Þjóðlíf - 01.10.1987, Qupperneq 49

VIÐSKIPTI & FJÁRMÁL
Lærum á þetta kerfi
Gedþóttaákvardanir okkar ganga ekki
í alþjóóavióskiptum
ÞAÐ MÁ SEGJA að
orðið hafi nokkurskon-
ar bylting á fjármagns-
markaðnum. Áratuga-
langt skömmtunarkerfi
hefur verið afnumið og
nú geta þeir sem vilja
íjárfesta valið á milli
margra og mismunandi
kosta í stað þess að
ganga í óvissu fyrir bankastjóra eða fara í
fjárfestingarlánasjóðinn sinn og bíða úr-
lausnar í marga mánuði. Gamla kerfið var
einfalt en lokað, nýja kerfið verður flókið en
°pið,“ segir Ólafur Davíðsson, fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra iðnrekenda, í
samtali við ÞJÓÐLÍF.
Á iðnaðarráðstefnu á Akureyri sem hald-
'n var á 125 ára afmæli bæjarins 28. ágúst s.l.
flutti Ólafur erindi um fjármögnun iðnfyrir-
f®kja og vakti athygli á þeim nýju og gjör-
hreyttu aðstæðum sem fyrirtæki búa nú við.
Hann benti á sem dæmi að fyrirtæki sem væri
að íhuga vélafjárfestingu þyrfti nú að líta á
eftirtalda kosti:
Lán í Iðnlánasjóði í SDR.
Lán í Iðnþróunarsjóði í erlendri mynt eftir
vali.
Fjármögnunarleigu.
Erlent lán allt að 66% ef um er að ræða
ubyrgð sjóðs eða banka.
Erlent lán allt að 100% án ábyrgðar.
„I öðrum tilvikum," sagði hann, „þarf
einnig að huga að lánum í krónum, verð-
úyggðum og með háum vöxtum. Hér þarf að
hanna vexti, gengisáhættu, lánstíma og
skattaleg áhrif svo eitthvað sé nefnt. Auðvit-
að standa ekki allir þessir kostir ávallt til
flpða en oft eru þeir að minnsta kosti fleiri en
einn. Það getur því verið flókið dæmi að bera
Þessa kosti saman og síðan meta áhættuna
bví hún er jafnan fyrir hendi...“
^ÖGULEIKARNIR eru mjög miklir og á
aiismunandi kjörum," segir Ólafur við
ÞjÓÐLÍF. „Það eru ekki bara mismunandi
vextir heldur líka mismunandi kröfur um
jryggingar, mismunandi lánstími og skatta-
ega getur þetta komið út á ýmsan veg.
Aðalatriðið er að íslensk fyrirtæki búi við
s°rnu aðstæður að þessu leyti og erlend fyrir-
jjeki. Breytingar á fjármagnsmörkuðum eru
unar að ganga yfir víðast hvar í löndunum í
ri|igum okkur og þykja þar sjálfsagðar og ef
V|ö eigum að standa jafnfætis erlendum fyrir-
'Vkjum í samkeppninni verðum við að búa
V|ð sömu aðstæður og eiga aðgang að sams-
°nar fjármögnunarmöguleikum."
Hann segir að vissulega hafi stjórnvöld
gert sitt til að losa kerfið úr gömlu skorðun-
um og framhaldið ráðist að miklu leyti hjá
fyrirtækjunum sjálfum „en stjórnvöld eiga
enn margt ógert s.s. að opna meira fyrir
möguleika fyrirtækja á erlendri lántöku.
Hafi fyrirtæki til þess burði ætti það að geta
tekið lán erlendis, hvort heldur til fjárfest-
ingar eða rekstrar, og á eðlilegum viðskipta-
legum grundvelli.
Við teljum líka að ef opnað er algerlega
fyrir aðstreymi erlends fjármagns inn í land-
ið, án opinberrar fyrirgreiðslu, þá sé líka
nauðsynlegt að opna leiðina út, þ.e.a.s. þá
verði íslendingar líka að geta fjárfest í út-
löndum. Almenningur geti t.d. lagt inn á
gjaldeyrisreikninga í bönkum eða keypt
verðbréf erlendis."
Ólafur segir að talsvert skorti á að íslensk
fyrirtæki hafi lært á þetta nýja kerfi og að-
spurður viðurkennir hann hættuna á að
menn hlaupi til þegar lánsfjárkostir bjóðast
nú í hverju horni og steypi sér út í vafasamar
skuldir. „Auðvitað er viss hætta á þessu
þegar allt í einu opnast margir möguleikar
eftir að menn hafa verið lokaðir í skömmt-
unarkerfi áratugum saman og grípi þá næsta
valkost án þess að velta því fyrir sér hvað það
kostar. Við verðum bara að láta það yfir
okkur ganga og læra á þetta kerfi því þegar
allt kemur til alls eru það fyrirtækin sjálf sem
axla ábyrgðina og taka afleiðingunum."
