Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2010, Page 148

ÍSLENSK JARÐHÚS 147
hefur bent á hin sláandi líkindi sem eru í frásögnum af Gísla Súrssyni
og Aroni Hjörleifssyni.15 Talið hefur verið að höfundur Gísla sögu væri
Vestfirðingur, en þar hélt Aron lengstum til er hann var á f lótta undan
Sturlu Sighvatssyni. Aron hafði verið með í aðförinni að Tuma bróður
hans árið 1222. Engu er líkara en að höfundur hafi sótt efni í sögu sína
sem tengdist ævi og örlögum Arons og heimfært á Gísla Súrsson. Þannig
hefur hann stuðst við ýmsa samtímaviðburði til að setja saman sögu Gísla.
Þá má spyrja hvort það geti verið að Aron hafi haft aðgang að fylgsnum
og f lóttaleiðum líkt og segir frá í Gísla sögu. Í Sturlungu greinir frá því
að Aron hafði gagn af slíkum felustöðum enda á eilífum f lótta undan
Sturlu er hafði sótt hann til sektar eftir Grímseyjarför. Segir að hann hafi
lengstum haldið til á Eyri hjá Hrafnssonum „þar til er Sturla lét búa mál
til á hendur honum og þeim um bjargir hans. En þá handsalaði Staðar-
Böðvar fyrir þá á þingi tíu hundruð og galt. Og eftir það vöruðust menn
að innhýsa hann. Var hann þá hér og hvar í leynum“. Segir að Haraldur
Sæmundarson í Odda hafi loks skotið yfir hann skjólshúsi og var Aron
þar í skoti um stund, þar til Haraldur kom honum utan.16 Skot nefnist það
bil sem er milli þils og veggjar. Í Íslendingasögum eru frásagnir af því
hvernig leynast mátti í skotunum eða jafnvel nota þau sem undankomuleið.
Í Reykdæla sögu segir að Víga-Skúta hafi látið smíða skot um skála sinn.17
Í Vatnsdæla sögu virðist skotið tengjast jarðhúsi, en þar segir:
Þorgils var fjölmennur og hlupu menn hans um húsið og hyggja
Þorkel eigi skulu út komast og ætla að hafa hendur á honum. Þorkell
hljóp um sætin. Skot voru um húsið og lokhvílur og úr einni
lokhvílu mátti hlaupa í skotið. Hann leitar þangað sem konur sátu
og földuðu sér. Hann hljóp þar að er Hildur var fyrir. Hún spurði
hví hann færi svo hart. Þorkell segir sem var. Hún bað hann fara í
skotið hjá sér og þar komst hann út. Þorgils mælti: „Snúum þar að
er konurnar eru því að mér þótti maðurinn þangað hlaupa.“ Hildur
tók öxi í hönd sér og kvað eigi skyldu einn þeirra af sér taka. Þorgils
hyggur Þorkel þar nú vera munu og biður bera klæði að þeim. Og
var svo gert og fannst Þorkell eigi. Þorgils sá nú að þetta var eigi
utan prettur og dvöl og fóru út síðan. Og er þeir komu út þóttust
þeir sjá svip manns niður við ána.18
Úr lokhvílunni hefur mátt hlaupa í skotið og þaðan hugsanlega í jarðhús
sem haft hefur munnann niðri við árbakka. Hjá Skalla-Grími á Borg voru
skot um eldahúsið „en dyr voru fram úr skotinu að setum innanverðum“,