Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Page 58

máli en háspekilegar getraunir. Samt
sem áður höfum við séð, að hann er
heimspekingur að mentun, og veru-
legur hluti ritverka hans fjallar um
ráðgátur tilverunnar í ljósi þess pcr-
sónulega skoðanakei-fis, sem hann
hefur myndað sér. Iíann var ekki
nema 24 ára, þegar fyrsta bókin hans
kom út. ,,Rét.thverfan og ranghverf-
an“; helstu viðfangsefnin eru þá þeg-
ar hin sömu og æ síðan, en meðfcrðin
enn á stigi vangaveltna. Menn biðu
ekki boðanna með að skipa höfund-
inum í flokk þeirra. sem dáðu og
stældu meistarann tilvistarfróða, Je-
an-Paul Sartre. Camus var sjálfur
ekki eins viss um, að hann væri tagl-
hnýtingur Sartrcs, j)ó að vel færi á
með þeim í fvrstu, enda hafa leiðir
þeirra skilist og staða þeirra inn-
bvrðis sem framámanna í bókmcnnt-
unum snúist við. Camus sagði síðar:
„Það eina, sem ég hcf skrifað um
heimspekileg efni. það hef ég skrifað
á móti tilvistarþruglinu."
Annars vill Camus sem minst ræða
um fyrstu bók sína og ekki gcfa hana
út að nýju, þykir hún ekki incð því
jiroskasniði, sem hann gerir kröfu til.
TNTeð þær 15—20 bækur, sem síðan
hafa komið út eftir hann. virðist
hann hinsvegar í alla staði ánægður.
Leið ekki á löngu áður athygli var
vakin á þessum unga rithöfundi um
heim allan, bæði vegna liins Ijósa stíls
og hnitmiðaða orðalags, sem er aðal
hinna sígildu frönsku bókmenta, og
eins fyrir hreinskilnislega, öfgalausa
túlkun þeirra lífsskoðana, sem höf-
undur aðhyllist. Þá eru og áberandi
vfirburðir hans á lærdómssviðinu. Að
honum hefur oft verið jafnað til Pas-
cals, er Ijósasta sönnun þess, hve eft-
irtakanleg stærð hann er orðinn á
skömmum tíma í heimi bókment-
anna.
Höfuðþættirnir í lífsskoðun Cam-
usar eru dregnir fram í „Sísýfosar-
goðsögninni“ (1043). Allir kannast við
víti Sísýfosar, sem er fólgið í því að
rogast með geysistóran stcin upj)
bratta brekku, en ávallt er hann
hyggst munu geta komið steininum
upp á brúnina, J)á veltur hann ofan
á jafnsléttu aftur, og verður Sísýfos
þá að taka til að velta honum á nýj-
an leik, og þannig endalaust upþ aft-
ur og aftur. Camus hugsar sér mann-
lífið jafn tilgangslaust, jafn fráleitt og
strit Sísýfosar, án lausnar og án von-
ar. Það er ekkert frumlegt við ])á
kenningu, síður en svo, en altaf er
jarðvegur fyrir svona uppgjafar-
stefnu, ef til vill fyrir þann keim, sem
hún hefur af sjálfsvorkunnsemi. Hinn
lærði fornmentafræðingur vcit ofur-
vel, að þetta er ekki annað en kenn-
ingar Epíkúrs í nýrri útgáfu. Maður-
inn deyr, um það er ekki að villast,
og dauðinn er endir lífsins, á jiví er
ekkert framhald, bætir liann við. Epí-
kúr sagði: „Þegar dauðinn er kominn
yfir oss, þá erum vér ekki lengur til.“
Lífið cr j)á orðið tilgangslaust, og þeg-
ar þar er komið fcr manni að skilj-
ast, hvcrsvegna „Sísýfosar-goðsögn-
in“ byrjar á þessari setningu: — Það
er aðeins eitt atriði í heimspekinni
sem skiptir verulegu máli, það er
sjálfsmorðið. Þar kemur fram sjón-
armið annars spekings fornaldarinn-
ar, Hegesíasar frá Kyrene, sem kall-
aður var Peisiþanatos — dauðafýsir.
í öðru riti — leikritinu „Misskiln-
56
DAGSKRÁ