Sagnir - 01.04.1984, Síða 82

FAXI, SAGA UM SÍLDARVERKSMIÐJU
minna. Raunar var látió að því
liggja í svarinu að „norska aðferð-
in“ væri það árangursrík að vel
mætti framleiða í verksmiðjunni
mjöl til manneldis. Lýsi verk-
smiðjunnar þótti reyndar lakara
en annað lýsi, en það virtist ekki
verulegt vandamál, með viðbót-
artækjabúnaði mætti ráða bót á
því. Reyndar hafði komið í ljós
við rannsóknir á lýsinu að í því
leyndist mjög verðmætt efnasam-
band sem ekki fyndist í líku magni
í neinu öðru lýsi og hreint væri
það margfalt verðmætara en lýsið
sj^lft. Eftirspurn eftir þessu efni
væri mjög mikil úti í heimi. Þrátt
fyrir hráefnisskortinn var því ekki
að heyra neitt svartnættisraus frá
stjórnendum Faxaverksmiðj-
unnar veturinn 1952.
Erfíðlcikar verksmiðjunnar
stöfuðu að mestu leyti af hráefnis-
skorti. Síldarleysið vó þar þyngst,
en einnig almenn aflatregða, eftir
að verksmiðjan var tilbúin til að
taka við ýmsu öðru hráefni en síld
til bræðslu.
Stjórnendur verksmiðjunnar
kvörtuðu sáran undan því að
togarar bæjarins lönduðu afla
sínum í öðrum höfnum. Einnig
bentu þeir á að frystihúsin í
bænum létu fiskimjölsverksjniðj-
una á Kletti ganga fyrir um fiskúr-
gang þar sem flest frystihúsin
væru þar meðeigendur. Forsvars-
menn Faxaverksmiðjunnar bentu
á að lausnin á þessum vanda væri
að leysa sem fyrst tæknileg vand-
kvæði á að nýta þá „gífulegu síld-
argengd“ sem þeir töldu sig hafa
fulla vissu fyrir að héldi sig árlega
mánuðum saman við suðvestur-
strönd landsins.
Ýmsar hugmyndir skutu upp
kollinum, um það hvernig nota
mætti verksmiðjuna meðan beðið
væri eftir síldinni. Vinnsla á hval,
frekari vinnsla á efninu leyndar-
dómsfulla sem áður var getið og
reyndist vera kólesteról, hug-
myndir um framleiðslu á mjöli og
lýsi úr jurtakjörnum og síðast en
Auglýsingabœklingurfyrir manneldis-
mjöliðfrá Faxaverksmiðjunni. Bœkling-
urinn er prentaður í litum á tveimur
tungumálum, frönsku og ensku.
ekki síst hugmynd sem var stærri
í sniðum en flestar aðrar.
Ef hver svertingi borðaði
eitt gramm þá...
í maí 1953 var haldinn fundur á
vegum FAO, Matvæla- og land-
búnaðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna. Fundurinn var haldinn
í Hull í Englandi og þar skyldi
rætt um nýtingu á sjávarafurðum
í þágu fátækra landa. Einn fund-
armanna var Sveinri Einarsson,
framkvæmdarstjóri Faxaverk-
smiðjunnar. Af fundinum fór
Sveinn til Parísar og hitti þar fyrir
Harald Kröyer, sendiráðsritara. í
fylgd Haralds hófst mikil ganga
um Parísarborg til kynningar á
Faxamjöli til manneldis. Fyrst var
farið í nýlendumálaráðuneytið,
þaðan til forstjóra deildar vísinda-
legra rannsókna í lyfjadeild heil-
brigðismáladeildar nýlendumála-
ráðuneytisins, loks úr frumskógi
ráðuneytanna til verslunarfyrir-
tækja og trúboðastöðva. Haraldur
sagði í skýrslu sinni um málið:
Ollum þeim sem við ræddum
við þótti það sérstaklega
athyglisvert að í fyrsta lagi
hefði manneldismjölið tvisvar
sinnum hærra eggjahvítuinni-
hald en mjólkurduft og auk
þess væri það svo fitusnautt, að
vænta mætti stórum betri
geymsluhæfni.
Dr. Garsin í deild vísindalegra
rannsókna lagði til að Sveinn léti
prenta kynningarbæklinga og
senda til sín. Hann myndi síðan
sjá um dreifingu þeirra til lækna í
frönsku nýlendunum og einnig
um pöntun og dreifingu á sýnis-
hornum af Faxamjölinu. Horfur í
dreifingar- og markaðsmálum
voru því góðar, en hvernig var
ástatt heima á íslandi? í skýrslu
sinni segir Sveinn:
Málið stendur þannig í dag, að
tæknilegir möguleikar eru fyrir
hendi til þess að framleiða
manneldishæft fiskimjöl úr
heilum fiski t.d. ísfiski úr tog-
urum.
Ennfremur kom frarn að
Sveinn taldi „mjög ákveðnar
líkur“ á að hægt væri að framleiða
mjölið úr fiskúrgangi. Hér virtist
kjörið tækifæri. Reyndar voru
mörg ljón á veginum, það gerðu
stjórnendur verksmiðjunnar sér
ljóst, en eftir miklu var að
slægjast. Um það segir Sveinn:
Það sýnast því möguleikar á
því að hægt sé að vinna hinar
verðlægri fiskitegundir á
þennan hátt með mjög góðum
hagnaði og við fiskúrgangs-
vinnslu á þennan hátt sýnist
hagnaðarvonin meiri en við
nokkra aðra framleiðslu, sem
80 SAGNIR