Fréttablaðið - 07.12.2013, Síða 36

7. desember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 36
Það fylgir ekki mikil sann-færing svarinu þegar ég spyr Eirík hvernig hann hafi það og hann svarar: „Bara ágætt.“ Kannski er það kuldakastið,
snjórinn, honum kyngir niður,
eða myrkrið. „Nei, ég er nú aðal-
lega dapur út af Ríkisútvarpinu,“
segir Eiríkur sem vann á Rás 1 í
fjölda ára, flutti pistla í Víðsjánni
þar sem músík frá níunda áratugn-
um og tilvistarheimspeki fengu að
njóta sín til jafns. Hann er hætt-
ur í útvarpinu, pistlarnir urðu að
skáldsögum og nú hefur nýjasta
bók Eiríks, 1983, litið dagsins ljós.
Horfinn þorpsheimur
Af hverju ekki 1984? „Það er nú
til bók sem heitir því nafni og
er framtíðarsaga. Bókin mín er
fortíðarsaga. Hún lýsir horfnum
þorpsheimi. Það verða miklar
breytingar á íslenskum þorpum á
þessum tíma. Segja má að 1983 sé
eins konar vendipunktur. Það eru
teknar ákvarðanir um fiskveiðar
sem breyta samfélaginu. Og án
þess að ég sé að skrifa bók um
kvótakerfið þá er þetta tímabil
sem mig langaði að skrifa um.“
Ertu haldinn fortíðarþrá? „Nei,
ég held ekki. Ég myndi ekki segja
að þesi bók sé beinlínis nostalgísk.
Ætli hún sé ekki frekar melankól-
ísk en nostalgísk ef við viljum nota
falleg orð. Það er auðvitað ein elsta
klisjan í heimi að skrifa þorpssögu
en ég vona að mér takist að gera
það á annan hátt en áður hefur
verið gert. Ég minnist til dæmis
varla á fisk nema í myndlíkingum.
Ég er að beina sjónum mínum að
krökkum og unglingum sem lifa á
jaðri samfélagsins. Áherslan er á
persónur en ekki fortíðina.“
Þorpssagan á sinn stall í íslensk-
um bókmenntum. Til dæmis Þorp-
ið eftir Jón úr Vör sem markaði að
ákveðnu leyti upphaf módernism-
ans í íslenskum skáldskap. Lýsing-
ar Steinars Sigurjónssonar á Akra-
nesi eða Guðbergs Bergssonar á
Grindavík.“
Hvert sækir þú innblástur
þinn? „Þetta eru allt höfundar
sem ég veit afskaplega vel af. Ég
þekki þeirra verk og ber virðingu
fyrir þeim. Það er ákveðin áskor-
un að nálgast efni sem aðrir hafa
gert svo vel. Og líka að skrifa um
gömlu góðu klisjuna, strák sem
verður ástfanginn af ríku stelp-
unni í þorpinu. Dáist að henni úr
fjarlægð. Það var líka áskorun að
skrifa sögu þar sem sögumaður-
inn er tólf ára gamall en um leið
mögulega miklu eldri. Hann vitnar
jöfnum höndum í Simple Minds og
Albert Camus. Mig langaði að búa
til söguhetju sem veit í senn allt og
ekki neitt!“
Lítur hörmulega út
Hefur rithöfundurinn ráðið nið-
urlögum fjölmiðlamannsins? „Já,
hann hefur verið að taka yfir á
síðustu árum. Ég vann alltaf að
þessu jöfnum höndum til að byrja
með. Skrifaði mikið fyrir útvarp-
ið og sinnti skáldskapnum með.
Svo kom að því að mig langaði til
að athuga hvort skrif mín fyrir
útvarpið gætu jafnvel staðið ein
og sér án þess að það kæmi gott
lag á eftir. Rithöfundurinn tók
bara yfir. Ég hygg ekki á frek-
ari störf á fjölmiðlum í nánustu
framtíð, að minnsta kosti ekki
meðan staðan á þeim fjölmiðli
sem ég ber mestar taugar til er
eins og hún er.“
Er Rás 1 „rjúkandi rúst“?
„Þetta lítur hörmulega út í mínum
augum. Það er dimmt ský yfir
manni. Ég þekki auðvitað fólkið
sem varð fyrir þessu og líka fólk-
ið sem eftir situr með sárt ennið.
Þetta hefur mjög mikil áhrif á
mann og manni finnst eins og
verið sé að gera Ísland enn óbyggi-
legra en það var fyrir. Það er verið
að eyðileggja eitthvað sem skiptir
máli. Stjórnvöld hafa ekki sterkara
bein í nefinu en þetta. Vega að Rás
1 og nánast skera hana á hol. Mér
finnst það sorglegt, sérstaklega
af því við höfum talið okkur eiga
efni á að reka menningarstofnanir
á borð við Ríkisútvarpið og Þjóð-
leikhúsið á tímum þegar þjóðin
átti varla til hnífs og skeiðar. Þetta
svíður óendanlega.“
Hvernig er venjulegur dagur í
þínu lífi? „Ég vakna á morgnana
eins og flestir aðrir. Og reyni að
skrifa á hverjum degi. Ég bý í
vesturbæ Reykjavíkur og ætli það
megi ekki segja að mikilvægustu
punktarnir í mínu daglega lífi séu
heimili mitt, Þjóðarbókhlaðan og
Sundlaug Vesturbæjar. Þetta eru
svona hornsteinarnir í mínu lífi.
