Fréttablaðið - 07.12.2013, Qupperneq 22

7. desember 2013 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 22
Hugleiðingar í tilefni 25
ára afmælis HIV-Íslands
í ár. Mikið vatn hefur
runnið til sjávar á þess-
um 25 árum frá stofnun
félagsins og heilbrigði og
aðstæður HIV-jákvæðra
hafa batnað verulega.
Ný og öflug lyf komu á
markaðinn árið 1996 sem
bættu líkamlegt heilbrigði
þeirra og langlífi. Það var
áhrifaríkt að sjá veikt
fólk nánast standa upp úr
hjólastólunum og fara út
í lífið. Það var ekki alltaf
auðvelt því stundum varð
fyrst að vekja vonina sem
hafði nánast horfið með tíman-
um. Einnig gat verið erfitt að vita
hvert skyldi stefna. Það er gleði-
legt og í raun ótrúlegt að sjá hvað
margir í dag lifa góðu lífi; stunda
alls kyns nám og vinna mikilvæg
störf í samfélaginu. Bara yfirleitt
að lifa innihaldsríku og góðu lífi
með eigin fjölskyldu, vinum og
vandamönnum.
Miklar framfarir hafa átt sér
stað í lyfjamálum HIV-jákvæðra
frá árinu 1996. Inntaka lyfjanna
er nú mun einfaldari en áður og
nóg að taka eina töflu á dag í stað
um 20 taflna eins og algengt var
fyrir um 15 árum. Þetta hefur svo
sannarlega einfaldað líf margra.
Aukaverkanir af lyfjunum eru
jafnframt hverfandi, en framan
af þótti ekki óeðlilegt að vera til
dæmis daglega með niðurgang
og ógleði í tengslum við inntöku
lyfjanna.
Ánægjulegra kynlíf?
Nýleg þróun á vafalaust eftir að
hafa mikil og góð áhrif í lífi HIV-
jákvæðra og landsmanna allra.
Hún varðar kynlífsþáttinn sem
mörgum sem greinast með HIV
finnst oft hvað erfiðastur. Nýleg
rannsókn á gagnkynhneigðum ein-
staklingum sýndi að smithætta í
kynlífi, sem oftast er undir 1%,
minnkar um 96% til viðbótar séu
HIV-jákvæðir í virkri HIV-lyfja-
meðferð og í traustu sambandi.
Enn vantar rannsóknir á sam-
kynhneigðum og sprautu-
fíklum.
Telja má víst að þessi
rannsókn eigi eftir að hafa
mikil og jákvæð áhrif á
kynlíf HIV-jákvæðra og
efla lífsgæði þeirra. Hún
geti auðveldað þeim til-
hugsunina um kynlíf
eftir greiningu og dregið úr ótt-
anum við höfnun þegar þeir segja
frá smiti sínu áður en kynlíf er
stundað. Sömuleiðis verði einfald-
ara fyrir þá að stofna til tengsla
við ósmitaða einstaklinga og ótt-
inn við smitun í sambandi kann að
minnka eða hverfa alveg. Áhrif-
anna gæti jafnframt í barneign-
um, því í stað tæknilegra lausna
eins og „sæðisþvottar“, geti fólk
í meira mæli stundað hefðbund-
ið kynlíf við getnað. Hvert par
þarf að ákveða fyrir sig hvort
það hætti alveg smokkanotkun sé
annar aðilinn í virkri HIV-lyfja-
meðferð. Vafalaust kjósa sumir að
nota alltaf smokkinn ef einhverj-
ar líkur eru á smiti á meðan aðrir
meta smithættuna það litla að það
taki því ekki. Þetta verða pör að
gera upp við sig eftir greinargóð-
ar upplýsingar hjá sérfræðingi.
HIV-jákvæðir og landsmenn
allir þurfa að vera vel upplýstir um
þessa nýjustu byltingu hvað varð-
ar smithættu. Fordómar þurfa að
víkja fyrir þekkingu sem ætti að
auðvelda kynni HIV-jákvæðra við
ósmitaða og efla gæði samskipta
þeirra og tengsla.
Þrátt fyrir miklar framfarir í
heimi HIV-jákvæðra er enn mik-
ilvægt að setja smokkinn á odd-
inn; fyrir einhleypa og alla fyrsta
hálfa árið í sambandi. Þá er kjörið
að fara í kynsjúkdómaskoðun og
breyta síðan yfir í hormónagetn-
aðarvörn til dæmis pilluna.
Fátækt er samfélagsmein
sem hefur aukist á Íslandi
síðustu ár, líkt og gerst hefur
í flestum þeim löndum sem
við berum okkur saman við.
Samkvæmt opinberum tölum
Hagstofunnar og íslenskum
rannsóknum búa nú tæplega
níu þúsund börn á heimil-
um sem eru undir lágtekju-
mörkum eða við fátækt hér
á landi.
