Tímarit Máls og menningar - 01.12.1948, Síða 129

UMSAGNIR UM BÆKUR
LANDNÁMABÓK ÍSLANDS. Einar Arnórsson
bjó til prentunar. Helgafell, Unuhúsi, Garðastræti
15—17, Reykjavík 1948. — xxxix + 408 bls. Mynd
aftan á fremra titilblaði. Uppdrættir af öllu land-
inu á 12 blöðum í sérstöku hylki.
Ég beið þessarar útgáfu Landnámabókar með nokkurri eftirvæntingu, en
varð skjótt fyrir vonbrigðum, þá er ég fór að kynna mér hana. Ég fæ ekki
betur séð en hún sé mjög misheppnað verk. Landnámabók er hér gefin út
■eftir fjórum gerðum hennar: Sturlubók (S), Hauksbók (II), Melabók (M),
brotunum, sem til eru, og Þórðarbók (Þ), en Skarðsárbókar (Sk) er getið á
nokkrum stöðum. Utgáfunni er svo hagað, að þessum fjórum gerðum er steypt
saman, og á að vera hægt að sjá í samfelldu lesmáli allt, sem í hverri þeirra
stendur. Þó liefur ekki orðið komizt hjá athugasemdum neðan máls með öllu.
Samsteypan er aðallega með tvennum hætti. Sums staðar er ein gerðin lögð til
grundvallar, en orða- og efnismunar hinna, sumra eða allra, getið í megin-
málinu. Á öðrum stöðum er mismunurinn of mikill til þess, að slíkt hafi verið
hægt. Þar eru textarnir, sumra gerðanna eða allra, prentaðir hvor eða hver á
•eftir öðrum. Sjálfsagt var að leggja S til grundvallar, með því að hún er
elzt og ein heil af hinum eldri gerðum, sem til eru. Má og segja, að Einar
Arnórsson (hér eftir skammstafað: E. A.) hafi gert það að nokkru leyti. Þó
liefur hann vikið frá efnisskipun hennar og tekið upp efnisskipun Þ í aðal-
atriðum, eins og gert er í útgáfu Landnámabókar frá 1925. En sú tilhögun
styðst ekki við nægileg rök, því að efnisskipun Þ er aðeins blendingur úr
efnisskipun M og Sk, sem er aftur samsteypa úr S og H. Ef M væri til heil,
svo að hægt væri að leggja hana til grundvallar, gegndi öðru máli. Þá væri
rétt að víkja frá S.
Þeirri aðferð, sem hér er beitt við útgáfu Landnámabókar, hefur aldrei verið
beitt við hana fyrr, en þó er hún ekki alger nýjung. Hinir fornu íslenzku ann-
álar voru gefnir út á mjög svipaðan hátt í Kaupmannahöfn 1847, enda stendur
)íkt á um þá og Landnámabók. Þeir eru af einum og sama stofni, sem hefur
verið ýmislega aukinn í hinum einstöku gerðum. f rauninni eru Sk og Þ
einnig sams konar samsteypur. Aðalmunurinn er sá, að E. A. steypir saman
fleiri textum en höfundar þeirra og sýnir nákvæmlegar, hvað stendur í hverri
gerð.
Útgáfa annálanna frá 1847 hefur ekki þótt góð. En hvernig reynist útgáfa
E. A. af Landnámabók? Hann hefur auðvitað ætlazt til, að mönnum yrði auð-