Fréttablaðið - 07.12.2013, Qupperneq 20

7. desember 2013 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 20
Ísland
Vextir 6,75%
Írland
Vextir 3,25%
Mánaðarleg afborgun
af óverðtryggðu 20 millj. kr. láni
með jöfnum afborgunum til 25 ára.
179.000 kr.
121.000 kr.
Í aðdraganda og kjölfar
hruns bankanna, hrundi
íslenska krónan. Það var
svo sem ekki í fyrsta
skipti enda á blessuð
krónan sér mjög sveiflu-
kennda sögu. Sveiflur á
verðgildi íslensku krón-
unnar gagnvart erlend-
um gjaldmiðli viðskipta-
landa okkar hafa valdið
óhóflegri verðbólgu hér
á landi.
Á 8. áratugnum var
árleg verðbólga um 35 prósent
sem leiddi til þess að árið 1979
voru sett lög um verðtrygg-
ingu af ríkisstjórn undir forystu
Framsóknarflokksins. Óðaverð-
bólga át upp sparifé og olli mikl-
um skorti á lánsfé.
Með verðtryggingunni
breyttust aðstæður, auð-
veldara varð að fá lán og
hægt var að hefja upp-
byggingu lífeyrissjóða.
Á 9. áratugnum náði
verðbólga nýjum hæðum
og árlegt meðaltal þann
áratuginn var um 48%.
Eftir árið 1990 hefur
verðbólga að jafnaði
verið mun minni hér
á landi þó hún hafi
verið mun hærri en í
nágrannalöndum okkar. Ef við
lítum t.d. til Danmerkur, Finn-
lands og Írlands þá er vart hægt
að bera saman verðlagsþróun
þessara þriggja landa við Ísland.
Á sl. 30 árum hefur verðlag tvö-
faldast í þessum ríkjum en tólf-
faldast á Íslandi. Já – þið lásuð
rétt!
Þrálát verðbólgusaga hefur
áhrif á lánskjör. Þó verðtrygg-
ingin hafi valdið mörgum lán-
takendum búsifjum á síðustu
árum þá er hún ekki rót vand-
ans. Núverandi og fyrrverandi
ríkisstjórnir hafa sýnt viðleitni
til að bæta lántakendum verð-
tryggðra lána upp kostnað síð-
ustu ára en sú viðleitni dugir
skammt. Verðbólga næstu ára
mun verða fljót að hækka höfuð-
stól lánanna aftur. Fleiri velja
nú þá leið að taka óverðtryggð
lán til að verja sig gegn höfuð-
stólshækkunum sem verðtrygg-
ingin veldur í mikilli verðbólgu.
Í staðinn verður greiðslubyrðin
þyngri og sveiflur í afborgunum
meiri við vaxtabreytingar.
Forsætisráðherra langar til að
slá heimsmet. Honum hefur enn
ekki tekist það. En það er ein
leið fær í þeim efnum. Hún er
sú að taka upp annan gjaldmiðil,
evruna sem er gjaldmiðill okkar
helstu viðskiptalanda. Með því
móti gæti hann lækkað greiðslu-
byrði húsnæðislána varanlega
um rúm 30 prósent!
Hver vill slá heimsmet?
➜ Sveifl ur á verðgildi
íslensku krónunnar gagn-
vart erlendum gjaldmiðli
viðskiptalanda okkar hafa
valdið óhófl egri verðbólgu
hér á landi.
Stjórnvöld fengu mjög
skýr skilaboð í vikunni.
Núverandi fyrirkomulag
grunnskólanáms á Íslandi
skilar ekki ásættanlegum
árangri. Þótt PISA-könn-
un OECD sé ekki upphaf
og endir allrar umræðu
um gæði menntunar væri
afar skammsýnt að taka
niðurstöðurnar ekki alvar-
lega. Betri samanburður á
frammistöðu nemenda er
vandfundinn og rannsóknir hafa
sýnt sterka fylgni á milli þróun-
ar árangurs í PISA-könnunum og
hagvaxtar.
Ísland er í sérstakri stöðu hvað
þessa hluti varðar. Fjárframlög
hins opinbera á hvern grunnskóla-
nema hafa farið vaxandi undan-
farin 15 ár á sama tíma og dreg-
ið hefur verulega úr framlögum á
hvern háskólanema. Ísland er enn
fremur eina þjóðin innan OECD
sem ráðstafar meiri fjármun-
um á hvern grunnskólanemanda
en háskólanemanda. Þrátt fyrir
þetta eru laun grunnskólakenn-
ara á Íslandi í lægri kantinum og
almenn óánægja með starfskjör.
