Peningamál - 01.08.2003, Page 15

skuldsettum yfirtökum eða tengist þeim framkvæmd-
um sem framundan eru.
Raunstýrivextir hækkuðu í júní en hafa lækkað á ný
Stýrivextir Seðlabankans hafa verið óbreyttir frá 10.
febrúar. Raunstýrivextir Seðlabankans metnir með
verðbólguálagi óverðtryggðra ríkisbréfa til fjögurra
ára lækkuðu í kjölfar lækkunar stýrivaxta í febrúar.
Þeir hækkuðu nokkuð á ný fram í miðjan júní vegna
lækkunar verðbólguálags (sjá mynd 12) en hafa síðan
lækkað aftur og verið á bilinu 2,6%-2,8% það sem af
er júlí. Skammtímavaxtamunur við útlönd hefur auk-
ist jafnt og þétt frá því um miðjan apríl þegar hann
fór um skamma hríð niður fyrir 2%. Fyrstu þrjár vik-
ur júlímánaðar var vaxtamunur þriggja mánaða inn-
lendra og erlendra ríkisvíxla að meðaltali u.þ.b. 3%.
Lækkun erlendra vaxta skýrir u.þ.b. þriðjung aukins
munar.
Vaxtamunur lengri og skemmri skuldabréfa jókst
verulega á öðrum ársfjórðungi er ávöxtunarkrafa
styttri bréfa lækkaði
Miðlun vaxtabreytinga Seðlabankans sl. mánuði hef-
ur mótast mjög af þeim miklu framkvæmdum sem
eru í aðsigi. Frá haustmánuðum 2002 og fram á vor
höfðu væntingar um aukna verðbólgu og vaxtahækk-
anir vegna stóriðjuframkvæmda þau áhrif að
óverðtryggðir vextir fylgdu ekki lækkun skamm-
tímavaxta eftir, eða hækkuðu jafnvel á tímabili.
Munur á ávöxtunarkröfu skuldabréfa til lengri og
skemmri tíma jókst því verulega. Á öðrum fjórðungi
ársins var munur á vöxtum ríkisbréfa til u.þ.b. tíu ára
og u.þ.b. fjögurra ára bréfa að meðaltali rúmlega 1%,
en u.þ.b. 0,6% á fyrsta ársfjórðungi. Aukinn vaxta-
mun á öðrum ársfjórðungi má fyrst og fremst rekja til
lækkunar ávöxtunarkröfu styttri bréfanna, sem fór
niður í 6,1% í byrjun júní. Síðastliðinn mánuð hefur
vaxtalækkunin gengið til baka og því dregið úr mun-
inum á ný. Undir lok júlí var ávöxtunarkrafa fjögurra
ára skuldabréfanna 6,9%.
Vaxtaþróunina má túlka sem svo að á markaði sé
reiknað með lítilli verðbólgu næstu misseri, en að til
lengri tíma ríki meiri óvissa um verðlagsþróunina.
Gengisþróunin og lítil verðbólga nýliðna mánuði
hafa haft áhrif á þetta mat. Ekki er þó víst að þessar
breytingar hafi eingöngu með verðbólguvæntingar
að gera og hækkun vaxta sl. mánuð má hugsanlega
skýra með hagnaðartöku.
Ávöxtun verðtryggðra skuldabréfa lækkar
Þeir vextir sem mestu máli skipta fyrir heimilin er
ávöxtun verðtryggðra lána og skuldabréfa. Ávöxtun
húsbréfa, sem hefur veruleg áhrif á spurn eftir hús-
næði, hefur lækkað verulega frá útgáfu Peningamála
í maí. Ávöxtunarkrafa verðtryggðra ríkisskuldabréfa
lækkaði almennt um 0,3-0,6 prósentur á öðrum
fjórðungi ársins. Lækkunin hefur orðið þrátt fyrir
mikið framboð húsbréfa og endurspeglar mikla eftir-
spurn sem að hluta kemur frá útlöndum.
Fjármálaleg skilyrði á heildina litið hafa breyst í átt
til aukins slaka undanfarna mánuði
Flest bendir til að fjármálaleg skilyrði hafi á heildina
litið þróast í átt til aukins slaka frá því að Peninga-
mál komu út í maí, þrátt fyrir nokkrar sveiflur. Nafn-
vextir hafa lækkað, mikilvægustu raunvextir haldist
lítt breyttir eða lækkað (þrátt fyrir tímabundna hækk-
un) og útlánavöxtur aukist. Að auki hafa erlendir
vextir lækkað enn frekar. Vegna þess að stór hluti
skulda íslenskra fyrirtækja eru erlend lán eða lán
tengd erlendum gjaldmiðli og vöxtum skiptir erlend
vaxtaþróun einnig verulegu máli. Vextir tíu ára
bandarískra ríkisskuldabréfa voru aðeins u.þ.b. 3½%
í lok júní og vextir þriggja mánaða ríkisvíxla innan
við 1%. Skammtímavextir eru víðast hinir lægstu í
áratugi og í suum tilfellum þarf að fara aftur á nítj-
ándu öld til að finna lægri vexti. Þessa stöðu hafa ís-
lenskar fjármálastofnanir nýtt sér með því að auka er-
lendar skammtímaskuldir sínar.
II Þjóðhags- og verðbólguspá
Litlar breytingar eru gerðar á forsendum nýrrar
þjóðhags- og verðbólguspár Seðlabankans frá því í
maí sl. þegar bankinn birti síðast spá sína. Eins og
áður er gert ráð fyrir óbreyttu gengi krónunnar út
spátímabilið og einnig er gengið út frá óbreyttri pen-
ingastefnu. Í spánni er m.a. gert ráð fyrir fram-
kvæmdum vegna álvers Fjarðaáls á Austurlandi og í
tengslum við stækkun Norðuráls, þótt töluverð
óvissa ríki enn um síðarnefndu framkvæmdina. Verði
ekki af henni gæti hagvöxtur í ár orðið ½% minni og
¾% minni á næsta ári en spá bankans gerir ráð fyrir.
Slakinn í hagkerfinu yrði því meiri en eftirfarandi spá
gerir ráð fyrir.
14 PENINGAMÁL 2003/3