Barnafátækt er stað-
reynd sem við getum ekki
leyft okkur að horfa fram hjá og
afleiðingarnar geta haft langvar-
andi áhrif á þær kynslóðir sem eru
að vaxa úr grasi. Hluti íslenskra
barna býr ekki við þau lífsgæði,
sem almennt eru talin ásættanleg
og sjálfsögð til að eiga innihaldsríkt
líf og þroskast.
Barnaheill – Save the Children á
Íslandi vinna nú að vitundarvakn-
ingu um barnafátækt og afleiðing-
ar fátæktar á börn. Í viðtölum sem
samtökin hafa átt við börn sem hafa
búið við fátækt og skort á efnis-
legum gæðum kemur berlega í ljós
hversu mikil áhrif skorturinn hefur
á andlega líðan þeirra og líf. Þeim
finnst þau minni máttar og forðast
gjarnan samveru við jafnaldra sína
utan skóla þar sem þau gætu verið
útsett fyrir efnahagslegum mun.
Þau reyna gjarnan að fela ástand-
ið og taka ekki þátt í viðburðum
eða öðrum tómstundum með jafn-
öldrum sínum. Þau hafa litla tiltrú
á eigin samskiptahæfni og verða
því félagslega einangr-
uð. Þau segja að þau hafi
smátt og smátt hætt að
leyfa sér að eiga drauma
og vonir. Þeim er tíðrætt
um að þetta eða hitt hafi
ekki verið hægt, því það
hafi ekki verið til pening-
ar, jafnvel ekki fyrir mat.
Börn í þessari stöðu fara að
sætta sig við skort og þau virð-
ast smátt og smátt hafa hætt að
sýna frumkvæði, eiga ekki áhuga-
mál og meta ekki líf sitt sem jafn
gott og líf annarra. Þau sjá litla
framtíðarmöguleika og sjá yfir-
leitt ekki fram á að geta menntað
sig. Bakgrunnur barnanna er mis-
munandi, en gjarnan er langvar-
andi atvinnuleysi foreldra hluti af
vandanum.
Það þarf að vera samfélagsleg
sátt og skilningur á því að allir eiga
rétt á að lifa með reisn og njóta vel-
ferðar. Velferð hvers samfélags
byggir ekki síst á því að tryggja
velferð barnanna okkar. Ekkert
íslenskt barn á að vera undanskilið.
Fjáröflun Barnaheilla stendur nú
yfir á jolapeysan.is. Einnig er hægt
að senda SMS-skilaboð með textan-
um „jol“ í síma 903 1510/20/50 og
styrkja starfið um 1.000, 2.000 eða
5.000 krónur.
➜ Börn í þessari
stöðu fara að sætta
sig við skort …
➜ Telja má víst að
þessi rannsókn eigi
eftir að hafa mikil og
jákvæð áhrif á kynlíf
HIV-jákvæðra og efl a
lífsgæði þeirra.
Í BYKO velur þú draumajólatréð við
kjör aðstæður inni, þannig að þú getur
gefið þér góðan tíma og vandað valið.
Valið á jóla trénu ætti þó ekki að taka
langan tíma því BYKO býður eingöngu
upp á hágæða sérvalin jólatré: Nor-
mannsþin, íslenska furu og blágreni.
Hluti söluandvirðis af hverju
jólatré fer til Hjúkrunarheimilis
Sunnuhlíðar í Kópavogi.
BYKO BÝÐUR EINGÖNGU UPP
Á HÁGÆÐA SÉRVALIN JÓLATRÉ
Verðvernd BYKO tryggir þér lægra verð. Sjá nánari upplýsingar og skilmála á www.byko.is.
100-150 cm .............................3.995 kr.
150-200 cm .............................7.995 kr.
200-250 cm ...........................12.955 kr.
100-125 cm .............................3.285 kr.
125-150 cm .............................3.985 kr.
150-175 cm .............................5.485 kr.
175-200 cm .............................7.485 kr.
200-225 cm .............................9.985 kr.
100-125 c m .............................3.595 k r.
125-150 c m .............................4.995 kr.
150-175 cm ... ... ... ....................6.795 kr.
175-200 cm .............................9.995 kr.
200-250 cm ...........................11.995 kr.
Íslensk fura
Normannsþinur
Blágreni
LIFANDI JÓLATRÉ
Timburverslun Breidd
Grandi
Selfoss
Virka daga: kl. 8-18
Laugardaga: kl. 10-17
Virka daga: kl. 8-19
Laugardaga: kl. 10-18
Sunnudaga: kl. 11-17
Virka daga: kl. 8-18
Laugardaga: kl. 10-18
Sunnudaga: kl. 12-16
Sölustaðir:
Lifandi jólatré.
Verð frá:3.285kr.
SÉRVALIN
JÓLATRÉ
Það er erfi tt
að vera fátækur
Byltingarnar í lífi
HIV-jákvæðra
SAMFÉLAG
Margrét Júlía
Rafnsdóttir
verkefnastjóri hjá
Barnaheillum
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Sigurlaug
Hauksdóttir
félagsráðgjafi hjá
Embætti landlæknis
og á Landspítala