Sagnir - 01.04.1984, Qupperneq 100

ÍSTAKA Á TJÖRNINNI
þriðji við að koma ísnum í hús.
Þegar út á Tjörnina kom
afmörkuðu karlarnir hæfilega
breitt svæði þar sem ísinn var tær-
astur og bestur. Síðan voru járn-
karlar mundaðir og höggvið gat á
hann svo koma mætti íssögum að.
Hið afmarkaða svæði var rist í
lengjur og hver lengja höggvin í
allstóra jaka. Við þessar tilfær-
ingar voru notaðar langskeftar
ísaxir og íshakar. Þá var eftir að
koma jökunum upp á skörina.
Var þetta hið kalsamasta verk og
erfitt enda vont að ná haldi á
blautum ísnum. Nú komu til þess
gerðar ístangir að góðum notum.
Með þeim voru jakarnir vegnir
upp á skörina og áfram á sleðana.
Þegar því verki var lokið gat
heimferðin hafist. Hestarnir sil-
uðust í átt að litlu steinbryggj-
unni, eftir henni upp á tjarnar-
bakkann og síðan á ákvörðunar-
stað. Þetta var oft hið tafsamasta
ferðalag því ísstykkin vildu velta
af sleðunum.
Við íshúsdyr biðu þeir sem áttu
að taka á móti farminum og koma
honum í hús. íslensk veðrátta er
þekkt fyrir allt annað en stöðug-
leika og því reið á að hafa hraðar
hendur við vinnuna. Húsin varð
að fylla meðan frost héldust.
Þegar leið að kvöldi eftir erf-
iðan dag var ísjökum raðað á
stöku stað umhverfis vökina til
varúðar skautafólki og öðrum
þeim sem leið áttu um Tjörnina.
Þótt ístakan þætti bæði kalsöm
og erfið var engum erfiðleikum
bundið að fá til hennar mannskap.
Atvinnu var ekki alltaf að hafa og
því eftirsótt að komast í starfann
bæði af verkafólki og ekki síður
eigendum ökutækjanna.
Frá frumbýlingsháttum
til framtíðar
Togaramir, þessi stóru og afkasta-
miklu skip, urðu á skömmum
tíma ein aðalstoðin undir reyk-
vísku atvinnulífi. Það segir
nokkra sögu að árið 1917, áður en
helmingur togaraflotans var
seldur til Frakklands, er talið að
um fimmti hver Reykvíkingur
hafi með einum eða öðrum hætti
haft lífsframfæri sitt af þessari
atvinnugrein.
Að fyrri heimsstyrjöldinni lok-
inni fjölgaði togurum ört. Árið
1925 voru þeir orðnir 25 en höfðu
verið 21 talsins fyrir söluna 1917,
og hlutur þeirra í atvinnulífinu var
aftur orðinn svipaður og þá. En
millistríðsárin voru útgerð og
fiskvinnslu á ýmsan máta óhag-
stæð. Söluerfiðleikar, verðfall
fiskafurða og gengislækkanir sem
juku útgerðarkostnað gerðu erfitt
fyrir. Þó birti í bili frá 1924, fisk-
verð hækkaði og afli jókst. Þá
dundi kreppan mikla yfir og við
upphaf spænsku borgarastyrjald-
arinnar 1936, lokaðist stærsti salt-
fiskmarkaðurinn.
En þrátt fyrir alla þessa erfið-
leika verður ekki annað sagt en
ísfisksalan hafi blómstrað. Meðal-
sala áranna 1936-1940 var komin
upp í rúm 31000 tonn en hafði árin
1911-1915 verið rúm 1600 tonn.
Þar sem í Reykjavík var öflug-
asta togaraútgerðin liggur í
augum uppi að ístaka á Tjörninni
jókst að sama skapi. Þegar mest
var veturinn 1919-1920 komu
upp úr henni 10.920 rúmmetrar af
ís. Til samanburðar má nefna að í
120 fermetra íbúð kæmust ekki
nema rúmir 300 rúmmctrar.
Eins og sjá má af línuritinu fer
svo að draga úr ístökunni þegar
líður á þriðja áratuginn og á þeim
fjórða leggst hún mikils til af. Þó
er eitthvert lítilræði tekið a.m.k.
fram á veturinn 1940-1941, þótt
hætt sé að geta um tekjur í reikn-
ingum bæjarins cftir 1936.
Á þessum samdrætti eru eðli-
legar skýringar. Þar sem veiði-
ferðin og sigling á Englands-
markað gat tekið alllangan tíma,
skipti miklu að ísinn, sem notaður
var við kælinguna, væri hreinn og
Reykjavíkurhöfti 1909. Hér má sjáfull-
trúa tveggja kynslóða skipa, seglskútur
og gufutogara hlið við hlið.
98 SAGNIR