HÁIR VEXTIR. Nú eru raunvextir hér á landi
mjög háir, aukin erlend fjármögnun og lán-
taka getur og þýtt það að vextir hér fari í
auknum mæli að fylgja vöxtum í nálægum
ríkjum. Við spurðum Ólaf um áhrif þessara
breytinga á fjármagnsmarkaðnum á vexti al-
mennt:
„Undanfarin ár hafa vextir erlendis verið
tiltölulega háir, líka hér innanlands, og í dag
eru sennilega hærri vextir hér en í nálægum
löndum," segir hann. „í dag eru erlend lán
miklu ódýrari en lántaka innanlands vegna
þess að gengið er stöðugt en verðbólgan tals-
verð. Til lengdar er ekki hægt fyrir okkur að
ætla að einangra okkur frá fjármagns-
markaðnum erlendis og við hljótum því að
fylgja að meira eða minna leyti sömu vöxtum
og viðgangast í kringum okkur - og það er
allt í lagi. Við tölum oft um það hvað hag-
kerfið sé opið - við flytjum bæði mikið út og
einnig inn í landið - og því held ég að það sé
ekkert hættulegt né óeðlilegt við það að við
séum mjög háð fjármagnsmörkuðum erlend-
is og að vextir hér ráðist af vöxtum þar.
Þetta vekur aftur á móti upp spurningar
um hvernig stjórnvöld eiga að stjórna pen-
ingamálunum í landinu og við verðum að
gera skarpan greinarmun á erlendum skuld-
um hins opinbera og svo lántöku fyrirtækja
erlendis sem miðar að því að skapa meiri
verðmæti. Þennan greinarmun verða menn
að gera þegar þeir gagnrýna það að við séum
að opna allar flóðgáttir fyrir erlendum lán-
tökum fyrirtækja. Erlend lántaka fyrirtækja
er beinlínis tekin til að auka framleiðsluna og
sú framleiðsluaukning, sem fer annað hvort
til útflutnings eða til að keppa við innflutn-
ing, á að standa undir vöxtunum."
Ólafur segir að það sé æskilegast ef hægt sé
að taka lán í sem mestum mæli innanlands
vegna þess að þá njóta innlendir aðilar vaxt-
anna, en til að slíkt verði mögulegt þarf inn-
lendur sparnaður að aukast.
STJÓRNA HVERJU? Missum við ekki tök-
in á peninga- og vaxtamálunum ef erlend
áhrif aukast í íslensku fjármálalífi?
Hann svarar þessari umdeildu spurningu á
þann veg, að við séum nú þegar hluti af al-
þjóðlegu viðskiptaneti, „við því er ekkert að
segja og það er óumflýjanlegt. Við þurfum
hins vegar að vera klárir á því hverju við
eigum að hafa stjórn á og hvernig við getum
stjórnað því.
Við erum í fríverslun og því ráða stjórn-
völd ákaflega litlu um það hvernig viðskiptin
gerast. Við eigum líka að vera með opið
fjármagnskerfi. Það er ekki einungis nauð-
synlegt fyrir vöruviðskiptin heldur og á
þjónustusviðinu líka, móttöku erlendra
ferðamanna og skipa- og flugfélögin, sem
verða að búa við mikið frjálsræði í gjald-
eyrisviðskiptum. Ríkisvaldið á aftur á móti
að fást við sín eigin fjármál. Ríkisfjármálin
eru megin hagstjórnartæki ríkisstjórnar á
hverjum tíma og stjórnvöld verða líka að
taka ákvörðun um það hvernig við viljum
haga beinni þátttöku útlendinga í efnahags-
lífi okkar. Aðalatriðið er það að við erum nú
þegar svo tengd alþjóðlegum viðskiptum að
við getum ekki ákveðið eftir eigin geðþótta
hvernig við viljum haga þessum málum óháð
því sem gerist annars staðar. Þetta eru aðrar
þjóðir að meira eða minna leyti búnar að
uppgötva."
I erindi sínu á Akureyri benti Ólafur á þá
staðreynd að afkoma iðnaðarins í landinu
hefur ekki gert betur en standa í járnum
undanfarin sjö eða átta ár. Hlutfall eigin fjár
af heildarfjármagni hefur farið snarminnk-
andi. „Þó afkoma iðnaðarins hafi ekki verið
nógu góð hafa umsvifin verið mikil og vax-
andi," segir hann við ÞJÓÐLÍF, „og ég held
að þessar breytingar á fjármagnsmarkaðnum
auðveldi mönnum að auka framleiðsluna og
þá ættu menn að ná fram betri nýtingu í
sínum fyrirtækjum, en eins og nú horfir, með
vaxandi verðbólgu, verð ég að óttast það að
afkoman fari enn versnandi á næstunni.
Miklar kostnaðarhækkanir og fastgengis-
stefnan þýðir að fyrirtæki geta lítið hreyft
verðið á sínum vörum því flest eru þau í
erlendri samkeppni.
47