Það er óhugsandi að ekki sé hægt
að nýta fjármunina betur.
Nýjar leiðir hafa borið árangur
Fjölbreytni í rekstrarformi opin-
berrar þjónustu hefur skilað mjög
góðum árangri, jafnt hérlendis
sem erlendis. Á nýlegum fundi
Samtaka verslunar og þjónustu
um verkaskiptingu hins opinbera
og einkaaðila hélt fram-
kvæmdastjóri Hjalla-
stefnunnar, Áslaug Hulda
Jónsdóttir, afar áhugavert
erindi um starfsemi og
árangur fyrirtækisins.
Það bregður mörgum í
brún þegar orðið fyrirtæki
er nefnt í þessu samhengi,
enda hefur aðkoma einka-
aðila að opinberri þjónustu
verið viðkvæmt viðfangs-
efni á undanförnum árum.
Þetta á einkum við þegar rætt er
um menntun og heilbrigðisþjón-
ustu. Slík viðhorf markast gjarnan
af því að umræðu um fjármögnun
og aðgengi að opinberri þjónustu
er blandað við umræðu um rekst-
ur hennar.
Þegar horft er á þann árangur
sem starfsemi fyrirtækis eins og
Hjallastefnan hefur náð er óum-
flýjanlegt að spyrja hvort hér
liggi ekki hluti af lausn vandans
í grunnskólakerfinu. Námsárang-
ur nemenda innan Hjallastefn-
unnar hefur verið góður, nemend-
um líður vel og ásókn í skólana er
langt umfram það sem starfsemin
annar.
Hér er ekki átt við að uppskrift
Hjallastefnunnar sé sú eina rétta.
Það sem velgengni hennar sýnir
aftur á móti fram á eru þau miklu
tækifæri sem samkeppni, nýsköp-
un og fjölbreytileiki skapa. Í dag
eru einungis 2,5% grunnskóla-
nemenda í sjálfstæðum skólum og
fæstir foreldrar standa frammi
fyrir valkostum þegar kemur að
grunnskólamenntun barna sinna.
Þessu ætti að breyta.
Tækifærin liggja víðar
Að lokum er vert að benda á að
vandinn í grunnskólakerfinu á
sér sterka hliðstæðu í stærra við-
fangsefni: Hvernig efla megi opin-
bera þjónustu á sama tíma og dreg-
ið er úr útgjöldum? Fram til þessa
hefur aðferðafræði hagræðingarað-
gerða í opinberum fjármálum fyrst
og fremst gengið út á að reyna að
gera sömu hlutina með sama hætti
fyrir minni fjármuni. Í stað þess að
hjakka í sama farinu verður að nýta
þessar áskoranir með uppbyggi-
legri hætti og spyrja í auknum mæli
hvað megi gera öðruvísi.
Þar spilar samstarf og verka-
skipting hins opinbera og einka-
aðila lykilhlutverk. Aukin aðkoma
einkaaðila að opinberum rekstri
getur skilað miklum ávinningi ef
rétt er haldið á spilunum eins og
dæmin sanna. Þessi ávinningur er
ekki eingöngu fólginn í hagkvæmni
í rekstri, heldur ekki síður auknu
vali neytenda og hvötum til nýsköp-
unar. Hleypidómar, íhaldssemi og
tortryggni mega ekki koma í veg
fyrir að allir kostir verði skoðaðir
til hlítar á málefnalegan og skyn-
samlegan máta.
Að „hjallast“ úr sama farinu
Ungir karlmenn í Reykja-
vík eru margir illa staddir
og ég hef áhyggjur af þró-
uninni. Ef rýnt er í tölur
um fjárhagsaðstoð er ljóst
að stærsti einstaki not-
endahópurinn í Reykjavík
er ungir karlmenn.
Það þýðir að þeir eru
ekki í vinnu og líklega
ekki í skóla, óvirkir þátt-
takendur í samfélaginu.
Við höfum séð hvað and-
varaleysi gagnvart slíku
ástandi getur þýtt. Óeirð-
ir í París, London og Stokkhólmi
á liðnum misserum voru afleiðing
af vanmáttarkennd, áhrifaleysi og
skorti á skilningi á aðstæðum ungs
fólks, ekki síst ungra karlmanna.
Rétt er að taka fram að íslensk
ungmenni eru til mikillar fyrir-
myndar heilt á litið. Þau stunda
heilbrigðara líferni en fyrirrenn-
arar þeirra og nýta vel þau fjölda-
mörgu tækifæri sem hefur verið
kappkostað að bjóða í námi, íþrótt-