Ég er reyndar fæddur og uppal-
inn vestur á fjörðum, í Bolungar-
vík. Bjó þar til 14 ára aldurs. En
ég hef búið hér í Reykjavík síðan.“
Líturðu þá á þig sem Reyk-
víking eða lifir þorpið enn í þér?
„Þegar ég bjó fyrir vestan leit ég
ekki á mig sem Vestfirðing. Og
hér ekki endilega sem Reykvíking.
Ætli ég sé ekki bara klofinn. Ég
er ekki mikið fyrir að skilgreina
mig. Kannski nú, þegar maður eld-
ist, leitar hugurinn meira til baka.
Bernskan er mikilvægasta ævi-
skeiðið.“
Ættum að reyna að ná sátt
Nú er bókin þín með hinn svo-
kallaða gullstimpil. Fáein orð
um jólabókaflóðið? „Það fylgja
þessum tíma blendnar tilfinning-
ar. Það er gaman að hitta höfunda
og lesa upp. En svo er maður líka
taugaveiklaður og ómögulegur að
einhverju leyti. Það er hægt að
týna sér í þessu. Einn ágætur höf-
undur orðaði þetta ágætlega um
daginn. Maður er mella í mánuð.
Ætli maður þurfi ekki bara að
passa sig á að tapa sér ekki alveg
í þessu. Svo fylgir þessu auðvi-
tað fjölmiðlaharkið. Það er búið
að veikja svo fjölmiðla á Íslandi
og menningarumfjöllun í blöðum
er minni en hún var. Það er minni
umræða um það sem skiptir máli.
Og þess vegna er enn sorglegra
að vegið skuli að Ríkisútvarpinu
á þennan hátt.“
Af hverju ríkir ekki meiri sátt
um menningu? „Ég hef einmitt
verið að hugsa það sama. Það er
stórfurðulegt að árið 2013 skul-
um við vera að standa í þess-
ari umræðu. Þjóðleikhús eða
Landhelgisgæsla, RÚV eða spít-
ali. Ég skil þetta hreinlega ekki.
Við gátum byggt upp grunnstoð-
ir samfélagsins þegar við áttum
miklu minni pening. En nú eru
öfl á sveimi – raddir sem telja
sig geta stillt þessu svona upp.
Þetta er bara lýðskrum. Þessi öfl
líta svo á að það þurfi ekkert að
hlúa að menningunni og því lista-
lífi sem dafnar hér í landinu og
gerir landið byggilegt. Svo einfalt
er það. En að við skulum þurfa
að eiga í þessari umræðu, núna
árið 2013, er út í hött. Maður gat
kannski skilið það á fjórða ára-
tugnum, í miðri heimskreppu,
þegar þjóðin deildi um hvort hún
vildi byggja sér Þjóðleikhús. En
hér og nú. Það finnst mér algjör-
lega óskiljanlegt.“
Jólaboðskapurinn í ár? „Ég held
við ættum bara að reyna að ná ein-
hverri sátt um hlutina. Reyna að
komast að niðurstöðu um það þjóð-
félag sem við viljum tilheyra. Ég
held að stærsti hluti þjóðarinnar
vilji hafa aðgang að kröftugu Rík-
isútvarpi og Þjóðleikhúsi og ég
held að það sé alveg mögulegt að
ná um það sátt. En það er hræði-
legt hvernig umræðan einkennist
af skotgrafarhernaði þar sem hver
höndin upp á móti annarri. Við sitj-
um uppi með stjórnvöld sem hafa
ekki mikinn áhuga á menningu en
ég er svo bláeygður að ég held að
sátt meðal þjóðarinnar felist í því
að hlúa að þessum stofnunum sem
sinna góðu starfi og skipta sköp-
um fyrir tilveru okkar hér á þessu
landi.“
Þessi öfl líta svo á að það þurfi ekkert að hlúa að
menningunni og því listalífi sem dafnar hér í landinu og
gerir landið byggilegt.
Maður er mella í mánuð
Eiríkur Guðmundsson rithöfundur var á dögunum tilnefndur til Íslensku bókmenntaverð-
launanna fyrir bókina 1983– uppvaxtarsögu sem gerist í sveitaþorpi úti á landi. Hann segist hrygg-
ur yfir árásum stjórnvalda á íslenska menningu, klofningnum hjá þjóðinni og samstöðuleysi.
Símon
Birgisson
simon@frettabladid.is
HEIMAVÖLLURINN Vesturbærinn er
heimavöllur Eiríks Guðmundssonar,
þar eru Þjóðarbókhlaðan, sundlaugin
og heimilið.
FRÉTTABLAÐIÐ/DANÍEL
– FULLT HÚS ÆVINTÝRA
REYKJAVÍK • Fiskislóð 1
AKUREYRI • Tryggvabraut 1-3
ellingsen.is
Munið
gjafabréfi
n!
SKOGSTAD SNAPP DÚNÚLPA
Bleik og ljósbrún.
Stærðir: 80–116.
13.592 KR.
Verð áður 16.990 kr.
COLUMBIA ALPINE ÚLPA
Svört og græn.
Stærðir: 104–152.
11.992 KR.
Verð áður 14.990 kr.
SKOGSTAD GLACIER DÚNÚLPA
Græn, dökkblá og ljósblá.
Stærðir: 80–116.
13.592 KR.
Verð áður 16.990 kr.
DIDRIKSONS BIGGLES LÚFFUR
Grænar, fjólubláar, bláar,
svartar, rauðar og dökkbláar.
2.392 KR.
Verð áður 2.990 kr.
20%
AFSLÁTTUR
af öllum
ÚTIVISTAR–
VÖRUM*
*NEMA DEVOLD
KULDA-
DAGAR