Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Side 88

Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Side 88
BALDUR HAFSTAÐ Ögrandi storkun Höddu Pöddu á bjargbrúninni minnir mjög á stúlkuna í Valshreiðrinu;4 og tveir einbeittir viljar í Dúnu Kvaran eiga sér furðu mikla samsvörun í smásögu Einars. I báðum smásögunum birtist þörfin til að ná valdi á annarri mannveru og sigra - í nálægð ógnvænlegra hamra. En endalokin í Dúnu Kvaran eru eins og í Barni náttúrunnar. Ástin sigrar; tilfinningar haturs og eigingirni láta í minni pokann. Ekki þarf að efast um að Laxness hafi lesið bæði Dúnu Kvaran5 og Höddu Pöddu. Sambandið við síðarnefnda verkið felst meðal annars í því að kven- persónurnar fara einar að klettunum á vit sælla minninga. Þá má minna á hlutverk hnífsins í báðum verkum. Laxness fer aðra leið með hnífinn og læt- ur Randver kasta honum frá sér og Huldu finna hann löngu síðar. Leit Huldu að hnífhum á sér samsvörun í leitinni að perlubandi Hrafnhildar. Um Huldu má segja að í henni sameinist eðli systranna í Höddu Pöddu, tryggð Hrafn- hildar og rándýrseðli Kristrúnar. Um tengsl Laxness við Dúnu Kvaran mætti taka fram að hér sem oftar beitir hann sínum „öfugu forteiknum“: Dúna er í upphafi sögunnar eins og Hulda í Barni náttúrunnar hefði viljað verða: víð- förul heimskona. En skyldleiki Huldu við stúlkuna í Valshreiðrinu er þó mun nánari, ekki síst vegna þess að þær stöllur eru óaðskiljanlegur hluti náttúrunnar og sveit- arinnar; Dúna er aftur á móti eins og gestur í sveitinni þrátt fyrir þá fullyrð- ingu í upphafi og sögulokum að fuglarnir hafi sungið nafn hennar. Dúna las þar Jean-Christophe og fitlaði við veiðistöng að sið sportveiðimanna. Hún var „líkneski“ en náttúran og dalurinn fótstallur hennar (381). Og það var ekki hin safaríka og ósnortna náttúra í sveitinni sem „streymdi í kvaki og angan inn um gluggann“ hennar (390). Það var náttúran utan við sjúkrahús- ið í Reykjavík. Hver er þá niðurstaðan af þessari athugun? Vissulega eru björg og hamrar hluti íslenskrar náttúru sem allir þekkja. Sviðsetning sögu við slíka staði er því ekki tiltakanlega frumleg en áreiðanlega heillandi viðfangsefhi. Hitt er greinilegt að þau verk, sem hér voru nefnd, kallast á. Glímt er við svipaðar hugmyndir í þeim öllum þó útfærslur séu breytilegar. Um listrænan árangur hinna þriggja höfunda á þessum tiltekna vettvangi má að sjálfsögðu deila þó margt styðji þá skoðun að sá sem fyrsta tóninn gaf hafi náð áhrifamestum hljómi. En Kamban kemur óneitanlega inn á sviðið eins og hressandi storm- sveipur. Og Laxness sýnir strax í þessari fýrstu skáldsögu sinni að hann kann þá list að beita „öfugum forteiknum".6 78 www.malogmenning.is TMM 2000:1
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.