um og listum. Þegar svo vel tekst
til við að umbreyta þeim slæmu
siðum sem hér tíðkuðust áður
verður sárara að sjá stækkandi
hóp ungmenna sem sér ekkert í
spilunum fyrir sig.
Á Íslandi er atvinnuþátttaka með
því allra mesta sem gerist í heim-
inum. Sjálfsmynd Íslendinga er að
mjög miklu leyti samofin
þátttöku á vinnumarkaði
og á það sérstaklega við
um karlmenn sem jafn-
framt eiga sín sterkustu
félagslegu tengsl á vinnu-
staðnum. Þá er atvinnu-
þátttaka kvenna óvenju
mikil hér á landi. Almennt
vinna Íslendingar marga
og langa daga í samanburði
við nálægar þjóðir og gild-
ir það um ungmennin líka,
sem vinna fleiri daga í viku
meðfram námi en jafnaldr-
ar þeirra annars staðar á Norður-
löndunum. Þessi staða skapar tölu-
verðan þrýsting á að fólk sé í vinnu
og taki þeirri vinnu sem bjóðist.
Þannig er okkar samfélagssáttmáli
búinn að vera, þeir vinna sem geta
og vinnan verður útveguð.
Ekki má gefa eftir
En hvað gerum við þegar ungt
fólk fær ekki aðild að sáttmálan-
um? Störfin bjóðast ekki eða þeim
gefst ekki tækifæri til að vinna
þau störf sem bjóðast. Hvað gerum
við þegar uppeldi, skóli og atvinnu-
líf hafa skapað væntingar um
innihaldsrík og skemmtileg fram-
tíðarstörf en engin slík verða til?
Eða hvað gerum við þegar vænt-
ingar um laun og starfsaðstæður
eru órafjarri því sem menntun og
árangur getur staðið undir? Til
næstu ára litið þá er ekki mikil von
til þess að ungir menn sem hafa
verið óvirkir um hríð geti gert
mikið til að rétta stöðu sína hjálp-
arlaust. Þegar fram líða stund-
ir geta þeirra vandamál undið
upp á sig og þeirra vandi verð-
ur vandi maka þeirra og barna.
Ýmis virkniúrræði eru í gangi til
að tækla þann vanda. Þar má ekki
gefa eftir því öll virkni er leið til
betri lífsskilyrða.
Mest um vert er þó að skapa
ekki aðstæður vonleysis hjá fleiri
ungmennum. Mín tillaga er því sú
að Reykjavíkurborg taki upp ung-
mennatryggingu. Við sameinumst
um að hver einasti einstaklingur
á aldrinum 16-20 ára fái tækifæri
til að mennta sig, stunda starfs-
nám eða fái vinnu við hæfi. Stöðv-
um brottfallið úr framhaldsskól-
anum með því að finna fyrst nám
við hæfi, styðjum svo við þá sem
eru í hættu að flosna upp. Raun-
ar ætti að ganga lengra og sýna
hverju einasta ólögráða ungmenni
að samfélaginu er ekki sama um
framtíð þess og fylgja þeim betur
eftir sem þess þurfa.
Ungmennatrygging í Reykjavík
MENNTUN
Frosti Ólafsson
framkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs
➜ Fjölbreytni í rekstrar-
formi opinberrar þjónustu
hefur skilað mjög góðum
árangri, jafnt hérlendis sem
erlendis.
SAMFÉLAG
Sverrir Bollason
fulltrúi Samfylking-
arinnar í velferðar-
ráði Reykjavíkur-
borgar
➜ Mest um vert er þó að
skapa ekki aðstæður von-
leysis hjá fl eiri ungmennum.
FJÁRMÁL
Sigríður Ingibjörg
Ingadóttir
þingkona Samfylk-
ingarinnar
L
A
N
D
SM
ÓT HESTAM
AN
N
A
N
A
T
IO
N
A
L HORSE SHOW
O
F
IC
E
L
A
N
D
8.des. sun. kl. 20:00
Aðventukvöld, fjölbreytt og glæsilegt tónlistarkvöld.
Ræðumenn kvöldsins verða rithöfundurinn Jónína Leósdóttir
og séra Hjörtur Magni Jóhannsson. Fram koma Bjarni Arason, Svavar
Knútur, Kristjana Stefánsdóttir, Sönghópur Fríkirkjunnar, Barnakór
Fríkirkjunnar, Tómas R. Einarsson, Matthías Hemstock og Gunnar
Gunnarsson sem jafnframt er organisti kirkjunnar og stjórnandi
sönghóps. Álfheiður Björgvinsdóttir er stjórnandi barnakórs.

