Tónlistin - 01.11.1944, Síða 12

2
TÓNLISTIN
lands Hrafnisturaenn, og nú á þessu
ári sömuleiðis fyrstu verðlaun fyrir
lýðveldishátíðarlag sitt, Hver á sér
fegra föðurland; og sat hann einn-
ig í tónlistarnefnd lýðveldishátíð-
arinnar. Aðal-i)íanóleikari var Emil
í mörg ár hjá Ríkisútvarpinu, og út-
setti hann þá mikið af syrpum fyrir
hljóðfæraflokk útvarpsins, islenzk
þjóðlög og ýmis alþýðulög; var það
jafnan mjög smekkvíslega gert, þótt
ekki kæmi þá í Ijós sem skyldi.
Stuttan tíma var Emil ritstjóri viku-
hlaðsins Freyja, og önnur ritstörf
lét liann og til sín taka; þannig liefir
hann þýtt og „staðfært“ sæg leikrita
og samið fjölda skemmtileikja, og
þess utan fengizt við hókaþýðingar.
Mjög vel tóksl honum að úthúa
skáldsögur Jóns Thoroddsens fyrir
leiksvið, og áttu ekki síztan þátt í
því ágæt lög, sem hann fléttaði fram-
an við og inn í leikinn. Síðast en ekki
sízt ber að telja hljómleikastarf-
semi Emils, og voru píanóhljóm-
leikar hans eftirsótt skemmtun um
alllangt skeið. Töluvert mun Emil
hafa átt í fórum sínum af tónsmíð-
um í handriti, enda minnist ég' þess
aðeins að hafa séð tvö lög hans í
sérútgáfum, og er það mikill skaði,
því að verkin sýna merkin, og þau
lifa skapara sinn og bera svipmót
hans til eftirkomendanna.
Emil Thoroddsen lifði þýðingar-
mesta þroskaskeið æsku sinnar á
umrótstimum eftirstríðsáranna.
Þjóðirnar voru slegnar djúpum ör-
um eftir lamandi áföll styrjaldar-
innar, og hverskvns munaðarleit
var árátta á mönnum. Lífsformin,
sem hingað til höfðu veitt horgur-
unum nokkra staðfestu, voru nú
sífelldum heytingum og sviptingum
háð, og „hjörtun sköpuð á hverf-
anda hveli.“ Hinar margbreytilegu
listastefnur tóku að ryðja sér til
rúms og særa fram dýrkendur og
formælendur, og þeir, sem ekki að-
hylltust eindregið þessar listrænu
fyrirskriftir, voru úthrópaðir sem
óalandi kyrrstöðukólfar. Þrátt fyr-
ir nokkur álirif þessara ásæknu
afla á ytra borði, náðu þau þó aldrei
að endurntóta arfgengar hneigðir
Emils og gamalgróinn listsmekk.
Samt varð „melódían“ honum ekki
höfuðinntak tónlistarinnar, þótt
sveipuð væri í snoturlegan hljóm-
hundinn húning í geðfelldu og að-
gengilegu sniði sparlegrar en settrar
verkvísi. Bernskuást sinni á Grieg
og aðdáun á hugvitsamlegum hljóm-
samböndum hans reyndist Emil trúr
lil hinzta dags, þvi að rómantíkin
hafði kjörið liann óskabarn sitt, með
öllum sínum fjölbreytileik i tján-
ingu. Ljósan vott þess ber kantata
sú, er hann lileinkaði Háskóla ís-
lands 1940, með ífléttuðum þjóð-
lagastefjum og dreyminni hljóm-
setningu i viðkvæmum tóntegund-
um.
Síðustu æfiár Emils voru að sumu
leyti fráhverf tónlistinni. Heilsan
var í hnignun, og önnur störf köll-
uðu að, þangað sem orkan heindist.
Listamannaþingið kjöri hann til
]æss að semja söng listamanna, er
marka skyldi stefnu þess og inn-
leiða það, og lag hans, Hver á sér
fegra föðurland, hlaut viðurkenn-
ingu lýðveldishátíðarnefndar og
fyrstu verðlaun. Þetta lag er einfalt