiskverkunarmannvirkjum, húsum, lausamunum, landi, búpeningi og hlunnindum
en einnig á varnarmannvirkjum þeim, sem reist hafa verið gegn þessari vá á þeirn stöðum, þar
sem hennar hefur mest gætt.
Það skal þó skýrt tekið fram, að í fljótu bragði virðist ekki vera nein ástæða til að ætla, að í
þessu samhengi sé hægt að setja jafnaðarmerki á milli orsaka strandflóðanna á Suðvesturlandi
og strandflóða annars staðar við landið. Taka verður meira og minna hvern bút strandlengjunn-
ar sérstaklega til skoðunar í þessu sambandi. Það sem sagt verður hér urn orsakir flóðanna við
Suðvesturland þarf því alls ekki að eiga við annars staðar við landið.