15.des. sun. kl. 14:00
Guðsþjónusta 3. sunnudagur í aðventu.

22.des. sun. kl. 14:00
Jólatrésskemmtun Fríkirkjunnar í Reykjavík.
Hefst með jólastund í kirkjunni. Síðan haldið upp í Safnaðarheimili
og sungið og dansað í kringum jólatréð með jólasveininum.
Kaffi og meðlæti fyrir alla.

22.des. sun. kl. 17:00
Heilunarguðsþjónusta á vegum Sálarrannsóknarfélags Íslands,
Fríkirkjunnar og Kærleikssetursins.

24.des. þri. kl. 18:00
Aftansöngur á aðfangadagskvöldi
Einsöngur Nathalía Druzin Halldórsdóttir.
Sönghópur Fríkirkjunnar syngur jólin inn og leiðir safnaðarsöng
undir stjórn Gunnars Gunnarssonar. Sr. Hjörtur Magni.

24.des. þri. kl. 23:30
Miðnætursamvera á jólanótt.
Páll Óskar og Monika Abendroth ásamt strengjasveit.
Sr. Hjörtur Magni, Sönghópur
Fríkirkjunnar ásamt Gunnari Gunnarssyni.
Mætið vel tímanlega til að fá góð sæti!
25.des. mið.kl. 14:00
Hátíðarguðsþjónusta á jóladag.
Ljósanna hátíð fagnað með rísandi sól.
Egill Ólafsson söngvari syngur og spjallar um tónlistarval sitt.
Sr. Hjörtur Magni, Sönghópur Fríkirkjunnar
ásamt Gunnari Gunnarssyni.

31.des. þri. kl. 14:00
Hátíðarguðsþjónusta á dvalar og hjúkrunarheimilinu Grund.

Helgihald jóla og aðventu
FRÍKIRKJAN
Í REYKJAVÍK