Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Qupperneq 98

SKAGFIRSKA KIRKJURANNSÓKNIN 97
Með því að tengja saman ritheimildir, munnmælasögur og vettvangs-
rannsóknir er ætlunin að fá heildstæða mynd af kirkjustöðum í Skagafirði
allt frá kristnitöku fram á okkar daga. Farið hefur verið ítarlega í gegnum
Íslenskt fornbréfasafn og leitað í örnefnaskrám að vísbendingum um
mannvirki og munnmæli tengd kirkjum og kirkjugörðum. Auk þess er
stuðst við Íslendingasögur, Sturlungu og fjölmargar yngri ritheimildir
auk heimildamanna. Niðurstöður fornleifarannsókna bæði innan
og utan héraðs liggja þó til grundvallar. Nú þegar hafa allnokkrar
fornleifakannanir verið gerðar á þekktum og meintum kirkjustöðum í
tengslum við rannsóknina og er ætlunin að gera f leiri slíkar með áherslu
á staði þar sem einungis er um að ræða munnmæli, beinafundi eða óljósari
heimildir um tilvist grafreits. Í framhaldinu verða kannaðir nánar staðir
sem urðu að sóknarkirkjustöðum með áherslu á sóknaskipan og breytingar
á eignarhaldi jarða.
Rannsóknin gengur að miklu leyti út á að kanna hvernig nýta má
mismunandi heimildir til að finna og staðsetja minjar af þessu tagi, en
þekking á staðsetningu og dreifingu kirkna er grundvöllur þess að geta
svarað spurningum á borð við: Hverjir byggðu fyrstu kirkjurnar eða gerðu
fyrstu kirkjugarðana? Eru þeir ólíkir að gerð og stærð, hvar og hvernig
voru þeir staðsettir, hverjir voru þar jarðaðir, hvað segja beinin okkur um
samfélag og lífsviðurværi, hvaða garðar/kirkjur voru lagðar niður, hvaða
bæir fengu að halda kirkju/graftarleyfi eftir að sóknarkirkjuskipanin komst
Nafn jarðar 11. öld 12. öld 13. öld Elsta heimild
Ás í Hjaltadal1 (nú Neðri-Ás) X Kristni saga
Sauðá í Borgarsveit2 X Fornbréfasafn
Steinsstaðir í Tungusveit X Engin
Keldudalur í Hegranesi3 X X Engin
Mið-Grund í Blönduhlíð X ? Jarðabók 1713
Garður í Hegranesi X X Engin
Seyla á Langholti eldri grafreitur X Engin
Seyla á Langholti yngri grafreitur X ? Sturlunga
Hof í Hjaltadal4 X Engin
Skíðastaðir í Laxárdal ? X Fornbréfasafn
Tafla sem sýnir forna kirkjugarða sem fundist hafa og hafa verið rannsakaðir í Skagafirði.