Læknablaðið - 15.06.2001, Blaðsíða 16

FRÆÐIGREINAR / HJARTASJÚKDÓMAR
Figure 2. The pedigree
shows how two individuals
with familial
hypercholesterolemia (FH)
are traced to a common
ancestor (blue line). The
oldest individual alive in
each family lineage was
identified as key individual
and contacted for genetic
testing (red line). Offspring
ofthe key individuals
positivefor the mutation
were recruited for testing. If
positive, their offspring
were also called in and so
on. Relatives ofkey
individuals negative for the
mutation were not
recruited. A cross means a
deceased individual, a box
means a male, a circle a
female and black filling an
affected individual.
lingum með arfbundna kólesterólhækkun á göngu-
deild háþrýstings og blóðfitu. Fyrir fjórum árum var
hafin vinna við að þróa aðferð til að fjölga nýgrein-
ingum á arfbundinni kólesterólhækkun á deildinni
með það að lokamarkmiði að greina alla einstaklinga
með arfbundna kólesterólhækkun á íslandi. Gerð var
frumrannsókn í þeim tilgangi að kanna gildi þessarar
aðferðar sem byggðist á að nýta ættrakningu og
erfðatækni til að afmarka rannsóknarhóp með
nægilega háa tíðni af sjúkdómnum svo skimun yrði
fýsileg. Erfðafræðinefnd Ffáskóla íslands annaðist
ættrakningu. Niðurstöður þessarar rannsóknar eru
enn óbirtar en helstu niðurstöður voru að með því að
ættrekja 10 einstaklinga með arfbundna kólesteról-
hækkun saman í þrjár ættir og skima fyrir sjúkdómn-
um í ættunum, fundust 45 einstaklingar með arf-
bundna kólesterólhækkun af 306 sem voru prófaðir.
Forfeður þessara þriggja ætta voru fæddir í byrjun 19.
aldar. Algengi arfbundinnar kólesterólhækkunar í
þýðinu var því um 13% sem er rúmlega 60 sinnum
hærra en er áætlað í almennu þýði sem er 0,2%.
Rannsóknin var takmörkuð í upphafi við elstu kyn-
slóð í hverjum ættlegg sem unnt var að kalla í (mynd
2). Þannig var ekki leitað að arfbundinni kólesteról-
hækkun í afkomendum þeirra sem ekki reyndust
hafa sjúkdóminn. Þegar einstaklingar í þessari elstu
kynslóð greindust hins vegar með sjúkdóminn voru
afkomendur þeirra einnig athugaðir. Þannig greind-
ust 37 einstaklingar til viðbótar.
Erfðarannsóknirnar til þessa hafa leitt í ljós þrjár
stökkbreytingar í íslenskum ættum með arfbundna
kólesterólhækkun en yfir 600 stökkbreytingar hafa
greinst hjá öðrum þjóðum (18). Flestar stökk-
breytingar sem hafa greinst eru bundnar við
ákveðnar ættir eða þjóðir. Algengasta stökkbreyt-
ingin í íslendingum (I4T+C) er staðsett á mótum
fjórðu innraðar og fjórðu útraðar og orsakar truflun í
samtengingu á útröð 4 í LDL viðtakageninu (19).
Þessi stökkbreyting hefur fundist hjá nokkrum
einstaklingum í Bandaríkjunum og verið er að kanna
hvort þeir einstaklingar eigi rætur að rekja til íslands.
Þessi stökkbreyting hefur ekki fundist á Norður-
löndum þrátt fyrir víðtæka leit. Önnur stökkbreyting
(A519T) er staðsett í útröð 11 (18). Þessi stökk-
breyting hefur líka fundist í Þýskalandi en ekki er
vitað um tengsl Þjóðverja og Islendinga með þessa
stökkbreytingu. Þriðja stökkbreytingin er 2 kb
brottfall úr útröð 9 og 10 auk innraðar 10 (20) og
hefur þessi stökkbreyting aðeins fundist hér á landi.
Allar valda þessar stökkbreytingar truflun á myndun
LDL viðtakans og þær eru greinanlegar með
aðferðum sem byggja á keðjuverkun með liðunaren-
sími (polymerase chain reaction, PCR), sem er
forsenda kerfisbundinnar leitar að þeim.
Alls hafa 206 einstaklingar greinst með arfbundna
kólesterólhækkun á göngudeild háþrýstings og
blóðfitu. Áætlað er að rúmlega 500 manns (1:500) á
íslandi hafi sjúkdóminn og hefur því tæplega
helmingur einstaklinga með arfbundna kólesteról-
hækkun á íslandi verið greindur.
Af þeim sem þegar hafa greinst með arfbundna
kólesterólhækkun eru 62% (128 einstaklingar) með
þekkta stökkbreytingu í geni LDL viðtakans.
Algengasta stökkbreytingin (I4T+C) var áætluð
valda um 60% af arfbundinni kólesterólhækkun í
landinu en það mat byggðist á rannsókn á hópi
óskyldra sjúklinga með arfbundna kólesterólhækkun
(19). Nú hafa greinst 93 einstaklingar (43%) með
þessa stökkbreytingu en 25 (11%) í útröð 11 og 10
(5%) með brottfall úr útröð 9 og 10.
Meðalkólesterólgildi karla með þekkta stökk-
breytingu var 9,6 mmól/L við greiningu. Kólesteról-
gildi karla var marktækt lægra hjá þeim sem hafa
óþekkta stökkbreytingu eða 8,2 mmó/L (tafla III).
Hjá konum var meðaltal kólesteróls sjúklinga með
þekkta stökkbreytingu 9,1 mmól/L en 8,7 mmól/L hjá
516 Læknablaðið 2001/87